Celem wentylacji jest zorganizowanie wymiany powietrza w pomieszczeniu, zapewniającej odpowiednie do potrzeb warunki mikroklimatu użytkownikom pomieszczenia.
Warunki te są spełnione, jeżeli skład powietrza w pomieszczeniu nie odbiega od składu normalnego powietrza zewnętrznego, a wydzielające się w pomieszczeniu substancje (ciepło, wilgoć, zapachy) są ograniczone do poziomu, który nie szkodzi zdrowiu człowieka.
Głównym źródłem „zanieczyszczenia” powietrza w sali konsumpcyjnej jest sam konsument, któremu zakład żywienia świadczy usługę. Źródłem dodatkowym, potrawy przez niego konsumowane.
Jeżeli głównym źródłem „zanieczyszczenia” powietrza w sali konsumpcyjnej jest człowiek, to do jego osoby należy odnieść strumień objętości powietrza wentylacyjnego i takie wartości przewidziane są w normie PN-64/B-03430 [1] oraz obecnie obowiązującej normie PN-83/B-03430 [2].
Zgodnie z obowiązującą, w czasie wydawania normatywów technicznych projektowania (NTP) zakładów gastronomicznych i stołówek, normą [1] „pomieszczenia przeznaczone do stałego i czasowego pobytu ludzi powinny mieć zapewniony dopływ co najmniej 20 m3/h (0.0056 m3/s) powietrza zewnętrznego, dla każdej przebywającej osoby”. W pomieszczeniach użyteczności publicznej, w których dozwolone jest palenie tytoniu, ilość ta „powinna wynosić 30 m3/h (0.0083 m3/s) dla każdej osoby”.
Niezrozumiałym więc jest zalecane w NTP [3; 4; 6] określanie strumieni objętości powietrza wentylacyjnego w salach konsumpcyjnych według krotności wymian powietrza, zwłaszcza, że wartości te są znacznie zróżnicowane (np. n = 6-12 wym/h).
Wyjątek stanowi tu NTP stołówek studenckich [5], w których zalecono doprowadzenie 30 m3/h świeżego powietrza na osobę (dozwolone było palenie tytoniu).
Niezrozumiałym jest również zalecenie stosowania w salach konsumpcyjnych 10-15 wym/h, podane w Wytycznych [7] opracowanych dla rzeczoznawców d/s sanitarno-higienicznych (zalecenie nie uwzględnia wymagań obowiązującej normy [2]).
Zalecenie to jest szczególnie „uciążliwe” dla obiektów istniejących, o dużej wysokości pomieszczeń. A przecież w dotychczasowej praktyce projektowej wysokość pomieszczeń wpływała korzystnie na strumień objętości powietrza wentylacyjnego.
Strumień objętości powietrza wentylacyjnego
Strumień objętości powietrza wentylacyjnego w salach konsumpcyjnych budynków użyteczności publicznej (zakładów gastronomicznych) jest jednoznacznie określony normą PN-83/B-034030 [2] i wynosi co najmniej 20 m3/h i osobę. Ponadto w normie powyższej stwierdza się, że należy ją stosować „przy projektowaniu i wykonywaniu urządzeń wentylacyjnych dla nowo wznoszonych budynków mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego oraz użyteczności publicznej”.
Należy więc wnioskować, że wyżej podane minimalne wartości strumieni powietrza wentylacyjnego, są odniesione do okresu zimowego, w którym powietrze zewnętrzne należy ogrzewać.
Wentylacja sali konsumenta w okresie lata nie jest mniej ważna, zwłaszcza, ze względu na usytuowanie jej w zakładzie gastronomicznym (strona południowa), gdzie występuje intensywne promieniowanie słoneczne. Przy odpowiednim ograniczeniu zysków ciepła wywołanych nasłonecznieniem przegród budowlanych, zwłaszcza okien, można ograniczyć potrzeby wentylacji sali do rozsądnego minimum, na przykład przez zastosowanie naturalnego przewietrzania pomieszczenia.
Obliczeniowe krotności wymian powietrza w salach konsumentów
Jak powyżej zaznaczono, strumień powietrza wentylacyjnego w salach, odnosić należy do użytkowników lokalu, do konsumentów.
Ze względu na powszechnie stosowane w piśmiennictwie zalecenia, aby strumień objętości powietrza w salach konsumpcyjnych obliczać na podstawie podanych krotności wymian, określmy poniżej jakie są realne wartości tych wymian. Wyznaczenie obliczeniowych krotności wymian w salach konsumpcyjnych jest możliwe, gdyż NTP podają informacje, jaki jest wymagany wskaźnik powierzchni sali przypadający na jednego konsumenta oraz jaka jest wymagana wysokość dla tych sal.
Na podstawie tych danych można wyznaczyć minimalny wskaźnik kubaturowy sali odniesiony do jednego konsumenta.
Dzieląc strumień objętości powietrza przypadający na jedną osobę przez wskaźnik kubaturowy sali, otrzymamy obliczeniową krotność wymian.
Obliczeniowe krotności wymian w salach konsumpcyjnych zakładów gastronomicznych i stołówek, podano w tabeli, wyznaczając je dla dwóch strumieni objętości powietrza wentylacyjnego przypadających na jedna osobę.
Krotności wymian określono dla wskaźników (f i h) podanych w NTP a następnie skorygowano je dla obecnie obowiązującej minimalnej wysokości pomieszczeń h=3 m, podanej w „Warunkach technicznych..”[8].
Pomijając niewielkie różnice wynikające z przyjęcia różnych wartośći współczynników f i h (przypuszczalnie normatywy były opracowywane przez różne zespoły autorskie), ogólnie można stwierdzić, że krotności wymian powietrza w salach konsumpcyjnych określone na podstawie danych zawartych w normatywie, mieszczą się w zakresie:
1) przy niedozwolonym paleniu tytoniu na sali n = 3.5-5 wym/h
2) przy dozwolonym paleniu n = 5-8 wym/h
Porównując powyższe krotności wymian powietrza z wartościami krotności zalecanymi do stosowania w tychże normatywach, stwierdzić można, że jest to inny zakres wartości.
Dla obecnie dopuszczalnej wysokości pomieszczeń h = 3 m, wyżej podany zakres krotności wymian powietrza nieznacznie wzrośnie (odpowiednio do n = 4-5.5 oraz n = 6-8 wym/h).
Jeżeli krotność wymian powietrza w sali konsumpcyjnej podporządkujemy wskaźnikowi kubaturowemu pomieszczenia przypadającemu na jedno miejsce (n=f(v)) otrzymamy współzależność podaną na rysunku. Na rysunku tym zaznaczono również wartości zalecane w piśmiennictwie [9; 10].
Stosowanie powyższych zależności jest zalecane w salach konsumpcyjnych o dużych wysokościach pomieszczeń. Przykładem niech będzie stołówka żołnierska (przewidywany remont obiektu) na 350 miejsc, w której zabronione jest palenie tytoniu.
Uwzględniając wymagane szerokości pasów komunikacyjnych w sali, otrzymano wskaźnik powierzchniowy f = 1.6 m2/m-ce, co przy istniejącej wysokości pomieszczenia h = 4.2 m, wyznacza wskaźnik kubaturowy v = 6.72 m3/os. Dla powyższego wskaźnika kubaturowego z wykresu odczytano krotność wymian powietrza n = ok. 3 wym/h.
Strumień objętości powietrza wentylacyjnego wyniesie zatem:
Vw = 20 · 350 = 7000 m3/h
lub Vw = 3 · 2350 = 7050 m3/h
Przyjmując zalecaną w wytycznych [7] minimalną krotność wymian powietrza, otrzymamy wartość strumienia objętości Vw = 10 ·2350 = 23500 m3/h a więc ponad trzykrotnie większą od poprzednio wyznaczonej.
Wnioski
•Strumienie objętości powietrza wentylacyjnego w salach konsumpcyjnych określać należy na podstawie strumienia objętości przypadającego na jednego konsumenta, gdyż on jest głównym źródłem „zanieczyszczenia” powietrza w pomieszczeniu.
Ze względu na zabronione palenie tytoniu w budynkach użyteczności publicznej, minimalna wartość tego strumienia wynosi 20 m3/h i osobę. W zakładach gastronomicznych o przewidywanej dużej frekwencji konsumentów, strumień ten może być powiększony do 30 m3/h os jednakże przekraczanie tej wartości (w okresie zimowym), moim zdaniem nie jest uzasadnione.
•Krotność wymian powietrza w pomieszczeniu jest wskaźnikiem pomocniczym, orientacyjnym.
•Orientacyjną krotność wymian powietrza w sali konsumpcyjnej wyznaczać można z zależności n = f (v) podanej na rysunku.
Literatura:
[1] PN-64/B-03430 Wentylacja w budownictwie mieszkaniowym i użyteczności publicznej. Wymagania.
[2] PN-83/B-03430 Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Wymagania.
[3] Normatyw techniczny projektowania (NTP) zakładów gastronomicznych. Dz. Bud. nr. 6/1969 r.
[4] Normatyw techniczny projektowania (NTP) stołówek pracowniczych. Dz. Bud. nr 8/1968 r.
[5] Normatyw techniczny projektowania (NTP) stołówek studenckich. Dz. Bud. nr 8/1968 r.
[6] Normatyw techniczny projektowania (NTP) zakładów gastronomicznych na dworcach kolejowych i autobusowych. Dz. Bud. nr 5/1971 r.
[7] Sanitarno-higieniczne zasady projektowania zakładów gastronomicznych i obiektów handlowych (miejsc obrotu) z artykułami żywnościowymi. Opracowanie Stanisław Borysiuk. Wytyczne do opiniowania dokumentacji projektowej w zakresie wymagań sanitarno-higienicznych. Biblioteka rzeczoznawcy d/s sanitarno-higienicznych. Zeszyt 1 Warszawa 1999 r.
[8] Rozporządzenie Min. Gosp. Przestrzennej i Budownictwa z 14.12.1994 w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Dz. U. nr. 10 poz. 46 z 1995 r.
[9] Recknagel-Sprenger. Ogrzewanie i klimatyzacja. Poradnik. Arkady Warszawa 1976 r.
[10] Kämper-Hottinger-von Gozenbach. Ogrzewanie i wentylacja w budownictwie. Arkady. Warszawa 1960 r.
http://www.polskiinstalator.com.pl/artyk/old/03-01/went.htm
|