WŁADZA SĄDOWNICZA ITALII
Władza sądownicza.
1). Sądy Powszechne (La Magistratura Ordinaria).
Konstytucja włoska nie reguluje organizacji sadownictwa powszechnego, zakłada jednak, ze problematyka ta musi być uregulowana ustawą (materia ustawowa). Według obowiązujących aktualnie przepisów sądownictwo powszechne tworzą następujące organy.
- sędzia pokoju (giudice di pace).
Jest to urząd honorowy, sędzia pokoju orzeka w składzie jednoosobowym w sprawach cywilnych i karnych o małym ciężarze gatunkowym. Sędzią pokoju może zostać absolwent prawa, który osiągnął 50 rok życia. Jego kadencja trwa cztery lata. Sędziów pokoju powołuje się w większych gminach prowincji. Urząd ten został ustanowiony w 1991 roku w miejsce sędziego mediatora. Ustawa weszła w życie w 1995 roku odnośnie procesów cywilnych, odnośnie procesów karnych jest w stanie zawieszenia.
- pretor (pretore).
Jest sędzią zawodowym orzekającym w składzie jednoosobowym w pierwszej instancji zarówno w procesach cywilnych, jak i karnych. Jego okręg wyborczy obejmuje zazwyczaj część prowincji, jego siedziba została ustanowiona w większości większych gmin.
- trybunał (tribunale).
Jest to kolegium składające się z trzech zawodowych sędziów rozstrzygających sprawy karne i cywilne. Okręg sądowy zazwyczaj pokrywa się z terytorium prowincji chociaż czasami obejmuje tylko jej część. W każdej stolicy regionu trybunał posiada sekcję specjalną , to jest trybunał dla młodocianych - orzekający w sprawach karnych i niektórych procesach cywilnych, których stroną jest młodociany. W skład sądu młodocianych wchodzi dwóch sędziów i dwóch ekspertów (jeden mężczyzna i jedna kobieta) w dziedzinie pedagogiki.
- sąd apelacyjny (corte d'apello).
Jest to kolegium trzech sędziów zawodowych orzekających w drugiej instancji w sprawach karnych i cywilnych. Sądy apelacyjne mają swoją siedzibę w każdej stolicy regionu i w niektórych innych ważnych miastach, okręg - co do zasady - obejmuje terytorium prowincji.
- sąd przysięgłych (corte d'assise).
W skład organu wchodzi 2 sędziów zawodowych i 6 sędziów ludowych wybieranych w drodze losowania spośród obywateli posiadających średnie wykształcenie. Orzeka w sprawach karnych o szczególnym ciężarze gatunkowym. Okręg sądowy obejmuje zazwyczaj terytorium prowincji.
- sąd apelacyjny przysięgłych (corte d'assise d'apello).
Sąd ten rozpatruje odwołania od sądu przysięgłych. Składa się z 2 sędziów zawodowych i 6 sędziów ludowych powoływanych w drodze losowania spośród obywateli posiadających wyższe wykształcenie. Okręg sądowy obejmuje zazwyczaj terytorium prowincji.
- sąd kasacyjny (corte di cassazione).
Sąd ten ma swoją siedzibę w Rzymie, może orzekać w składzie zwyczajnym (5 sędziów) oraz w składzie złożonym (9 sędziów). Orzeka odwołania od apelacji w procesach karnych i cywilnych.
2). Rada Najwyższa Sądownictwa (Il Coniglio Superiore della Magistratura).
Rada Najwyższa Sądownictwa jest organem konstytucyjnym. Składa się ona z 33 członków, z których 3 w jej skład wchodzi z urzędu, są to: Prezydent Republiki, Pierwszy Prezes Sądu Kasacyjnego i Prokurator Generalny Sądu Kasacyjnego. Z 30 członków wybieralnych 20 jest wybieranych z wszystkich sadów powszechnych metodą proporcjonalną (jest to reprezentacja demokratyczna sędziów), 10 natomiast jest wybieranych przez parlament na posiedzeniu wspólnym spośród profesorów prawa i adwokatów z piętnastoletnią praktyką. Kadencja organu trwa cztery lata.
Rada nie jest organem sądowym - nie wydaje sentencji, lecz administracyjnym zajmującym się zadaniami sądownictwa. Do jej zadań należy prowadzenie zatrudnienia sędziów (ogłaszanie konkursów i nominowanie członków komisji konkursowych), przydzielanie sędziom konkretnych okręgów wyborczych oraz nominowanie szefów jednostek organizacyjnych. Do kompetencji Rady należy też przyjmowanie zarządzeń dyscyplinarnych.
Ustabilizowana i wysoka pozycja sędziów jest konieczna w celu zagwarantowania niezależności orzekania. Dlatego rząd nie ma innej możliwości, jak tylko w trybie przewidzianym w art. 107 konstytucji wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przy czym decyzję w przedmiotowej sprawie wydaje Rada.
Ministerstwo Sprawiedliwości wykonuje we włoskim wymiarze sprawiedliwości niejako rolę „służebną', nie mniej jednak bardzo ważną. Zajmuje się ono organizacją rozdysponowując środki finansowe i materialne zapewniające funkcjonowanie sądownictwa. Zajmuje się ono przygotowaniem zaplecza technicznego i personalnego (kancelarie i sekretariaty), a także funkcjonowaniem systemu penitencjarnego.
3). Sąd Kasacyjny (La Corte di Cassazione).
Sąd Kasacyjny rozpoznaje odwołania od orzeczeń sądów apelacyjnych zarówno w materii karnej, jak i cywilnej. Jest więc sądem trzeciej instancji. Przesłanką odwołania może być jedynie naruszenie prawa materialnego, bądź procesowego. Sąd kasacyjny nie posiada kompetencji do ponownego rozpoznawania sprawy co do faktów. Wiążą go w tym zakresie ustalenia sądów niższej instancji. Rekonstrukcja faktów dokonana przez sąd apelacyjny jest ostateczna i nie podlega modyfikacjom. Sąd Kasacyjny może zweryfikować jedynie poprawność wykładni przepisów przyjętych przez sąd niższej instancji.
W przypadku stwierdzenia naruszenia prawa materialnego bądź procesowego Sąd kasacyjny uchyla zaskarżony wyrok. Następnie odsyła go do ponownego rozpoznania. Decyzja sądu co do sposobu interpretacji przepisów prawnych wiąże tylko strony procesu i sąd tylko i wyłącznie w tej konkretnej sprawie. Wszystkie inne składy sądzące rozpoznające sprawy analogiczne, mogą przyjąć wykładnię odmienna. Należy jednak pamiętać, że w przypadku odwołania i kolejnej kasacji jest wysoce prawdopodobne, że sąd kasacyjny taką wykładnię odrzuci, a wyrok zostanie uchylony.
Możliwa jest jednakże sytuacja, że Sąd Kasacyjny odstępuje od utrwalonego w orzecznictwie sposobu interpretacji przepisów. Dzieje się tak dlatego, że wraz z upływem czasu zmieniają się także idee społeczne, a wraz z nimi sposoby pojmowania zadań i rozumienia norm prawnych.
4). Sąd Konstytucyjny (Corte Costituzionale).
Konstytucja jest najwyższym prawem obowiązującym w Italii, jednak nawet ustawy z nią nie zgodne wiążą i są obowiązujące do momentu ich uchylenia. Dlatego, aby zagwarantować skuteczność postanowień konstytucyjnych w konfrontacji z innymi normami prawnymi powołano Sąd Konstytucyjny.
Składa się on z 15 sędziów powoływanych przez Prezydenta Republiki, Parlament na wspólnym posiedzeniu oraz Najwyższy Sąd Powszechny i Administracyjny (każdy z organów powołuje 5 sędziów).
Do zadań sądu należy poza badaniem konstytucyjności ustaw i dekretów z mocą ustawy państwa i regionów - rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy państwem i regionami, a także pomiędzy samymi regionami, wyrokowanie w sprawach przeciwko Prezydentowi Republiki z oskarżenia parlamentu o zdradę i zamach na konstytucję oraz orzekanie w sprawie dopuszczalności referendum.
Najważniejszym jednak zadaniem jest badanie konstytucyjności aktów. Jest to kompetencja o charakterze jednocześnie prawnym i poniekąd politycznym. Wprawdzie orzekając o nie konstytucyjności ustawy sąd nie może wydawać wskazówek o charakterze politycznym, ani legislacyjnym mimo to interpretacja norm konstytucyjnych, norm często bardzo ogólnych daje pośrednio taką możliwość. Jest tak dlatego, że konstytucja właśnie dzięki ogólności sformułowań, które dają podstawy do wielu interpretacji. Wykładnia nie jest nigdy czynnością neutralną - automatyczna. Pozwala to sądowi na wybór o charakterze niejednokrotnie czysto politycznym, którego to sąd jest - w stanie pełnej autonomii - dokonać.
Należy zaznaczyć, że sąd może zmienić swoje zdanie odnośnie określonej problematyki i w konsekwencji może w toku działalności orzeczniczej w odmienny sposób niż za pierwszym razem ocenić konkretny przypadek. Dlatego uzasadnione jest twierdzenie, że Sąd Konstytucyjny nie tylko stoi na straży konstytucji lecz również jako jej interpretator precyzuje ją i konkretyzuje jej znaczenie, aktualizuje ją.
5). Prokuratura
W procesach karnych państwo z urzędu posiada legitymację czynną. Kompetencje do wykonywania tego uprawnienia posiadają prokuratorzy republiki przy preturach i trybunałach oraz prokuratorzy generalni przy sądach apelacyjnych i sądzie kasacyjnym. Funkcje te sprawują sędziowie powszechni. Posiadają oni takie same gwarancje niezależności jak sędziowie orzekający, jednak należy zauważyć, że prokuratura jest zorganizowana według modelu hierarchicznego. Dlatego też prokuratorzy podlegają bezpośrednio prokuratorowi generalnemu, który ma prawo wydawania zarządzeń i decyzji sędziom - prokuratorom mu podległym.
Art. 108 konstytucji
„La magistratura ordinaria. Il giudice di pace”, www.riccati.it/ita_rep/magist-3.htm
„La magistratura ordinaria. Il pretore”, www.riccati.it/ita_rep/magist-3.htm
„La magistratura ordinaria. Il Tribunale”, www.riccati.it/ita_rep/magist-3.htm
„La magistratura ordinaria. La Corte d'appello”, www.riccati.it/ita_rep/magist-3.htm
„La magistratura ordinaria. La corte d'assise”, www.riccati.it/ita_rep/magist-3.htm
„La magistratura ordinaria. La corte d'assise d'apello”, www.riccati.it/ita_rep/magist-3.htm
„La magistratura ordinaria. La corte d'casazione”, www.riccati.it/ita_rep/magist-3.htm
Art. 104 konstytucji
Art. 105 konstytucji
„Il Consiglio Superiore della Magistratura”, www.riccati.it/ita_rep/magist-2.htm
Por. „Il Consiglio Superiore della Magistratura”, www.riccati.it/ita_rep/magist-2.htm
Por. „La Corte di Cassazione”, www.riccati.it/ita_rep/magist-4.htm
„La Corte di Cassazione”, www.riccati.it/ita_rep/magist-4.htm
„La Corte di Cassazione”, www.riccati.it/ita_rep/magist-4.htm
Art. 135 konstytucji
Por. „La Corte Costituzionale. La funzione della corte”, www.riccati.it/ita_rep/corteco-1.htm
„La Corte Costituzionale. La funzione della corte”, www.riccati.it/ita_rep/corteco-1.htm
„La magistratura ordinaria. Il pubblico ministero”, www.riccati.it/ita_rep/magist-3.htm