Dokończenie ćwiczeń z Azotanów/Azotynów

Azotany / Azotyny a kancerogeneza.

• Azotyn = substrat do syntezy nitrozoamin

Kwaśne środowisko

NO₂^- + AMIDY/AMINY = Nitrozoaminy (prokancerogeny)

• Dodatnia korelacja między częstością występowania raka żołądka u ludzi a ilością azotanu pobieranego w diecie

• W populacji o wysokiej zapadalności na raka żołądka wydalanie azotanów i/lub nitrozoamin jest wyższe

R₁

N-N=O

R₂

R₁, R₂ - grupy arylowe, acylowe, alkilowe

Najważniejsze nitrozoaminy:

DMNA - dwumetylonitrozoamina

DENA- dwuetylonitrozoamina

DBNA - dwubutylonitrozoamina

DPNA - dwupropylonitrozoamina

DANA - dwuamylonitrozoamina

Występowanie: powszechne

Powietrze 0,01-0,04 μg/m3

Woda przy wysokiej koncentracji azotanów 0,01 μg NDMA/L

Kinetyka: bardzo szybkie wchłanianie z przewodu pokarmowego, ze skóry

Działanie: rakotwórcze, mutagenne, embriotoksyczne

Procesy technologiczne przemysłu spożywczego mogą doprowadzać do gwałtownego ↑ nitrozoamin:

• smażenie

• wędzenie

• pieczenie

Dużo amin w mięsie ryb + azotyny z wód nitrozaminy w procesie np. wędzenia

Ryby:

Japonia solone 3-34 μg/kg NDMA

Wędzone 300 μg/kg

Sery i produkty mleczne:

Holandia - ser 0,5-0,9 μg/kg, ale i 3,6

USA - mleko w proszku 0,1-3,7 μg/kg

Piwo 10-70 μg DMNA/L, ale i 700

Papierosy 0,1-70 μg/L

Sproszkowane zupy ~1-2 μg/kg, ale i 12

Toksyczność:

Ostra Działanie kancerogenne

DL₅₀ mg/kg m.c. x razy

DMNA 40 0,25

DENA 280 0,25

DPNA 480 2

DBNA 1200 10

Nitrozaminy wykazują wszystkie działania odległe:

• Kancerogenne

• Mutagenne

• Teratogenne

• Embriotoksyczne

Wykazują także specyficzność narządową i gatunkową w stosunku do działania kancerogennego.

Nitrozowanie:

Stymulują:

• Tiocyjanki

• Formaldehyd

• Jodki

• Bromki

• Związki fenolowe

• ↑ temperatura

• Tlenki azotu

Hamują:

• Siarczan sodowy

• Kwas askorbinowy

• Glutation

Ocenia się, iż w krajach Europy średnie dzienne spożycie azotanów, azotynów i nitrozoamin wynosi:

Azotany 50-121 mg NO₃^-/dzień

Azotyny 2-10 mg NO₂^-/dzień

Nitrozoaminy 0,2-2 μg/dzień

Zagrożenie dla zdrowia, jakie stanowią azotany/azotyny jest konsekwencją

• Wysokiej zawartości azotanów/azotynów w wodzie i produktach spożywczych

• Zaburzeń funkcjonowania przewodu pokarmowego występujących w obecności niższych niż dopuszczalne stężeń azotynów

• Ryzyka działania odległego wynikające z możliwości powstawania nitrozoamin (działanie mutagenne, kancerogenne, teratogenne)

• Narażenia chronicznego na niskie stężenia azotynów/azotanów

• Zaburzenia w rozrodzie (poronienia, resorpcje zarodków)

• Dysfunkcja tarczycy

• Hipowitaminoza (A i E)

• Czynnik etiologiczny IDDM

ADI

NaNO₃: 0-0,82 mg N-NO₃^-/kg m.c./dzień

NaNO₂: 0-0,0203 mg N-NO₂^-/kg m.c./dzień

CwAAdok

- 1 -

---