23.b

M. Głowiński: Komunikacja literacka jako sfera napięć

• dzieło jako specyficzny akt komunikacji ma przezwyciężyć jednostronność, trzeba uchwycić dzieło w społecznym funkcjonowaniu.

Dzieło literackie komunikuje siebie:

• akt komunikacji to akt pozbawiony własnej osobowości, przezroczysty;

• akt komunikacji jest rozpoznawany jako akt o charakterze odrębnym, swoistym, niepowtarzalnym;

• s. 9 komunikując siebie, dzieło literackie pozostaje w stałej komunikacyjnej gotowości i nie zużywa się;

• zrozumienie dzieła i zrozumiałość (inteligibilność) - to nie bierne przyswojenie sobie tego, co jest w powierzchniowej warstwie znaczeniowej, ale bycie w stanie zrekonstruować zasady rządzące strukturą wypowiedzi;

• kompetencja komunikacyjna - zapewnia udział w procesie wymiany, ujawnia się w samej recepcji;

• jeśli ważna jest recepcja, to dzieło uczestniczy w sytuacji komunikacyjnej - w dialogu asymetrycznym (asymetrycznym, bo każdy z uczestników ma inaczej wyznaczoną rolę). Dialog symetryczny pojawia się gdy odpowiedzią na wypowiedź literacką jest inna wypowiedź literacka;

• funkcja komunikacyjna zależy od uwikłań sytuacyjnych. Dzieło może zmierzać do przekazania czytelnikowi bezpośrednich danych o świecie zewnętrznym, czytelnik może w dziele celowo szukać takich elementów;

• s. 13 komunikacja literacka nie polega na eliminacji tego, o czym się sądzi, że nie wchodzi w obręb składników konstytutywnych dzieła literackiego, ale na nadaniu wszystkim tym czynnikom specyficznej postaci;

• napięcia między nadawcą i odbiorcą to nie swoistość wypowiedzi literackiej. Są charakterystyczne dla wszystkich wypowiedzi językowych;

• w mówieniu - ekonomia i redundancja się ścierają;

• piszący musi z góry zakładać zachowania odbiorcy. Podmiot literacki musi w jakiejś mierze reprezentować interesy odbiorcy, spełniać jego oczekiwania - wtedy napięcia są w obrębie działań językowych mówiącego. Ale to nie eliminuje napięć między nadawcą i odbiorcą, bo wymagania założone nie muszą odpowiadać realnym wymaganiom odbiorcy;

• w tekście obecne są presupozycje. Prowadzą w głąb tekstu. Z kolei konotacje prowadzą ku kulturze, w której tekst powstał;

• każdy tekst dąży do tego, żeby zostać zrozumianym, ale nie musi zapewniać czytelnikowi łatwego dostępu;

• utwór literacki apeluje do doświadczeń czytelniczych odbiorcy, powstałych w trakcie kontaktu z innymi tekstami;

• prąd literacki - ramy dla komunikacji literackiej, zespół czynników działających na nią bezpośrednio. Prąd literacki może potęgować napięcia w akcie komunikacji literackiej, ale ustabilizowany prąd literacki jest czynnikiem rozładowującym napięcia. Choć w każdej fazie istnienia może narzucić piszącemu język odbiorcy;

• realizm XIX chciał, by piszący mówił językiem odbiorcy;

• Harald Weinrich - komunikacja literacka jest grą z podziałem na role.

---