WYKŁAD 05.X.2002

Przedmiot nauki o finansach publicznych

Przy określeniu definicji nauki o finansach publicznych wielce przydatne jest kryterium własności.

Działalność gospodarczą i społeczną dzieli się na:

• prywatną,

• społeczną.

Ze względów organizacyjnych, statystycznych, analitycznych wyróżnia się odpowiednio:

• sektor prywatny

• sektor publiczny

Zastosowanie kryterium własności pozwala stwierdzić, że przedmiotem nauki o finansach publicznych są zjawiska i procesy związane z powstawaniem i rozdysponowaniem pieniężnych środków publicznych zapewniających funkcjonowanie sektora publicznego.

Nauka o finansach publicznych bada zatem zarówno przyczyny dla których tworzy się fundusze publiczne jak też różnorodne skutki jakie wywołuje tworzenie tych funduszy.

Nauka o finansach publicznych musi szukać odpowiedzi m.in. na następujące podstawowe pytania:

1. Dlaczego władze publiczne zgłaszają popyt na pieniądz w takiej a nie innej wysokości?

2. Jakie czynniki kształtują wielkość tego popytu?

3. W jaki sposób popyt na pieniądz może być zaspokojony? (pożyczki, podatki)

4. Jakie skutki dla gospodarki i społeczeństwa spowoduje kreowanie popytu na pieniądz przez wladze publiczne?

5. Jakie skutki dla społeczeństwa i gospodarki przynoszą wydatki dokonywane przez władze publiczne?

6. Jakie instrumenty tworzenia funduszy publicznych powinny być zastosowane aby ograniczać do minimum negatywne skutki redystrybucji dochodów przez władze publiczne?

7. Jakie dziedziny życia społecznego i gospodarczego powinny być finansowane z funduszy publicznych, w jakich proporcjach?

8. Jakie techniki wydatkowania funduszy publicznych powinny być zastosowane aby wyznaczone cele społeczne, ekonomiczne, polityczne były jak najlepiej zrealizowane?

9. Jakie powinny być relacje między różnymi szczeblami władz publicznych, aby ich działalność była należycie skoordynowana z punktu widzenia realizacji celów społecznych i gospodarczych?

Znaczenie teorii finansów

Teorie finansów publicznych odgrywają znaczącą rolę w praktycznym posługiwaniu się finansami publicznymi.

Teorie finansów publicznych były i nadal są podstawą polityki państwa w zakresie nakładania ciężarów podatkowych oraz w zakresie wydatkowania publicznego.

Teoria finansów publicznych okresu przedkapitalistycznego

Przedstawicielem był św. Tomasz z Akwinu - jego teoria opiera się na koncepcji sprawiedliwej (słusznej) ceny.

Należy stwierdzić, że poglądy te są jednym ze źródeł współczesnych teorii finansów publicznych, zwłaszcza tych, które głoszą, iż ciężary powinny być nakładane odpowiednio do osiąganych korzyści.

Elementy teorii finansów publicznych i zaleceń względem polityki oraz gospodarki finansowej państwa są zaskakująco dobrze rozwinięte w poglądach kameralistów (przedstawiciel: J.G.H. Justiego - 1705 - 1771) przypisywała duże znaczenie gospodarce państwa. Sprowadzało się to nie tylko do polityki protekcjonistycznej, realizowanej za pomocą instrumentów finansowych lecz także do wykorzystywania podatków, funkcji interwencyjnej.

Kameraliści dostrzegali wyraźny związek między fiskalną aktywnością państwa a dobrobytem społecznym.

Współczesny justienin J.F.Peiffer twierdził „że jakość i wielkość potrzeb państwowych oraz wypływających z nich wydatków są rezultatem działalności państwa, które ma na celu podniesienie dobrobytu całego narodu”.

Znaczenie i wielkość potrzeby państwowej mierzy się korzyścią, wzrostem dochodów jaki wynika z podatków państwowych.

Kameraliści zalecali pobieranie podatków nie tam gdzie można lecz gdzie trzeba.

Zasługą kameralistów jest także to, że po raz pierwszy postawili kwestię granic wydatków publicznych, a więc i pośrednio granic opodatkowania.

Szczególnie cenne dla rozwoju teorii finansów publicznych jest wskazanie przez kameralistów jednej z metod budowania budżetu państwa.

Ich zdaniem powinno rozpoczynać się od potrzeb państwa, czyli od wydatków do których należy dostosować dochody.

Kameraliści (a ściślej Justin) sformułowali zasadę rocznego sporządzania budżetu.

Fedorowicz (współczesny teoretyk finansów) podkreśla, że poglądy kameralistów miały zwolenników także w Polsce. Do najwybitniejszych należał Jan Ferdynand Nax (1736 - 1810), który dostrzegał wyraźne różnice między fiskalnymi a interwencjonistycznymi celami działalności państwa do realizacji których wykorzystywalo ono podatki.

Nax rozróżniał 3 główne podatki:

• podatek gruntowy - najbardziej sprawiedliwy, al.e stwarzający poważne trudności, jeśli chodzi o jego wprowadzenie,

• podatek od osób - który uważał za wielce niesprawiedliwy, gdyż nieuzależniony ani od majątku, ani od dochodu.

• Podatek od rzeczy - przez które rozumiał zwłaszcza akcyzę oraz podatek od dóbr luksusowych. Był on zwolennikiem wysokiego opodatkowania tych dóbr.

Merkantyliści (XVI - XVII w) preferowali gospodarkę krajową i uważali, że należy ją chronić m.in. za pomocą systemów podatków i ceł.

Szczególe tutaj miejsce zjmuje kolbertyzm, którego przedstawicielem był Jean Baptiste Colbert (1619 - 1683), którego pogląd wyrażał się w ochronie rodzimej produkcji poprzez elastyczny system ceł importowych.

Fizjokratyzm, którego przedstawicielem był Francois Quesnay (1691 - 1774).

Dominował tu pogląd, że jedymym źródłem bogactwa i dochodu czystego jest rolnictwo,a ściślej ziemia. Jedynie praca w rolnictwie ma charakter produkcyjny.

Konsekwencją takiego rozumienia gospodarki była koncepcja podatku jedynego, który powinni płacić wyłącznie właściciele ziemscy.

F.Quesnay jest twórcą słynnego hasła, którego sens sprowadza się do tego, że w gospodarce panuje naturalny porządek rzeczy, wobec tego powinna się ona opierać na wolnej konkurencji.

Zamykanie granic wg. Quesnaya jest przyczyną zubożenia społeczeństwa.

Chociaż poglądy fizjokratów w kwestiach dochodu narodowego są naiwne, dały jednak podwaliny klasycznej ekonomii politycznej, której kamieniem filozoficznym były:

• wolność gospodarcza,

• konkurencja,

• wolny handel.

WYKŁAD 26.X.2002

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---