METODY I SPOSOBY LOKALIZACJI
ZASYPANYCH LUDZI
Wykrycie zasypanych osób jest jednym z najtrudniejszych zadań stojących przed ratownikami podczas katastrof budowlanych. W wielu przypadkach trudność polega na braku specjalistycznego wyposażenia, służącego do bezpośredniego rozpoznania ratowniczego.
Istnieje kilka sposobów lokalizacji i nawiązania kontaktów z osobami uwięzionymi w gruzowisku, należy tutaj wymienić następujące z nich:
przeprowadzanie wywiadu z naocznymi świadkami zdarzenia w celu ustalenia w przybliżeniu miejsc pobytu ludzi,
nawoływanie, pukanie w elementy przenoszące dźwięk (np. rury wodociągowe, kanalizacyjne),
przeszukanie obiektu przez specjalnie do tego tresowane psy (mogą one odszukać człowieka pod kilku metrową warstwą gruzu),
wykorzystywanie specjalistycznej aparatury nasłuchowej ( akustycznej i elektronicznej ),
wykorzystywanie kamer termowizyjnych.
Wykrywanie osób przytomnych znajdujących się na niewielkich głębokościach odbywa się zazwyczaj za pomocą słuchu. Jednak w większości przypadków konieczne jest użycie aparatury technicznej, która wspomaga proces nasłuchu.
Najstarszą generacją sprzętu detekcyjnego są aparaty podsłuchowe oparte na bazie geofonu ( aparat używany do celów ratowniczych w kopalniach o handlowej nazwie ,, Capson” wersja akustyczna ). Należy tutaj podkreślić, że zastosowanie tego urządzenia w przypadku katastrofy budowlanej ma pewne ograniczenia, gdyż jak wcześniej wspomniano jest to przyrząd działający na zasadzie wychwytywania fal akustycznych przez sondę i przekazujący je w formie mechanicznego wzmacniania dźwięku. Podczas działań w zagruzowaniach spotykamy się z niejednorodną strukturą zwału, występują tutaj różnorodne materiały oraz puste miejsca, które stanowią izolację dla propagacji fal akustycznych. Przy pracy z tymi aparatami utrudnieniem są wszelkie dźwięki docierające z zewnątrz takie jak: ruch uliczny, krążenie wody w instalacji (sieci), ulatnianie się gazu, drobne żyjątka itp.
Skuteczność przeprowadzenia akcji nasłuchu zależy od właściwej jej organizacji i na podstawie doświadczeń należy stwierdzić, że:
do działań konieczne jest użycie kilku geofonów (przy założeniu skutecznej pracy na głębokości do 4 m),
odległość pomiędzy poszczególnymi geofonami nie może być większa niż
8 m.
Na dużych obszarach zagruzowań zalecane jest prowadzenie nasłuchu przez zespół, co najmniej 6 osobowy pod kierunkiem dowódcy. Do prawidłowego działania konieczne jest zatrzymanie ruchu ulicznego oraz zmniejszenie do minimum wszystkich hałasów docierających z zewnątrz.
Akcję należy rozpocząć od nawoływania, stukania w elementy metalowe, rury. Pomiędzy każdą serią nawoływań (ok. 10 sek.) operatorzy nasłuchują. Dzięki ich rozstawieniu w gruzach, jeżeli ofiara odpowie, będzie słyszana co najmniej przez jednego operatora.
W drugiej fazie należy rozstawić aparaty dookoła punktu, z którego prawdopodobnie doszedł głos, przez co strefa nasłuchu zostaje znacznie ograniczona.
Przy zawałach o większych grubościach aparatura typu „Capson” jest mało skuteczna. Do odszukania osób znajdujących się na dużych głębokościach służy aparatura będąca elektroniczną modyfikacją wcześniej omawianego urządzenia.
Na bazie doświadczeń można stwierdzić, że skuteczność detekcji dźwięków w tym przypadku wzrasta nawet do 80 m w promieniu każdego czujnika i na głębokość ponad 100 m.
Staje ratownictwa górniczego dysponują specjalistycznym sprzętem do wykrywania ludzi w zawałach. Należy pamiętać, że do naszych celów przydatny będzie jedynie akustyczny indykator zawałowy.
Natomiast zestawy wykrywcze typu GLON-LOP nie będą użyteczne, ze względu na sposób działania. Urządzenie to działa na zasadzie detekcji fal elektromagnetycznych wysyłanych przez specjalne nadajniki znajdujące się w lampach górniczych.
W przypadku katastrofy możemy liczyć tylko na fale akustyczne, do tego celu służy indykator akustyczny, o którym wcześniej wspomniano. Składa się on z:
odbiornika sygnałów wraz z czujnikiem elektroakustycznym,
słuchawek,
przystawki spągowo-ociosowej,
przystawki szczelinowej.
Wyposażenie zestawu w dwa rodzaje przystawek umożlisia prowadzenie nasłuchu na płaskich powierzchniach i w szczelinach. Podczas nasłuchu wymagane jest zachowanie ciszy w promieniu co najmniej 20 m od prowadzącego nasłuchu.
Wykorzystywane są także tzw. detektory życia (Life Detector) pozwalające na poszukiwanie zasypanych ludzi, jeżeli dają oni jeszcze oznaki życia. Charakteryzują się dużą czułością i selektywnością. Są łatwe w transporcie i obsłudze. Posiadają własne zasilanie.
Kolejna metoda wykrywania ludzi w ruinach, to zastosowanie kamer termowizyjnych. Używanych jest kilka typów tych urządzeń różnej generacji. Należy jednak pamiętać, że kamery termowizyjne mają próg czułości ustawiony zazwyczaj ok. ¼ stopnia i w przypadku dużego zagruzowania czas powstania takiej różnicy temperatur byłby bardzo długi, gdyż ciepło musi być przekazane z elementu na element poprzez przewodzenie. Jednak przy użyciu tych urządzeń można zlokalizować miejsce pobytu ofiar stosując warstwowe zdejmowanie gruzu ze zwału pod bieżącą kontrolą kamery.
Zestawienie wariantów wykonywania dojść
Istnieje kilka możliwości dotarcia do zagrożonych ofiar katastrofy. Należy przeanalizować następujące warianty:
odgruzowanie i otwarcie drzew głównych do budynku,
odgruzowanie wyjść zapasowych,
wykonanie dojścia przez przyległe pomieszczenia,
przebicie ścian budowli,
przebicie stropów budowli,
wykonanie chodnika w stosie rumowiska,
wykonanie wykopu lub podkopu i następnie przebicie elementu budowli,
w szczególnych przypadkach użycie materiałów wybuchowych.
Pierwsze dwa warianty występują w przypadku niewielkich zniszczeń (pomieszczenie uszkodzone, ruina brzegowa), gdy zostaną uszkodzone elementy nadproży i filarów w ścianach zewnętrznych i nie nastąpiło lawinowe zniszczenie kolejnych elementów lub została uszkodzona klatka schodowa, co ma miejsce bardzo często w przypadku różnego typu wybuchów wewnętrznych.
Wybór wariantu wykonania dojścia zależy od rodzaju zagruzowania, jego grubości, rodzaju konstrukcji i materiałów użytych do budowy. Powyższe fakty zmuszają do indywidualnej oceny danego zawaliska. Jako naczelną zasadę podczas wykonywania dojść należy przyjąć, że dojście musi być wykonane w jak najkrótszym czasie i przy minimalnym zaangażowaniu sił i środków. Jest to możliwe w przypadku spełnienia następujących warunków:
zapewnione są bezpieczne działania grup ratowniczych,
występuje możliwość wykorzystania sprzętu ciężkiego (koparki, spychacze, dźwigi) oraz pomocniczych urządzeń technicznych,
w miejscu podejścia nie występuje plątanina elementów konstruk-cyjnych (belki, podciągi, nadproża itp.), szczególnie elementów stalowych i żelbetowych, trudnych do przebijania i cięcia.
Jeżeli sposób zagruzowania uniemożliwia wykonanie dojścia poprzez udrożnienie wejść do budynku, konieczne wówczas będzie wykonanie przebić w ścianach i stropach.
Sposoby dostarczania powietrza uwięzionym
W zniszczonej budowli
Ludzie znajdujący się w małych przestrzeniach bardzo szybko zużywają zawarte tam powietrze i aby akcja mogła zakończyć się powodzeniem istotne jest rozwiązanie tego problemu.
W takiej sytuacji akcja powinna być przeprowadzona dwukierunkowo, a mianowicie należy podjąć działania zmierzające do wykonania dojścia do ofiar i jednocześnie podjąć czynności prowadzące do podawania powietrza zasypanym.
Podawanie powietrza może być realizowane poprzez:
różnego typu przewody wentylacyjne, które zostały zachowane w ruinach zniszczonego budynku,
podawanie powietrza do przewodów wodociągowych i kanalizacyjnych pod warunkiem, że nie ma w nich wody i w przypadku, gdy porozumiemy się z poszkodowanymi, aby odkręcili kurki czerpalne,
wykonywanie przebić i odwiertów w stropach i ścianach.
Do dostarczenia powietrza można wykorzystać następujące urządzenia:
- sprężarki,
miechy ręczne,
urządzenia pneumatyczne (po demontażu końcówki roboczej),
wentylatory,
butle ze sprężonym powietrzem.
Należy pamiętać, że dostarczane powietrze nie powinno docierać do poszkodowanych zbyt gwałtownie oraz nie powinno wytwarzać nadciśnienia w pomieszczeniach szczelnie zamkniętych.
Zasady bezpieczeństwa podczas wykonywania dojść
W związku ze specyfiką prac związanych z wykonaniem dojść i zagrożeniami mogącymi powstać podczas prowadzenia działań należy spełnić następujące warunki bezpieczeństwa:
Miejsce katastrofy należy dokładnie oznakować i zabezpieczyć przed dostępem osób postronnych, dokładnie wyznaczyć strefę bezpośredniego zagrożenia. Wszelkiego rodzaju rowy, zapadliska na miejscu działań powinny być ogrodzone, a w nocy oznakowane czerwonym światłem.
Ratownicy powinni być wyposażeni w indywidualne ochrony oraz sygnalizatory bezruchu, a w przypadku zagrożenia toksycznego w aparaty ochrony dróg oddechowych. Wszystkie prace w pomieszczeniach mało widocznych (piwnicach, chodnikach itp.) powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby zabezpieczone linką, która pozwala na kontrolę tempa posuwania się ratowników, określenie drogi wycofywania się, udzielenie pomocy w razie awarii, a poszkodowanym na samodzielne wychodzenie na zewnątrz po wydostaniu się z gruzowiska.
Podczas wykonywania odkrywek należy zwracać uwagę na kąt ułożenia gruzu oraz jego stabilność w stoku. Jeżeli stromy stok grozi obsunięciem należy wykonać zabezpieczenie stosując metody omówione w dalszych rozdziałach podręcznika.
Przy długotrwałych akcjach w miarę możliwości organizować oświetlenie miejsca działań z sieci energetycznej, ze względu na uciążliwość pracy agregatów spalinowych będących na wyposażeniu jednostek.
Szczególną ostrożność należy zachować przy stosowaniu materiałów wybuchowych. W tym przypadku należy zwrócić uwagę na następujące zasady:
przebicie materiałami wybuchowymi wykonujemy tylko w wyjątko-wych sytuacjach,
przebicie należy lokalizować w miejscu, w którym nawet wepchnięcie klina odłamu do wewnątrz spowoduje minimalny rozrzut odłamków w pomieszczeniu gdzie znajdują się poszkodowani,
przypomnijmy też, że uwięzieni ludzie powinni być poinformowani o zamiarze użycia materiałów wybuchowych, czasie detonacji i miejscu ich przyłożenia.