Temat: Grupy samopomocy impulsem zmiany społecznej.
- geneza, cele i formy działania grup samopomocy
- animacja grup samopomocy
- odniesienie do innych form pomocy
- przykłady działalności grup samopomocy.
Samopomoc społeczna
to pojęcie oznacza przejawienie pomocy okazywanej sobie samemu, odnotowuje się,że pojęcie to jest rozumiane jako udzielaną pomoc przez ludzi sobie nawzajem, wzajemnej pomocy. Jest to działalność, która zastępuje lub uzupełnia działania wyspecjalizowanych organów publicznych (ośrodków władz) zaspokajające problemy społeczne- samopomoc oznacza interakcje międzyludzkie, które służą
a) wzajemnemu udzielaniu informacji dotyczących radzenia sobie z ustępującymi (określonymi) trudnościami
b) wytworzeniu u partnerów tych interakcji poczucia wspólnoty, psychicznego zabezpieczenia wiary, że nie są osamotnieni i mogą liczyć na wsparcie
c) wzajemnemu wspieraniu materialnemu wśród osób potrzebujących pomocy.
Grupy samopomocy
są to grupy nastawione na wzajemną pomoc w rozwiązywaniu wspólnych problemów. Zrzeszają one na zasadach dobrowolności osoby o podobnych problemach i doświadczeniach. Grupy te gwarantują swoim członkom poczucie więzi, wsparcie emocjonalne i pomoc w rozwiązywaniu problemów życiowych i zdrowotnych.
Grupy:
Mające charakter samopomocy (AA). Ich celem jest wzajemna pomoc w zmianie postępowania i kontrola zachowań.
Żyjące pod działaniem silnego, przewlekłego stresu. Ich celem jest stworzenie warunków rozładowania emocji, wsparcia emocjonalnego oraz wymiana doświadczeń, wskazująca na możliwość radzenia sobie z trudnościami.
Składające się z ludzi naznaczonych społecznie. Przynależność do grupy daje im poczucie oparcia, podnosi poczucie wartości, zmniejsza poczucie dyskryminacji.
Grupy, których celem jest wzajemna pomoc w poszerzaniu wiedzy o sobie samym
Definicja grupy samopomocy zawiera pięć warunków:
· Cele - zapewnienie oparcia i pomocy swoim członkom w radzeniu sobie z problemami oraz udoskonalanie funkcjonowania psychologicznego przez zwiększanie skuteczności działań.
· Pochodzenie i usankcjonowanie istnienia grupy - oparte jest na samych członkach grupy (nie wyklucza to grup zainicjowanych przez profesjonalistów, a w miarę rozwoju grupy jej prowadzenie przejmowane jest przez członków grupy).
· Źródła pomocy - wysiłek, wiedza, umiejętności i troska członków (profesjonaliści uczestniczą w pracy grupy na życzenie jej członków).
· Skład grupy - stanowią osoby, które przechodziły podobne koleje losu i tym samym mają podobne doświadczenia życiowe.
· Kontrola - funkcjonowanie i struktura zostaje pod stałą kontrolą członków grupy, z możliwością odwoływania się do zaplecza teoretycznego i zwracania się o poradę do profesjonalistów.
Funkcjonowanie w każdej grupie może przyjmować różne formy. Grupa może ukierunkować swoje procesy na zachowanie:
Bezpośrednio społecznie wzmacniać rozwój zachowań prawidłowych i eliminować zachowania stwarzające problemy (pochwała, komplementy).
Prowadzić trening i opierać się o różnego rodzaju zachowania samokontrolujące (obserwowanie, kontrolowanie, charakteryzowanie własnych zachowań, doradzanie, co robić, by kontrolować zachowania stwarzające problemy lub unikać sytuacji sprzyjających takim zachowaniom).
Wypracowywać metody radzenia sobie ze stresem i zmianą zachowania (składanie osobistych relacji podczas spotkań).
Metody pracy
Wypracowywać metody radzenia sobie ze stresem i zmianą zachowania (składanie osobistych relacji podczas spotkań;
Dostarczać uczestnikom racjonalnego wyjaśnienia ich problemów i trudności, ze wskazaniem metod radzenia sobie z nimi (stanowi to odkrycie własnych doświadczeń i zwiększa nadzieje na pomoc);
Zapewnić pomoc i informacje o charakterze normatywnym i instrumentalnym (wymiana informacji - co jest normalne, jak sobie z tym radzić);
Rozszerzać alternatywne sposoby spostrzegania problemów uczestników grupy i okoliczności, w jakich występują i podejmować działania zaradcze (akceptacja nieuleczalnej choroby, znalezienie sposobów na poradzenie sobie z mężem alkoholikiem);
Potęgować u uczestników umiejętności trafnego różnicowania bodźców i wydarzeń zachodzących w ich życiu;
Popierać zmiany w postawach w stosunku do siebie, swojego zachowania (wypróbowywać nowe, bardziej efektywne sposoby funkcjonowania; pomagać w uświadamianiu sobie przez członka grupy, poprzednich, nieefektywnych sposobów zachowania i postrzegania siebie jako osoby niezaradnej i bezsilnej; wspierać w utrwalaniu obrazu siebie jak osoby wartościowej i kompetentnej);
Zmniejszać lub eliminować poczucie izolacji i unikalności własnych problemów przez dokonywanie porównań z innymi i uzgadnianie wspólnego stanowiska;
Rozwijać alternatywne struktury społeczne, w których uczestnicy mogą zdefiniować własną tożsamość i wypracować nowe normy, według których będą dokonywać samooceny;
Niektóre ze stosowanych metod mają na celu zmianę reaktywności emocjonalnej i ekspresji jej uczestników. Ludzie, wobec upadających w wielu społeczeństwach naturalnych systemów wsparcia (Kościół, sąsiedzi, rodzina), czują się bezradni lub pozbawieni wszelkiej nadziei i uważają, że nie panują nad własnym losem. Często poszukują swojego miejsca w jakieś innej zbiorowości. Grupa samopomocy jest nie tylko rodzajem ucieczki, lecz ma znacznie bardziej pozytywny charakter. Poza zapewnieniem wzajemnego wsparcia tym, którzy mają jakiś wspólny problem, znajduje praktyczne rozwiązania konkretnych kłopotów i umożliwia swoim członkom, na bazie wzajemnego zaufania i zrozumienia, stworzenie nowego układu stosunków, a niektórym nawet - nowego sposobu życia.
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE GRUP SAMOPOMOCY
(Killilea, 1976)
· Wspólne doświadczenie członków.
· Opiekujący się cierpi na to samo, co ten, którym się opiekuje.
· Wzajemna pomoc wsparcie.
· Jednostka jest członkiem jakieś grupy, która spotyka się regularnie w celu zapewnienia wzajemnej pomocy.
· Zasada wspomagającego.
· W sytuacji, w której ludzie pomagają innym w rozwiązywaniu wspólnego problemu, największa korzyść z takiej pomocy może odnieść pomagający.
· Związek różnicujący.
· Wzmocnienie poczucia własnej normalności przyspiesza porzucenie przez członków dawnych dewiacyjnych identyfikacji.
· Grupowa siła woli i wiara.
· Każda osoba szuka u pozostałych członków grupy oceny swoich uczuć i postaw.
· Wymiana informacji.
· Dążenie do zrozumienia problemu w oparciu o fakty, w przeciwieństwie do rozumienia intrapsychicznego.
· Konstruktywne dążenie do wspólnych celów.
· Grupy koncentrują się na działaniu, a ich filozofia głosi, że członkowie uczą się poprzez działanie i zmieniają się w działaniu.
· Samopomoc jako styl życia
Zasadniczym elementem procesu samopomocy jest znalezienie wśród wielu problemów stojących przed kimś, jakiegoś konkretnego problemu, z którym można sobie poradzić, pokonanie go, i budowanie nowego życia osoby już zdolnej do radzenia sobie z codziennością, ze swoim losem. Samopomoc w ten sposób staje się sposobem życia.
Istnieją grupy i organizacje samopomocy tworzone przez pracowników służby zdrowia, którzy są ściśle związani z ich działalnością. Rola pracowników służby zdrowia polega na założeniu takich klubów, zorganizowaniu pierwszych wyborów do władz klubowych, nauczeniu członków samodzielnego pomagania sobie oraz udzielaniu pomocy w razie potrzeby.
Są członkowie grupy, którzy oddalają się od niej, kiedy nauczą się samodzielnego funkcjonowania. Są również i tacy, którzy stanowią stały człon grupy. Ci członkowie, jak i pracownicy służby zdrowia tworzą grupy propagujące szeroką edukacje zdrowotną, opiekę i profilaktykę zdrowia.
Podgrupy członków mogą wyspecjalizować się w pewnych rodzajach czynności i służyć swoimi umiejętnościami nie tylko pozostałym członkom grupy, ale także rodzinom i współpracownikom. W ten sposób grupy samopomocowe nie tylko kierują swoje działanie "do wewnątrz", ale stają się miejscem kształcenia ludzi zajmujących się sprawami zdrowia na najniższym szczeblu w swoim najbliższym otoczeniu.