FILOZOFIA - ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE
1. Pojęcie i główne koncepcje filozofii.
2. Filozofia a inne dziedziny kultury: nauki szczegółowe, sztuka, religia.
3. Monistyczna koncepcja bytu (na przykładzie jońskich filozofów przyrody) i jej konsekwencje antropologiczne.
4. Dualistyczna koncepcja bytu (na przykładzie filozofii Platona) i jej konsekwencje antropologiczne.
5. Pluralistyczna koncepcja bytu (na przykładzie filozofii Arystotelesa i św. Tomasza z Akwinu) i jej konsekwencje antropologiczne.
6. Klasyczna i nieklasyczne definicje prawdy.
7. Spór o właściwości prawdy (absolutyzm - relatywizm).
8. Spór o poznawalność prawdy (agnostycyzm - sceptycyzm - dogmatyzm).
9. Spór o kryterium prawdy.
10. Spór o normę moralności: eudajmonizm - Deontologizm (Kant) - personalizm (Maritain)
11. Poglądy etyczne i metodologiczne Sokratesa.
12. Stoicka koncepcja szczęścia.
13. Epikurejska koncepcja szczęścia
14. Epikurejczycy i stoicy - koncepcja szczęścia.
16. Sceptycyzm metodologiczny Kartezjusza
18. Formalizm etyczny I. Kanta.
19. Poglądy etyczne św. Tomasza z Akwinu.
21. Godność człowieka w ujęciu G.Pico della Mirandoli, Pascala i Kanta.
22. T. Hobbes- koncepcja umowy społecznej.
23. J. Locke- koncepcja umowy społecznej.
24. Umowa społeczna w ujęciu Hobbesa i Locke'a.
27. Stadia na drodze życia w ujęciu Kierkegaarda.
28. Stadia rozwoju umysłowego ludzkości w ujęciu Comte'a.
29. Teoria wartości M. Schelera.
32. Augustyńskie rozróżnienie wolności i wolnej woli.
33. Pojęcie wolności w filozofii J.S.Milla.
1) Pojęcie i główne kierunki filozofii
Sam termin "filozofia" tłumaczy się z greki jako "umiłowanie mądrości". Nie ma jednej definicji, która pasowałaby do poglądów wszystkich filozofów. Można jednak przyjąć, że filozofia jest pewną nauką dotyczącą każdego człowieka, bo poszukuje odpowiedzi na fundamentalne pytania dotyczące człowieka - poszukuje prawdy. Pierwotnie w starożytnej Grecji filozofia znaczyła tyle, co nauka, a poznanie filozoficzne miało być ogólne i poparte doświadczeniem życia, mającym być punktem wyjścia dla postaw filozoficznych: zdziwienia (wg Arystotelesa i Platona dało początek filozofii - zdziwienie wymusza myślenie nad sytuacją, która je wywołała) oraz zwątpienia (wpływ pewnych sytuacji życiowych powoduje zwątpienie w zasadność prawd uważanych za właściwe - stąd wzięło się kartezjańskie cogito ergo sum).
Wraz z rozwojem badań filozofia zawężała się i powstały 2 główne nurty: *platoński - zakłada, że filozofia to poznanie bytu niezmiennego i wiecznego, czyli idei, za pomocą intuicji i przeczucia, co powoduje, że filozofia zbliża się do religii; *arystotelejski - nie uznawał istnienia idei, a co z tego wynika uważał, że filozofia ma poznawać wszystko, co jest realne - "bada byt jako taki" - ale w kategoriach ogólnych, zbliżając się do nauki.
Podział koncepcji filozofii :
*klasyczną - poznanie filozofii o charakterze realnym, nie biorącą nic z innych nauk, której celem jest zrozumienie rzeczywistości (Platon, Arystoteles, św. Tomasz)
*pozytywistyczną - filozofia to kontynuacja i uwieńczenie nauk szczegółowych, a przedmiotem jej badań wyniki tych nauk (A. Comte)
*neopozytywistyczną - problemy filozoficzne nie mające oparcia w naukach szczegółowych stają się pseudonaukowymi (M. Schlick, O. Neurath)
*lingwistyczną - aby ułatwić rozumienie filozofii należy przeanalizować i sprecyzować jej język (B. Russel)
*irracjonalistyczną - filozofia nie pełni funkcji poznawczych, bo jest sposobem bycia i odnajdowania siebie w rzeczywistości (J.P. Sartre).
2) Filozofia, a inne dziedziny kultury: nauki szczegółowe, sztuka, religia
*Filozofia a nauki szczegółowe - wg klasycznej koncepcji filozofii nauki szczegółowe zajmują się tylko wycinkami rzeczywistości, a filozofia jej ogółem. W naukach postęp następuje w kolejnych pokoleniach "wzwyż" - przez kolejne odkrycia i wynalazki, a w filozofii ciągle pojawiają się nowe odpowiedzi na te same pytania - w ten sposób pogłębiana jest wiedza.
*Filozofia a sztuka - filozofia wychodzi z doświadczenia, a sztuka od zmysłów - wiąże się to z różnością podstawowych wartości (dla filozofii "prawda", dla sztuki "piękno"). Filozofia chce odsłonić rzeczywistość oraz zasady rządzące światem, gdy sztuka ma tworzyć nowe wizje świata, ukazywać stany niepowtarzalne.
*Filozofia a religia - rozpatrywanie związków między filozofią a religią zależy od podejścia: - neopozytywiści wykluczają związki między nimi; np. wg Lutra (przyjęcie tylko religii) oraz Freuda (przyjęcie tylko filozofii); - wg Augustyna filozofia i religia wzajemnie się warunkują, bo wiara umożliwia zrozumienie; - religia i filozofia mogą się uzupełniać (JP II, św. Tomasz z Akwinu)
3)Monistyczna koncepcja bytu (na przykładzie jońskich filozofów przyrody) i jej konsekwencje antropologiczne.
Zakłada, że rzeczywistość jest jednym bytem lub jego przejawem, a wszelkie przedmioty są atrybutami tego bytu. Skutkiem tego wszechświat jest jedną, wewnętrznie spójną całością. Monistyczne systemy tworzyli m. in. jońscy filozofowie przyrody, którzy toczyli spory co było na początku. Tales z Miletu uważał, że wszystkiego początkiem jest wola. Anaksymenes z Miletu - powietrze; Ksenofanes z Kolofonu - ziemia; Heraklit z Efezu - ogień. Z kolei Empedokles twierdził, iż świat jest zbudowany z pierwiastków biernych (4 żywioły) oraz pierwiastków czynnych (miłości i nienawiści), które powodują ruch żywiołów. W związku z tym następują okresy dominacji miłości lub nienawiści (naprzemiennie), pomiędzy którymi istnieje właśnie człowiek. Nie istnieje też absolutny koniec czy początek. Z kolei wg Demokryta świat zbudowany jest z atomów oraz próżni między nimi, umożliwiającej zmienność ruchu. Jakość atomów tworzy odbiór ich położenia i kształtów przez zmysły. Jest to koncepcja deterministyczna, wydarzenie następujące zostało narzucone przez wydarzenia poprzedzające. Przyjęcie monistycznej koncepcji bytu uznaje człowieka za integralną i niewyróżniającą się część rzeczywistości.
4) Dualistyczna koncepcja bytu (na przykładzie Platona) oraz jej konsekwencje antropologiczne.
Oznacza przyjęcie tezy, iż rzeczywistość składa się z 2 wzajemnie warunkujących się sfer lub elementów. Tak uważał Platon głosząc, że rzeczywistość składa się ze świata idei oraz jego odbicia, czyli świata, w którym żyje człowiek. Do zobrazowania tej koncepcji Platon stworzył metaforę jaskini, w której znajduje się człowiek. Do jaskini dociera światło ze świata idei, tworząc odbicie świata. Dlatego można opisać każdą rzecz w pojęciach, które są wiedzą rzetelną, jednak istnieją dysproporcje między pojęciami, a rzeczami, które różnią się między sobą. Wg Platona człowiek składa się z duszy i ciała, będącego dla duszy więzieniem i środkiem degradacji, ze względu na oddzielenie od świata idei. Świat, w którym żyje człowiek został stworzony przez idealnego budowniczego - Demiurga, mającego do dyspozycji materię i idee świata idealnego. Koncepcja ta ukazuje dwoistość natury, przez co podkreśla jej złożoność.
5) Pluralistyczna koncepcja bytu (na podstawie poglądów Arystotelesa i św. Tomasza z Akwinu) i jej konsekwencje antropologiczne
Zakłada, iż Świat złożony z więcej niż 2 elem. Twórcą takiej koncepcji jest Arystoteles. Uważał on, że zmienność świata wynika ze złożoności rzeczy, jednakże sam fakt zmienności jest tylko złudzeniem, rzecz się nie zmienia, ale pozostaje tą samą rzeczą (zmiany przypadłościowe - coś jest to samo, ale nie takie samo) lub przemienia się w inną zbudowaną z tej samej substancji. Wyróżnił 3 pary złożeń rzeczy:
*z aktu (momentu określającego dany stan rzeczy np. siedzenie) i możności (określenie czym dana rzecz może być - możność wstania);
*z substancji i przypadłości - byt jest złożony z substancji gwarantującej zachowanie tożsamości, bądź elementów ulegających zmianie (przypadłości); powstaje koncepcja kategorii bytu: niezapodmiotowanego (istnieje sam w sobie) oraz zapodmiotowanego (nie mogącego istnieć samemu w sobie);
*z materii (łącznik między tym, co przestaje istnieć i tym, co powstaje) i formy (determinującej materię do obrania określonej formy/kształtu/właściwości).
Człowiek jest złożony z ciała, będącego materią oraz duszy - formy kształtującej to ciało - razem tworzą substancję podlegającą przypadłościom.
Św. Tomasz dodał do tego konieczność istnienia - "być bytem to realnie istnieć" - warunek zaistnienia bytu.
Tego typu koncepcja powoduje, że dostrzeżona zostaje złożoność natury i bytu ludzkiego - jego niezwykłość względem innych bytów.
6) Klasyczne i nieklasyczne definicje prawdy.
Klasyczna zakłada, że określony sąd jest prawdziwy wtedy, gdy jest zgodny z zastaną rzeczywistością. Alfred Tarski pisał, że "zdanie p jest prawdziwe, gdy jest tak, że p = p" - stół ma 4 nogi, gdy ma ich faktycznie 4! Św. Tomasz uważał, że prawda musi być zawsze zgodna z intelektem.
Nieklasyczna charakteryzują się tym, że dany sąd jest prawdziwy, gdy jest zgodny z wyznaczonym wcześniej kryterium.
7) Spór o właściwości prawdy. Absolutyzm - relatywizm.
Absolutystyczne podejście do właściwości prawdy zakłada, że prawda jest absolutna i jako cecha sądu jest nie stopniowalna oraz niezmienna, czyli niezależna od osoby, która ją głosi.
Relatywistyczne podejście do właściwości prawdy zakłada, iż prawda może być zmienna w zależności od występujących czynników.
8) Spór o poznawalność prawdy. Agnostycyzm - sceptycyzm - dogmatyzm.
*dogmatyzm - możliwe jest posiąść prawdę absolutną - człowiek mimo swoich wad i niedoskonałości jest w stanie tego dokonać.
*agnostycyzm - prawda jest nieuchwytna i nie da się jej posiąść
*sceptycyzm - tego sporu nie da się rozstrzygnąć racjonalnie; wyróżnia się jednak sceptycyzm skrajny (w żadnej dziedzinie nie da się rozstrzygnąć sporu o poznawalność prawdy - sam się wyklucza) oraz umiarkowany (istnieje możliwość racjonalnego rozwiązania tego sporu, lecz tylko w pewnych elementach).
9) Spór o kryterium prawdy.
W związku ze sporem o poznawalność prawdy powstaje kolejny spór - o kryterium prawdy. Wówczas powstaje pytanie czy kryterium prawdy jest potrzebne czy nie? Gdy uznaje się, że jest ono niepotrzebne przyjmuje się klasyczną koncepcję prawdy, gdzie prawda jest prawdą, gdy zgadza się z rzeczywistością. Lecz, gdy kryterium jest potrzebne (nieklasyczna koncepcje prawdy) rodzi się pytanie czy jest ono możliwe do stworzenia? Jeżeli jest możliwe problemem staje się zawodność danego kryterium, bo kryterium niezawodne de facto nie istnieje. Jednak, gdy uznamy, że kryterium prawdy jest konieczne, lecz niemożliwe do utworzenia - oznacza to, że prawda jest niepoznawalna. Takie poglądy równają się agnostycyzmowi i sceptycyzmowi powszechnemu - wykluczają się. Ponadto Sekstus Empiryk wykazał, że kryterium prawdy jest niemożliwe do utworzenia, ponieważ potrzebuje ono oparcia w innym kryterium, aby być uznanym za prawdziwe, które z kolei potrzebuje oparcia w kolejnym itd. - a więc "następuje zamknięcie koła".
10) Spór o normę moralności: eudajmonizm - Deontologizm (Kant) - personalizm (Maritain)
Deontologizm - pogląd, wg którego czyn jest moralnie dobry, dlatego że jest zgodny z nakazem odpowiedniego autorytetu i jego uzasadnienie nie jest ani potrzebne, ani możliwe.
Eudajmonizm-filozoficzny pogląd etyczny głoszący, że osiągnięcie szczęścia jest najwyższym dobrem i ostatecznym celem człowieka.
Epikurejczycy - doznania intelektualne,
Stoicy - cnota, która w pełni aktualizuje rozum człowieka,
Platon - uwalnianie się od więzów ciała poprzez cnotę i na powrocie, do prawdziwej rzeczywistości, którą jest świat idei,
Arystoteles - stan ducha, który osiągało się w momencie zaspokojenia wszystkich swoich potrzeb
Personalizm- nadrzędność wartości osoby ludzkiej nad wobec innych rzeczy. Zdaniem J. Maritaina najwyższą wartością jest dążenie do zjednoczenia z Bogiem. Z tak rozumianego personalizmu integralnego wyprowadza cechy chrześcijańskiego ustroju społeczno-politycznego, (kościelne dobro wspólne) oraz - jako zadanie etyczne - chrześcijańską wspólnotę braterską złożoną z osób sobie równych.
11) Poglądy etyczne i metodologiczne Sokratesa.
Sokrates zwany "ojcem etyki" jako pierwszy poruszył sferę etyki w poglądach filozoficznych. Uważał, że podstawą do rozwoju człowieka jest wiedza, konieczna i wystarczająca dla osiągnięcia intelektualizmu etycznego - zdolności rozróżnienia dobra i zła. Kiedy człowiek potrafi odróżnić dobro od zła ma możliwość osiągnięcia cnoty. Pod tym terminem widział on "piękno ducha" - swoisty nakaz dbania o swój rozwój wewnętrzny. Metodami umożliwiającymi uzyskanie wiedzy są: *metoda elenktyczna mająca uświadomić człowiekowi jego niewiedzę, a następnie przy pomocy *metody majeutycznej dotrzeć do rzetelnej wiedzy przez prowadzenie dialogów.
12. Stoicka koncepcja szczęścia.
Szczęścia nie można być pewnym dopóki jest ono zależne od czynników zewnętrznych. Istnieją wobec tego 2 drogi do osiągnięcia - opanować czynniki zewnętrzne (niemożliwe) lub się od nich uniezależnić (przez wyrzeczenia). W związku z tym należy dążyć do dobra wewnętrznego - do cnoty, która uniezależnia człowieka od niepomyślnych okoliczności i zapewnia im szczęście. Stoicy utożsamiali cnotę ze szczęściem i mieli ją za dobro najwyższe. Na czym ta cnota polega? Otóż należy dostosować się do powszechnej harmonii natury i żyć w zgodzie z nią, czyli jednocześnie zgodnie z naturą ludzką - swoją własną. Trzeba się kierować rozumem oraz zachowywać emocjonalny dystans. Cnota nie podlega stopniowaniu i wszystko poza nią oraz złem, które jest jej przeciwieństwem, jest człowiekowi obojętne (pieniądze, uroda czy sława).
13. Epikurejska koncepcja szczęścia
Do szczęścia wystarcza brak cierpienia; odczuwamy już jako przyjemność. Sam proces życia jest radością wrodzą, która jest niezawodna. Niech tylko ciało będzie zdrowe, i dusza spokojna, a życie będzie rozkoszą. Dobro, jakie posiadamy trzeba ocenić i użyć od razu, bo jest przemijające i jednorazowe; trzeba go użyć docześnie, na przyszłe bytowanie nie można liczyć.
Radość jest głównym składnikiem szczęścia, ale nie jest jedynym. Dla osiągnięcia pozytywnych przyjemności muszą być spełnione dwa warunki: trzeba mieć potrzeby i trzeba, by były zaspokojone. Przyjemności pozytywne są dwojakiego rodzaju: fizyczne i duchowe. Cielesne są bardziej zasadnicze , gdyż duchowe nie mogły by istnieć bez nich. Natomiast dobra duchowe są wyższe, dają bowiem więcej przyjemność. Najskromniejsze przyjemności były dla epikurejczyków największymi przyjemnościami.
Dwa są zasadnicze sposoby na szczęście: cnota i rozum. Cnotę należy pielęgnować dlatego, że jest środkiem do szczęścia. Przyjaźń jest tak samo cenna, bo nie można żyć bezpiecznie i spokojnie, nie będąc w przyjaźni z ludźmi, a nie można żyć przyjemnie nie żyjąc spokojnie i bezpiecznie. Przyjaźń jest tylko środkiem, a celem - zawsze i wyłącznie przyjemności. Rozum jest niezbędny do szczęścia, nie tylko aby trafnie wybierać przyjemności, ale także by kierować myślami . Bo myśli łatwo błądzą i wytwarzają złudzenie, które zakłócają człowiekowi spokój i uniemożliwiają szczęście.
14) Epikurejczycy i stoicy - koncepcja szczęścia.
16. Sceptycyzm metodologiczny Kartezjusza.
Wychowany w szkole jezuickiej. Dokonał przeglądu ówczesnych nauk. Chciał odkryć niezawodną, uniwersalną metodę nauczania. Wg niego pewna była tylko matematyka a prawdziwe jest to, co oczywiste (jasność i wyraźność)
Zasady metody Kartezjusza:
Reguła oczywistości, analiza, synteza, dokładność
Klasyfikacja nauk (drzewo Kartezjusza):
Korzeniem jest metafizyka, konarem jest fizyka a gałęziami są etyka, medycyna, mechanika
Sceptycyzm metodyczny -argumenty sceptyczne Kartezjusza:
Zmysły są zawodne, brak wyraźnej różnicy między jawą a snem, błędy w rozumowaniu i możliwość, że jesteśmy wprowadzeni w błąd przez silniejszą istotę
Punkt Archimedesowy Kartezjusza: Cogito Ergo Sum- Myślę, więc jestem; Res cogitans - rzecz myśląca Rex exteus- ciało
18)Formalizm etyczny Immanuela Kanta.
Wg Kanta dobra wola to chęć czynienia dobra, ale bezinteresownie - jest ona jedynym dobrem bezwzględnym. Działania takie mogą być wykonywane jedynie z poczucia obowiązku, aby można było je nazwać działaniami moralnie dobrymi. Dlatego też człowiek powinien postępować tak jakby chciał, aby zasada jego postępowania stała się powszechnie obowiązującym prawem, gdyż jako jedyna istota potrafi się zmusić do takich, a nie innych działań i umie sformułować wobec siebie określone obowiązki, z których wynikają prawa moralne.
19) Poglądy etyczne św. Tomasza.
Człowiek został stworzony na podobieństwo Boga. Jest nie tylko istotą myślącą ale i bytem dążącym do doskonałości oraz dobra. Pojecie dobra realizuje się w istocie ludzkiej w sposób niepowtarzalny, który odpowiada dokładnie jego kondycji istoty obdarzonej wolnością. Dobro to to czego pragną i do którego dążą wszystkie byty oraz wszyscy ludzie, jest najwyższym szczęściem, w pełnym znaczeniu odpowiada wszystkim oraz przekracza granice innych pragnien. Najwyższym dobrem jest Bóg. Istnieje zasada rozróżnienia pomiędzy dobrem a pragnieniem. Szczęście pojmowane jest jako poznanie. Warto jednak wspomnieć, że chodzi tutaj o poznanie Boga. Poznanie jest najwyższą funkcją człowieka, natomiast Bóg jest najdoskonalszym przedmiotem poznania. Człowiek może osiągnąć szczęście wtedy kiedy dąży do tego by Go poznać i zrozumieć motywy Jego działania. Bóg rozumiany jest jako ostateczny cel i miara czynów ludzkich. U Św. Tomasza następuje wyróżnienie dwóch rodzajów cnót: teologalnych i moralnych. Na cnotach tych opiera się jego cała nauka o moralności. Według niego cnoty rozwijają skłonności naturalne każdego człowieka, doprowadzając go tym samym do doskonałości. Stanowią również drugą naturę człowieka. Cnoty teologalne przyporządkowują człowieka Bożemu błogosławieństwu, dokonują głębokiego przeobrażenia na poziomie cnót moralnych angażując człowieka, w tym także jego zmysłowość, w działanie podejmowane na rzecz tego nadprzyrodzonego celu. W ten sposób moralność chrześcijańska kształtują nawet cnoty ludzkie, nadając konkretnemu uczynkowi doskonalszy, znaczący wymiar. Dusza jest najwyższą częścią człowieka, jest nieśmiertelna. Określa duszę jako formę ciała, które jest materią człowieka. Natomiast rozum i wola stanowią władzę duszy. Męstwo jest najważniejszą sprawnością uczuć bojowych. Nadaje naszym reakcjom stałość wobec zagrożeń jawiących się w doświadczeniach zmysłowych. Koncepcja sprawiedliwości jest tak naprawdę rozwinięciem tego co twierdził o niej Arystoteles. M.in. jest ona połączeniem wszystkich cnót, Uprawnia pożądanie rozumne tak by człowiek zawsze chciał dobra drugich. Jego głównym elementem jest równość. Ostatecznym celem jest nie wewnętrzna doskonałość osoby ale także rzeczywiste zbliżenie się do celu , którym jest Bóg.
21) Godność człowieka w ujęciu G. Pico della Mirandoli, Pascala i Kanta
Giovanni Pico della Mirandola stworzył specyficzną hierarchię bytów, na dole której istnieje materia nieożywiona jak np. kamienie, zdolna wyłącznie bytować. Ponad nią w sposób wegetatywny żyją rośliny. Zwierzęta zdolne do poznania zmysłowego są ponad roślinami, a byty niecielesne (anioły, istoty rzędu boskiego), będąc zdolnymi do poznania intelektualnego są na szczycie hierarchii.
Mirandola stawia ludzi obok tej hierarchii, gdyż nadaje on człowiekowi swoistą możliwość wyboru, na którym poziomie w tej hierarchii się znajdzie. Człowiek może upaść do poziomu roślinnej wegetacji, ale też przez odpowiednie kształtowanie samego siebie może wznieść się do rzędu istot boskich, jako "stworzony przez Boga na swoje podobieństwo" - godność człowieka.
Pascal pisał, że "człowiek jest trzciną najsłabszą na wietrze, najwątlejszą w przyrodzie, ale trzciną myślącą". Ukazywał, że człowiek jako jednostka jest tylko malutką częścią otaczającego świata, ale za to jest też kimś niezwykle ważnym wobec samego świata i wyrasta ponad ten świat jako zdolny do myślenia i odczuwania.
Kant uważał, że człowiek jest tylko małą drobinką we wszechświecie, ale jest jednocześnie jedyną istotą potrafiącą zmusić się do takich, a nie innych działań oraz umie sformułować wobec siebie określone obowiązki i w ten sposób dać wyraz swemu człowieczeństwu, które jest celem ludzkiego działania. Wyrazem tego są słowa: "Dwie rzeczy napełniają moje serce rosnącym podziwem i szacunkiem: niebo gwiaździste nade mną i prawo moralne we mnie(...)".
22. T. Hobbes- koncepcja umowy społecznej.
Człowiek nie jest istotą społeczną, ale istotą egoistyczną. Istniał kiedyś stan natury, wojna wszystkich ze wszystkimi -"Homo homini lupus"- Człowiek człowiekowi wilkiem i stan ciągłego zagrożenia
Zawarcie umowy społecznej:
Utrata osobistej suwerenności na rzecz państwa, by poczuć się bezpiecznie, umowa jednostki z jednostką (każdy z każdym), na mocy umowy wybiera się suwerena, który będzie reprezentować jednostki (Lewiatan), zrzeczenie się naturalnej wolności jest nieodwracalne, umowę zawiera się tylko raz i nie jest zawarta między jednostkami, a suwerenem ale została zawarta z potrzeby bezpieczeństwa gdzie władza ma stać na straży wolności. Wszystko co nie jest zabronione jest dozwolone i nie ma wyznaczonych granic wolności ale prawo zabrania tego, co zagraża wolności, zdrowiu bądź mieniu. Aktywność obywateli skupiona jest w sferze prywatnej. Sfera działań suwerena to sfera publiczna
Obraz człowieka w stanie natury:
Samotnik, aspołeczny. Wszyscy są równi gdzie dominuje sfera popędowa. Podstawowe namiętności: władza, uznanie, posiadanie. Człowiek posiada rozum, ale potrzeby i namiętności są zbyt silne do opanowania. Jednostki są równe w swych namiętnościach, lecz interesy poszczególnych jednostek są ze sobą sprzeczne. Nie zna umiaru w swych potrzebach (zarówno materialnych jak i niematerialnych) bo człowiek jest nastawiony na realizację własnych celów (egoista). Następuje duchowy niepokój a
powrót do stanu natury możliwy jest w tedy, gdy władca umrze bezpotomnie, wtedy społeczeństwo pozbawione jest ochrony, itd.
23. J. Locke- koncepcja umowy społecznej.
własność- prawo naturalne (nie została przyznana, nie jest prawem stanowionym)
państwo nie reguluje przepływu własności- stoi jedynie na jej straży
państwo to instytucja pomagająca w zagwarantowaniu praw naturalnych
prawo naturalne to stan istnienia pewnych grup społecznych funkcjonujących wg. pewnych praw
ludzie, gdy odkryją przyjemności, możliwość pomnażania dóbr, to mogą przestać przestrzegać tych praw
umowa społeczna: zrzeczenie się tylko części swoich dóbr, ludzie zatrzymują część praw
zawarte są 2 umowy
1.między ludźmi (powstanie społeczeństwa)
2.między społeczeństwem, a suwerenem
Powstaje nowy rząd, a państwo nie upada, wolność i równość nie jest odebrana, pozostaje suwerenność, zagwarantowanie niepodważalnych praw jednostki, zagrożeniem jednostki nie jest już inna jednostka tylko głód (itd.)
Obraz człowieka w stanie natury:
Istota społeczna, ma dość rozwinięte stosunki z innymi, człowiek żyje w pokoju z innymi, to stan natury, jednak ograniczony prawami naturalnymi (które wskazuje rozum), ludzie są równi, wzajemna miłość, brak konfliktów, pokojowe nastawienie, człowiek zdaje sobie sprawę, że ustępując innym zyskuje na tym, potrzeby człowieka są ograniczone, a w naturze jest tyle dóbr, że starczy dla wszystkich, zyskuje własność przez pracę, ma prawo do obrony, wtedy, gdy ktoś próbuje zabrać mu jego własność, jednak jeśli posiada dużo dóbr, to może się nimi wymieniać, każdy człowiek sam wymierza sprawiedliwość
człowiek nie może powrócić do stanu natury, po zawarciu umowy społecznej
24. Umowa społeczna w ujęciu Hobbesa i Locke'a.
27. Stadia na drodze życia w ujęciu Kierkegaarda.
Wpływ na jego poglądy miało jego zerwanie z narzeczoną; dzieła "O pojęciu ironii", "Bojaźń i drżenie", Dziennik", "Albo- albo", "Z papierów jeszcze żywego",
"Albo- albo"- mówi o trzech etapach życia, oraz o tym, że nie ma rozwiązań pośrednich
Etapy rozwoju osobowości:
1. ESTETYCZNY - człowiek bawi się życiem, nie podejmuje ważnych decyzji, perfekcyjny, bezpośredni
2.ETYCZNY - życie świadome, zaakceptowanie wartości prawa moralnego
3.RELIGIJNY - jest to najdoskonalsza forma osobowości (np. był to Abraham), dzieli się na A (godzi się z ludzkim rozumem) i B (rozpacz to choroba na śmierć)
Egzystencjalizm - wyróżnia 4 rodzaje
Motyw humanizmu - człowiek jako motyw istnienia;
Motyw infinityzmu - człowiek skończony styka się w życiu z nieskończonością;
Motyw tragizmu - istnienie człowieka jest wypełnione grozą i troską;
Motyw pesymizmu - człowieka otacza nicość;
28. Stadia rozwoju umysłowego ludzkości w ujęciu Comte'a.
Dzieło "Wykład filozofii pozytywnej", twórca socjologii
Rozwój ludzkości podzielił na 3 fazy:
teologiczna (dzieciństwo)- wszystkie zjawiska dziecko tłumaczy sobie istnieniem sił nadprzyrodzonych;
metafizyczna (młodość)- wyjaśnianie zjawisk abstrakcyjnymi pojęciami, odwołanie do fikcyjnych idei;
pozytywna (dorosłość)- formułowanie twierdzenia na podstawie faktów, ustalanie i przewidywanie faktów
Filozofia pozytywna: tylko rzeczy rzeczywiste sądostępne dla umysłu. Tylko tematy pożyteczne, unikanie jałowych, chce służyć polepszeniu życia, a nie zaspokajaniu ciekawości, skupia uwagę na sprawach ścisłych, unika mglistych i nie ogranicza się do negatywnej krytyki
klasyfikacja nauk fundamentalnych
a)malejąca ogólność
MATEMATYKA, ASTRONOMIA, FIZYKA, CHEMIA, BIOLOGIA, SOCJOLOGIA
b)rośnie złożoność zjawisk - odwrotnie
29) Teoria wartości M. Schelera.
Stworzył pewnego rodzaju hierarchię wartości, gdzie za najniższe i najbardziej podstawowe uznał wartości hedonistyczne (gwarantujące przyjemności i rozkosz człowiekowi). Ponad nimi znajdują się wartości utylitarne (tzn. użyteczne - przynoszące pożytek i realne korzyści dla innych ludzi), witalne, nad którymi postawił wartości duchowe wyrastające ponad cielesność człowieka. Na samym szczycie hierarchii stoją wartości absolutne. Należy także dostrzec, że istnieją wartości obiektywne, czyli właściwości rzeczywistego świata. Ale wartości mogą być zarówno pozytywne, jak i negatywne, co związane jest że człowiek tworzy i decyduje o wartościach. Dzięki temu mogą istnieć wartości moralne, które ukazują się w trakcie dążenia do innych wartości.
32. Augustyński rozróżnienie wolności i wolnej woli.
Dzieła "Wyznanie" (autobiografia), "O Państwie Bożym", "O Trójcy św.", "O nauce chrześcijańskiej", "O wolnej woli", "O wolności"
Wolność to nie jest to samo co wolna wola
Wolność - wewnętrzna autonomia ludzkiego ducha, im mniej grzechów tym więcej wolności. Umiejętność samoopanowania i samo ukierunkowania. Wolność jest sercem ludzkiego bytu, jego misterium i kluczem
2 okresy wolności:
1. Antymanichejski
2. Antypolagiański
Wolna wola - od Boga, jest własnością każdego człowieka, wynika z tego, że człowiek jest człowiekiem i sam może podejmować decyzje i oceniać czy są słuszne ,"zło zniewala" pozwala się samemu kierować wtedy istnieje miłość (musi być nieprzymuszona). Wewn. walka, pod wpływem jej wpływem człowiek dokonuje wyboru i odpowiada za własne czyny. Wolna wola jest ograniczona tylko możliwościami człowieka a tylko Bóg ma nieograniczoną wolną wolę, bo tylko on nie grzeszy
Zawsze będzie wolna bez względy na istnienie "Boskiej przed wiedzy" (Boska przed wiedza- Bóg wie co człowiek zrobi, zanim jeszcze podejmie decyzje)
Działanie człowieka można podzielić na materialne i wolne
Natura człowieka :
1. pierwotna- niewinna
2. śmiertelna i grzeszna- po grzechu pierwotnym
33. Pojęcie wolności w filozofii J.S.Milla.
Wpływ na jego poglądy miało jego surowe wychowanie. Dzieła "O wolności", Poddaństwo kobiet", "Utylitaryzm"
Wolność
1.uzyskiwanie przywilejów
2.hamulce konstytucyjne
3.tyrania większości
Despotyzm powinien być w krajach niecywilizowanych, a w krajach cywilizowanych powinna być demokracja
Granicą wolności jednostki jest prawo innej jednostki, której nie wolno naruszyć
Samoobrona - może być jedynym usprawiedliwieniem ingerencji w życie drugiego człowieka
"Geniusz ludzki może oddychać tylko w atmosferze wolności"
"Ludzkość zyskuje więcej pozwalając każdemu żyć wedle jego upodobania, niż zmuszając każdego, by żył wedle upodobań pozostałych"
Sfery ludzkiej wolności
Wolność słowa, sumienia (wewnętrzna sfera świadomości), myśli i uczucia (swoboda zrzeszania się).