Droga zak.	klinicznie		Apy
Pastereloza bydła (posocznica krwotoczna bydła, zaraza bydła i dziczyzny, ch. Bollingera)	Pasteurella multocida	Bo	Per os, drogą oddech. Komensale górnych dróg oddech- obniżenie odp.- namnożenie- posocznica krwotoczna W stadzie szerzy się w sposób łańcuchowo-kontaktowy. Zarazek wydalany ze wszystkimi wydzielinami. po pasażach bardziej inwazyjna!	Sezonowa- wczesna wiosna i jesień. Azja, Afryka- posocznica bez zmian w płucach, lub post. płucna (włóknikowe zap. płuc.) W Europie rzadko- zap. płuc z obj. posocznicy. Wybucha nagle przy spadku odporności. Silne uszk. ukł. naczyniowego, oddechowego i przew. pokarm. zwolnienie ruchów żwacza, perystaltyki jelit, kolka, biegunka- śluz, włóknik lub krew. Duszność!- niedomoga krążenia, obrzęk, zap. płuc. Przechorowanie daje odp. śmierć w 6-14 h. Często wikłają zap. płuc innej etiologii- głównie wir.- p. wtórna.	Zapalenie włóknikowe	Przekrwienie i zwyr. narządów miąższ. Obrzęk i przekrwienie węzłów. Wybroczynowość i wylewy w bł. sur., śluz. Sur. krw. wysięk w jamach ciała. Zap. trawieńca krwotoczne- wł. Sur. obrzęki okolicy głowy, gardła, szyi. Język- obrzęk, siny, sur. nacieczony. Nieżyt górnych dróg oddech. Płuca- odoskrzelowe włóknikowe zap., sur.- wł. zap. opłucnej. Typowy pstry, marmurkowaty wygląd płuc. Od początku towarzyszy zapalenie zmartwiające (rozległe, suche, serowate ogniska martwicowe). W pasterelozie wtórnej obraz zbliżony do pierwotnej.
Zaraza płucna bydła	Mykoplasma mycoides	Bo i pokrewne gat.	Drogą oddech. - zak. kropelkowe. Nosicielstwo wiele lat.	Duże straty w Azji i Afryce. W Europie brak. Po przechorowaniu odporność na wiele lat lub całe życie. Przebiega łagodniej niż pastereloza. Tylko na początku we krwi- na zewn. z mlekiem, moczem i wypływem z nosa. Zmiany w oskrzelikach- tk. międzyzrazikowa (zap. śródmiąższowe)- zakrzepica naczyń- rozległe ogniska martwicowe- otorbienie (martwaki)- na pęcherzyki (włóknikowe zapalenie). 30-50% ginie.	Zap. włóknikowe	Zmiany makro.- tylko w jednej połowie płuc- płaty środkowe i doogonowe. Pstry, marmurkowaty wygląd, charakterystyczny wygląd. Ogniska martwicowe Surowiczo-wł. zap. opłucnej! (gruby 1-2 cm nalot włóknika). Sur-wł płyn w jamie opłucnej (15-20 l). U zwierząt które przeżyły ostre st. martwaki, rozstrzeń oskrzeli, rozrost tk. śródmiąższowej, zrosty płuc z opłucną ścienną i workiem osierdziowym. Zmiany mikro.- okołonaczyniowe ogniska organizacji (grube łącznotk. płaszcze od których wrasta w tk martwicową ziarnina. zakrzepy w naczyniach chłonnych i krw.
Zakaźne zap. nosa i tchawicy bydła i otręt bydła IBR-IPV	Wirus IBR-IPV	Bo	Przez kontakt, droga oddech. Zakażona sperma buhajów! Chore i ozdrowieńcy, wydalają wir. przez wiele m-cy.	Atakuje albo ukł. oddech., albo płciowy. Prawie nigdy nie występują razem u jednego osobnika lub w jednym stadzie. IBR- zap. górnych dróg oddech.- sur. wypływ z nosa, ślinienie, zap. spojówek, gorączka 42°, kaszel. Zak. bakt- post. śluz.-ropna. Zap. mózgu i opon- cielęta 10 dni- 5 m-cy. śmierć po 5-7 dniach. Ronienia- 3-6 tyg po zak. IPV- miejscowy proc. zak. zewn. narządów rozrodczych, zapalenie bł. śluz., osutka pęcherzykowa, proliferacja grudek chłonnych.	Wewnątrzjądrowe ciałka wtrętowe	IBR- łagodna postać - nieżyt bł. śluz. nosa, gardła, tchawicy. strupy na śluzawicy. Ciężka postać- wtórne zak. bakt., ropno-wł. zap. górnych dróg oddech., nadżerki i owrzodzenia. Postać przewlekła- nieżyt oskrzeli i płuc - też nieżytowo-ropne i włóknikowe. Zap. mózgu i opon- nieropne, limfocytarne, ist. biała i szara. Ronienia- zmiany tylko u płodu (surowiczy płyn w jamach ciała, wynaczynienia w bł. sur., ogniska martwicowe w wątrobie- w kom. otaczających wewnątrzjądrowe ciałka wtrętowe). IPV- U samic- przekrwienie, zaczerwienienie i obrzęk przeds. pochwy- liczne pęcherzyki (zewn. pow. warg, przy górnym spoidle, łechtaczce)- krosty- nadżerki lub owrzodzenia- gojenie 8-10 dni bez blizn. Przerosłe grudki chłonne- czerwone guzki ułożone w rzędy, trwa dłużej. Wewnątrzjądrowe ciałka wtrętowe w nabł. bł. śluz. po 2-4 dniach. U samców- zaczerwienienie i obrzęk bł. śluz żołędzi, prącia, napletka- stulejka lub załupka. po 2-3 dniach liczne krosty- wrzodziejące nadżerki. Zdrowienie dłuższe z powodu ruchów prącia- 3-4 tyg. Obrzmienie grudek chł. trwa dłużej.
Wir. biegunka i choroba bł. śluzowych bydła VD-MD	Togawirus VD-MD	Bo, głównie do 2 lat	Per os, głównie od zwierząt chorych.	Występuje sporadycznie lub enzootycznie. Wybucha nagle lub rozw. się stopniowo. Bł. śluz. przew. pokarm (namnożenie)- do krwi- do innych bł. śluzowych. Wir. biegunka- szerzy się bardzo szybko, 100% zak., śmiertelność niska. Kał płynny, brunatno-zielonkawy, krew, włóknik. Ch. bł. śluz.- mniejsza zachorowalność, śmiertelność do 90%. Zmiany błon śluz. jamy ustnej, górnych dróg oddechowych, przew. pokarm - narastający wypływ sur.-śluz. z nosa- zasycha, strup na śluzawicy. Wodnista biegunka słabiej wyrażona- odwodnienie- śmierć.	Powinowactwo wir. do bł. śluz.	Podobne w obu przypadkach. Na błonach śluzowych przewodu pokarmowego nieżytowe, rozlane zapalenie, ogniska martwicowe z obwódką przekrwienia, czerwone nadżerki i płaskie owrzodzenia (też na śluzawicy, w jamie nosowej, okolicy otworów nosa). Podłużne brudno brązowe nadżerki w przełyku, szarobiałe wyniosłości martwicowe. W jelitach powiększenie i martwica grudek chłonnych i płytek Peyera. Nadżerki i owrzodzenia na skórze głowy, podst. ogona, okolicy narz. rodnego i szparze międzyracicznej. Rozpoznanie na podst. wykluczenia innych chorób (pomór i głowica bydła).
Głowica bydła- zaraźliwa gorączka bydła	Herpeswirus	Bo, Ov, zwierzęta dzikie-bezobjawowe zak.	Per os,	Przeważnie sporadyczne zak., rzadko enzootia. Śmiertelność do 90%. Jakiś czas we krwi- narządy miąższ., mózg, bł. śluz., oczy. Post. posocznicowa- gorączka 41-42°, śmierć po 1-3 dn., lub przechodzi w inne post. Post. głowowo-oczna i jelitowa- najczęściej są równocześnie. Wys. zmienna gorączka, powiększenie węzłów. Obrzęk powiek, przekrw. zap. spojówek, tęczówki i ciałka rzęsk., wys. włóknikowy w przedniej komorze oka. Zmętnienie i owrzodzenie rogówki (ciężkie przyp.) Wysięk z jam nosowych sur.- śluz.- ropny- włóknik- zasycha (brązowo czerwone strupy). Zaparcia, biegunki, morzyska. Kał suchy- papkowaty- płynny (krew i wł.) Post. nerwowa- zaburzenia koordynacji, porażenia, śpiączka.		Post. posocznicowa - słabo wyrażone - zwyr. miąższowe serca, wątroby i nerek, powiększenie śledziony i węzłów, zap. przew. pokarm., może być ujemne. Post. głowowo-oczna i jelitowa - błony śluzowe przew. pokarm. i ukł. oddech. obrzękłe, przekrwione, zap. zmienione, pokryte nalotem wł., nadżerki, wybroczyny. Zmiany w oczach! Zmiany w obrębie możdżeni- obluzowanie, odpadają przy urazie. Zmiany na skórze- osutka grudkowa i pęcherzykowa- grube strupy, wypadanie włosów. Post. nerwowa- Zapalenie opon- przekrwione, nacieczone płynem surowiczym. Nieropne zap. mózgu. Histopat.- Zanik limfocytów w węzłach chłonnych, równoczesny rozplem limfoblastów i makrofagów. Ogniskowe nacieki kom. limfohistiocytarnych w przydance naczyń, histiocytów w nerkach i wątrobie. Włóknikowe zwyr. i martwica małych naczyń krw. Różnicować z pomorem bydła i Mucosal Disease.
Enterotoksemia owiec	Clostridium perfringens typ C	owce powyżej 1 roku
Choroba miękkiej nerki	Clostridum perfringens typ D	jagnięta w wieku 3-12 tygodni owce w wieku 6-10 miesięcy
Bradsot północny	Clostridum septicum	jagnięta w wieku 3-6 miesięcy (najbardziej wrazliwe)
Martwicowe zapalenie wątroby owiec
Martwica kory mózgowej u przeżuwaczy
Wir. zap. mózgu i stawów u kóz

---