R E F E R A T
nt. „Zapobieganie agresji i przemocy w szkole“
wygłoszony na Radzie Pedagogicznej
w dniu 20.04.2005 r.
Definicja zjawiska agresji i przemocy.
Czynniki wpływające na jej występowanie.
Wskazówki pomagające w rozpoznawaniu ofiar i ich prześladowców.
Zapobieganie i pomoc.
Agresja (za A.Kołodziejczykiem) jest terminem, który określa świadome i celowe zachowanie fizyczne lub słowne, skierowane przeciwko komuś lub czemuś zmierzające do wyrządzenia krzywdy lub szkody. Dla zachowań agresywnych charakterystyczna jest równowaga w sile psychicznej lub fizycznej pomiędzy osobami. To oznacza, że dwie osoby mają zbliżone możliwości. Pomiędzy ich zachowaniem agresywnym i obronnym jest równowaga.
Przemoc jest terminem, który określa świadome i celowe zachowanie fizyczne lub słowne osoby posiadającej przewagę psychiczną lub fizyczną, skierowane przeciwko słabszej osobie, zmierzające do wyrządzenia krzywdy. Tak określa to E. Aronson .
Formy zachowań agresywnych i przemocy są takie same:
Fizyczne - w formie bezpośredniej : bicie, kopanie, plucie, niszczenie czyjejś własności, rzucanie kamieniami, wymuszanie pieniędzy, forma pośrednia-właczanie innych osób do atakowania ofiar w różny sposób.
Słowne - w formie bezpośredniej: wyzywanie, przezywanie, wyśmiewanie, ośmieszanie, obrażanie, grożenie
w formie pośredniej: namawianie innych do przezywania,
grożenia, wyśmiewania, rozpowszechniania plotek
Niewerbalne w formie bezpośredniej: grożenie pięścią, pokazywanie nieprzyzwoitych gestów, forma pośrednia: chowanie rzeczy, rozmyślne wykluczanie z grupy.
Czynniki wpływające na jej występowanie : biologiczne, rodzinne,
szkolne.
Czynniki biologiczne: zaburzenia neurologiczne i zaburzenia równowagi chemicznej organizmu. Ważną rolę w powstawaniu zachowań agresywnych może odgrywać czynnik związany z temperamentem dziecka. Dzieci o większym temperamencie (ruchliwe, szybko reagujące, itd.) mają większe prawdopodobieństwo wytworzenia i utrwalenia agresywnych wzorców reakcji niż te, które w swojej naturze są spokojniejsze. Negatywne emocjonalne nastawienie rodziców ( przede wszystkim głównego opiekuna,którym najczęściej jest matka) w pierwszych latach dziecka, charakteryzujące się brakiem ciepła i bliskich więzi.
Czynniki rodzinne:
Przyzwalanie przez opiekuna na agresywne zachowanie dziecka. Tolerowanie i nie ograniczanie agresywnego zachowania wobec rodzeństwa, kolegów, dorosłych, prowadzi do wzrostu agresji.
Stosowanie przez rodziców metod wychowawczych opartych na sile: kary cielesne, którym towarzyszą wybuch złości i agresja
Negatywne emocjonalne nastawienie rodziców
Wpływ szkoły na zachowania agresywne dzieci:
Zbyt dużo dzieci w klasach,ograniczona ruchliwość. Czas spędzony głównie w sposób jednostronnie ukierunkowany.
Zbyt wiele sytuacji bez możliwości wyboru (np. wycofania z grupy).
Struktura organizacyjna szkoły duża liczebność uczniów w szkole powodująca anonimowość zarówno uczniów jak i nauczycieli.
Ogólny standard budynku i otoczenia (oświetlenie, poziom hałasu, wystrój pomieszczeń)
Czasami niewłaściwa kontrola uczniów.
Czynniki psychologiczne:
Frustracja wynikająca z braku dobrego kontaktu z dorosłymi lub agresja z ich strony
Niskie poczucie własnej wartości, połączone z dużą ilością otrzymywanych przez uczniów negatywnych komunikatów od dorosłych.
Brak jasnych i przestrzeganych reguł życia szkolnego
Nieumiejętność radzenia sobie z przeżywaniem silnych i negatywnych uczuć, zwłaszcza złości
Nieumiejętność konstruktywnego rozwiązywania sytuacji konfliktowych.
Lista wskazówek dla rodziców pragnących rozpoznać ofiary przemocy:
Przychodzą do domu w podartych lub pobrudzonych ubraniach, mają zniszczone podręczniki,
Mają siniaki, zadrapania i tego faktu nie potrafią wyjaśnić w wiarygodny sposób,
Nie są odwiedzani przez kolegów, ani nie chodzą do ich domów,
Często nie mają żadnego przyjaciela, z którym mogłyby spędzać wolny czas,
Nie lubią szkoły lub boją się do niej chodzić, z oporami wychodzą z domu,
Do szkoły i ze szkoły często idą dłuższą drogą ,
Maja kłopoty ze snem, koszmary senne, płaczą w nocy,
Maleje ich zainteresowanie szkołą, przynoszą coraz gorsze stopnie,
Proszą rodziców o pieniądze lub je kradną, by przypodobać się swym prześladowcom
Jeśli rzeczywiście dziecko jest ofiara przemocy, trzeba działać szybko i zdecydowanie. Prosimy o informacje, celem wyeliminowania na przyszłość u dziecka zachowań uległych wzmacniających potencjalnych sprawców.
Jak rozpoznać sprawcę przemocy :
W wielu sytuacjach rozpoznanie sprawcy przemocy jest łatwe, ponieważ ich czyny są widoczne dla nauczycieli w klasie, w trakcie przerw czy na boisku. Jednak w niektórych przypadkach zaobserwowanie zachowań, w których stosowana jest przemoc, nie jest proste, zwłaszcza wówczas, gdy mają one miejsce poza kontrolą nauczyciela, a uczniowie ofiary i świadkowie z różnych powodów nie chcą o tym mówić.
P.Zimbardo przedstawia cechy, które mogą być charakterystyczne dla uczniów stosujących przemoc:
Sprawcy często są silniejsi i sprawniejsi fizycznie niż ich ofiary lub są od nich starsi
Widoczna jest u nich potrzeba dominowania i podporządkowania sobie innych w tym celu wykorzystują swoją siłę fizyczną i groźby, aby podporządkować sobie innych
są impulsywni, porywczy, często sfrustrowani, mają problemy z dostosowywaniem się do ustalonych norm i reguł,
są zbuntowani i nieposłuszni, agresję przejawiają również wobec dorosłych
cechuje ich niski poziom empatii, chcą mieć opinię „twardych”
często mają pozytywny obraz samego siebie, są pewni siebie, wcześnie łamią różne normy społeczne i prawne, często wpadają w złe towarzystwo
zwykle otaczają się grupką rówieśników, w której zyskują popularność, im są starsi, grupka ta jest mniejsza
Zapobieganie i pomoc na terenie naszej placówki będziemy realizowali program A.Kołodziejczyka przeciwdziałania agresji i przemocy poprzez podnoszenie świadomości występowania tego zjawiska jest zaangażowanie uczestników życia szkolnego do tworzenia i realizacji programu.
Działania te mają za zadanie podnoszenie wiedzy dotyczącej natury i skali występowania tego zjawiska w szkole, ustalenie jakie zachowania spotykane na terenie szkoły będą przez nauczycieli uznawane za agresję i przemoc. W czasie lekcji wychowawczych będą realizowane tematy:
Co to jest agresja i jak na nas wpływa?
Spojrzenie z drugiej strony
Jakie wartości są ważne w naszych kontaktach
Na kogo mogę liczyć
Państwa prosimy o współpracę, zgłaszanie problemów celem wyeliminowania przemocy wobec dziecka. Dziecko stosujące przemoc może mieć założoną niebieską kartę, jeżeli działania podejmowane przez rodziców, szkołę , nie przyniosą oczekiwanych skutków.
Bibliografia:
Aronson E. Człowiek- istota społeczna, Warszawa 1995
Zimbardo P. Ruch R. Psychologia i zycie, Warszawa 1993