Arystoteles : urodził się w 384r. p.n. e. w Stagirze na Półwyspie Trackim. Jego ojciec był lekarzem nadwornym macedońskiego króla. W 367r. przybył do Aten i wstąpił do Platońskiej Akademii. Spędził w niej 20 lat, będąc najpierw uczniem, a potem nauczycielem i badaczem. W pewnym momencie wystąpił przeciw doktrynie Platona. Po śmierci Platona osiadł w Assos w Azji i pracował jako nauczyciel i naukowiec. W 343r. powołany został przez Filipa Macedońskiego na nauczyciela Aleksandra i był przy nim aż do śmierci. Na jego teorii opiera się cała nauka wychowawcza aż do XVII w. Prowadził szkołę w Liceum Ateńskim. Wychowanie miało charakter polityczny i państwowy uważał, że bardzo ważne jest wychowanie w rodzinie. Dzieci do 7 roku życia powinny wychowywać się w domu. W pierwszym etapie kształcenia zwraca się uwagę na spostrzeganie dziecka, dalej spamiętywanie, potem zastosowanie praktyczne. Rozwijał etykę przyjaźni i etykę wszelkiego współczucia między ludźmi. Zwracał uwagę na dobór osób jakie bywają w towarzystwie dziecka np. dziecko nie może przebywać w towarzystwie niewolników. Ukazał związki pomiędzy pedagogiką a psychologią.

J

Jan Amos Komeński : (1592-1670) czeski pedagog - emigrant urodzony na Morawach. Uznawany za przedstawiciela pedagogiki nowożytnej. Opracował założenia i program powszechnego systemu oświatowego, jednolitego dla wszystkich ludzi bez względu na płeć czy zróżnicowanie stanowe. System ten obejmował 4 sześcioletnie okresy nauczania: szkołę macierzyńską (przedszkole), szkołę elementarną (języka ojczystego), szkołę średnią (łacińską) i szkołę wyższą. Dużo miejsca w swych pracach poświecił problemowi wychowania fizycznego. Wg. Komeńskiego człowiek jest składową częścią przyrody, wychowanie młodej generacji winno być zgodne z naturą młodego organizmu. Głosił pogląd, że młodzież uczyć się ma "nie dla szkoły lecz dla życia”; winna więc być "energiczna, silna fizycznie, gotowa do wszystkiego, zdolna, pracowita, zasługująca na zaufanie, przygotowana do wszystkich obowiązków”. Zajmował się higieną macierzyństwa, doborem odpowiednich zabaw ruchowych dziecka w wieku przedszkolnym. Głosił, że należy zapewnić dziecku ubranie i odżywianie oraz stopniowo hartować jego odporność biologiczną. Szkoła winna zapewnić dzieciom i młodzieży warunki pełnego rozwoju.

Jan Jakub Rousseau : (1712-1778) - szwajcarski pisarz tworzący w języku francuskim, filozof i pedagog, autor koncepcji swobodnego wychowania. Hasła powrotu do natury stały się tłem koncepcji wychowania naturalnego, której zasady przedstawił w poemacie dydaktycznym ,,Emil, czyli o wychowaniu”. Wszystko jest dobre, co z rąk Stwórcy pochodzi, wszystko paczy się w rękach człowieka - takimi słowami rozpoczyna się Emil. Cztery rozdziały Emila poświęcone są wychowaniu mężczyzny w kolejnych etapach życia, natomiast ostatni, piąty rozdział Zofia czyli kobieta Rousseau poświęcił wychowaniu płci pięknej. Twierdził, iż kobiety powinny być wychowywane odmiennie od mężczyzn, gdyż ich zadaniem jest spełnianie obowiązków domowych wynikających z bycia żonami i matkami. Rousseau podzielił młodość na cztery okresy: niemowlęctwo, do mówienia; dzieciństwo do 12. roku życia; chłopięctwo do 15. roku życia; młodzieńczość do 20. roku życia. Pierwsze dwa okresy miały się ograniczyć do rozwijania zdrowia i zmysłów, trzeci miał dać wykształcenie umysłu, czwarty wychowanie moralne. Swój program wychowawczy odnosił do człowieka w ogóle, wykluczając wszelkie podziały polityczne, narodowość, klasę czy zawód. Jego dzieło Emil było wydarzeniem, które zdołało poruszyć wielkie umysły tego okresu, mimo że sąd paryski skazał książkę na spalenie.

Johann Friedrich Herbart : filozof, psycholog i pedagog niemiecki żyjący w XIX w. Przedstawiciel klasycznej szkoły średniej. Do dzieł filozofa należą: „ Pedagogika ogólna wywiedziona z celu wychowania”, „ Psychologia jako nauka na nowo oparta na doświadczeniu, metafizyce i matematyce”, „ Wykłady pedagogiczne w zarysie”. Swoje poglądy opierał na dziedzinach nauki jak pedagogika, etyka i psychologia.

Johann Heinrich Pastalozzi : uznawany za twórcę szkolnictwa elementarnego. Powodem upowszechnienia szkolnictwa elementarnego były pewne idee rewolucji. Na początku XIX w. w Europie zachodniej funkcjonuje system monitorialny czyli w sali gromadzi się dużą liczbę (grupę) dzieci, podzielonych na podgrupy i nimi dowodzi moniter czyli najstarszy uczeń. Tworzy on zakłady wychowawcze dla chłopskich dzieci, jest filantropem, nazywany ojcem szkoły powszechnej, jego dzieła to: „ Lemart i Gertruda” albo „ Jak Gertruda uczy swoje dzieci”. Krytykuje dotychczasowa szkołę. Tworzy teorie nauczania początkowego, programy nauczania w szkołach elementarnych (geometria, rysunek, geografia, przyrodoznawstwo). Opracowuje postawy metodyczne oparte na psychologii. Opracowuje metodykę nauczania poszczególnych przedmiotów ( język ojczysty, arytmetyka, rysunek ). Propaguje poglądowe metody nauczania. Łączy kształcenie umysłowe z wychowaniem fizycznym. Łączy naukę z wychowaniem moralnym. Wychowanie ma być planowane, począwszy od rodziny. Tworzy seminaria dla kadr.

M

Maria Montessori : (1870 - 1952) to lekarka, która całe życie zajmowała się wychowaniem dzieci, najpierw upośledzonymi umysłowo, doszła do wniosku, że to jedynie kwestia czasu, by dzieci upośledzone mogły osiągnąć poziom rozwoju podobny do dzieci zdrowych. Potem zajmuje się wychowaniem dzieci ze środowisk robotniczych. Organizowała domy dziecięce, które obejmują całodzienną opiekę dzieci. Twórczyni systemu wychowania przedszkolnego. Podstawą metody Montessori jest teza, że natura dziecka jest zdrowa, silna i bogata, a rolą wychowania jest rozwijanie w sposób samorzutny tych wrodzonych sił i predyspozycji. Główne jej prace to: Domy dziecięce, Metoda pedagogiki naukowej stosowana w wychowaniu najmłodszych dzieci.

P

Platon : (427-347 p.n.e.), to jeden z największych myślicieli wszech czasów. Prawdziwe jego imię brzmiało Arystokles. Urodził się w Atenach, w znakomitym rodzie kupieckim. Otrzymał staranne wykształcenie, które według zasad greckich polegało na utrzymywaniu harmonii ducha z ciałem. Platon to przydomek wielkiego filozofa, oznaczał on dosłownie ,,barczysty”. Rodzina kształciła go na kupca, w wieku 18 lat, w czasie jednej z podróży morskich został porwany przez piratów i sprzedany. Na targu niewolników rozpoznał go kuzyn i wykupił. W wieku 20 lat spotkał Sokratesa. Był jego najbardziej uzdolnionym uczniem, biografem i przekazicielem myśli. Założył słynną Akademię Platońską, która przetrwała prawie 1000 lat.

S

Spencer Herbert : (1820-1903) angielski filozof i socjolog. Uważał, że idea szkoły realnej wyrasta na gruncie przemian ekonomicznych, społecznych, a także ewidentnych przewrotów w nauce. Spencerowi chodzi o to, by w nauczaniu uwzględnić te treści, które są potrzebne w życiu człowieka. Wg niego człowiek powinien być „ silnym zwierzęciem”, który ma osiągnąć taka wiedzę i umiejętność, które będą mu służyły. Uważał, że jedynie wartość wychowawczą ma wiedza z nauk matematycznych i przyrodniczych odrzuca kształcenie literackie i języki. Wychowanie człowieka opiera się na kształtowaniu i rozwijaniu 5 stron życia: rozwój fizyczny - człowiek powinien znać anatomię, higienę i fizjologię życie zarobkowe i zawodowe - kładzie nacisk na nauki matematyczne, techniczne , także rzemiosła i ekonomię, innych dziedzin tyle, by pozwalały człowiekowi zrozumieć np. panujące stosunki gospodarcze życie rodzinne prokreacja, elementy pedagogiki i psychologii, anatomia, fizjologia przygotowanie do życia społecznego, próbuje uczyć elementów historii w pojęciu socjologicznym rekreacja, odpoczynek, proponuje zajęcia fizyczne na zasadzie ruchu na świeżym powietrzu, niektóre gry zespołowe, literatura.

Stanisław Konarski : (1700-73) otwiera szkołę Collegium Nobilium dla synów magnatów dla niewielkiej liczby , stara się podporządkować gustom i życzeniom magnatów. Przeprowadził gruntowną reformę szkól pijarskich. Prekursor polskiego oświecenia. Zrealizował program unowocześnienia szkolnictwa w zakresie programu, organizacji oraz metod nauczania i wychowania. Jego działalność zapoczątkowała modernizację całego szkolnictwa polskiego i przygotowała grunt dla zasadniczych reform - Komisji Edukacji Narodowej.

---