WYKŁAD 9 (20.01.2010)
ADMINISTRACJA PUBLICZNA
Wymiar lokalny i regionalny
Administracja publiczna - służbą społeczeństwu.
• administracja (łac. administrare - być pomocnym, administro - służyć, kierować) - to zorganizowana, działalność realizowana przy pomocy określonego aparatu i zmierzająca do osiągnięcia pewnych celów;
• administracja publiczna - zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych, prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje, na podstawie ustawy i w określonych prawem formach;
Podstawowe pojęcia z zakresu administracji:
• ORGAN ADMINISTRACJI - wyodrębniona organizacyjnie część aparatu administracji publicznej, wykonująca zadania publiczne z zakresu administracji;
• URZĄD - aparat pomocniczy organu, czyli struktura organizacyjna i majątkowa oraz zespół ludzi wyodrębniony do realizacji zadań organu.
• ORGANY NACZELNE - powoływane są przez Prezydenta RP lub przez Sejm; ich właściwość obejmuje terytorium całego państwa (RM, Premier, ministrowie i szefowie komitetów wchodzących w skład KM).
Rządowe centrum:
• ORGANY CENTRALNE - organy jednoosobowe np. prezesi, dyrektorzy; podlegający bezpośrednio organom naczelnym i przez nie nadzorowane.
• RZĄDOWE CENTRA - państwowe jednostki organizacyjne, nie będące ani ministerstwami ani urzędami centralnymi, podległe Premierowi, pełnią istotne funkcje zwłaszcza w procesie przygotowywania polityki rządu np. Rządowe Centrum Legislacji.
Podział administracji publicznej:
administracja rządowa
administracja samorządowa
administracja państwowa
Administracja państwowa a administracja rządowa
1) ORGANYADMINISTRACJI PAŃSTWOWEJ:
Prezydent RP
Organy NIK
KRRiTV
RPO
KRS
Organy NBP, w tym Krajową Radę Polityki Pieniężnej
centralne organy administracji podlegle Sejmowi
2) ADMINISTRACJA RZĄDOWA CENTRALNA:
Prezes RM
RM
Ministrowie
centralne organy administracji rządowej;
3) ADMINISTRACJA RZĄDOWA TERENOWA:
Wojewoda i podległe mu służby
organy administracji niezespolonej
Administracja zespolona i niezespolona:
ADMINISTRACJA ZESPOLONA - kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży; działający pod zwierzchnictwem wojewody, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach np. Komendant Wojewódzki Policji, Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego;
ADMINISTARACJA NIEZESPOLONA (specjalna) - podmioty podporządkowane właściwym ministrom oraz kierownikom państwowych osób prawnych i kierownikom innych państwowych jednostek organizacyjnych, wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej na obszarze województwa np. Dyrektorzy Izb Skarbowych, Urzędów Statystycznych, Państwowi Inspektorzy Pracy,
Samorząd terytorialny - jego istota.
To wspólnota społeczności zamieszkujące dany obszar, stanowiący prawnie wyodrębnioną jednostkę podziału administracyjnego państwa.
Wspólnota ta posiada wewnętrzną strukturę organizacyjną, wykonuje zadania państwowe, posiada osobowość prawną i polega nadzorowi państwa.
Podmiot a przedmiot samorządu terytorialnego:
Podmiotem samorządu terytorialnego jest społeczność zamieszkująca na określonym obszarze;
Przynależność do danego związku terytorialnego wynika z mocy prawa.
Przedmiotem samorządu jest wykonywanie zadań publicznych na danym terenie; można wśród nich wyróżnić:
zadania własne
zadania zlecone
Struktura samorządu terytorialnego w Polsce:
Podział ukształtowany w wyniku reformy administracyjnej kraju z 1998 r.
Trzy szczeble podziału terytorialnego kraju:
Gminy (2500)
Powiaty (308 ziemskich, 65 miast na prawach powiatu)
Województwa (16)
Kształt władzy lokalnej:
|
Organ stanowiący |
Organ wykonawczy |
GMINA |
Rada gminy |
burmistrz, prezydent miasta |
POWIAT |
Rada powiatu |
Zarząd powiatu ze Starostą |
WOJEWÓDZWO |
Sejmik województwa |
Zarząd województwa z Marszałkiem województwa |
Pozycja samorządu lokalnego w świetle przepisów konstytucyjnych:
samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych (zasada domniemania kompetencji);
elementy samodzielności jednostek samorządu terytorialnego:
posiadanie osobowości prawnej;
samodzielność w zakresie kształtowania własnego ustroju;
samodzielność finansowa
Nadzór nad samorządem terytorialnym:
Nadzór = kontrola (ustalenie stanu faktycznego i porównanie go z pożądanym) + możliwość władczej ingerencji w działalność kontrolowanych podmiotów;
Nadzór nad samorządem terytorialnym sprawowany jest na podstawie kryterium legalności przez:
Prezesa Rady Ministrów;
Wojewodów;
Regionalne Izby Obrachunkowe - w zakresie spraw finansowych.
ponadto Sejm na wniosek Premiera może rozwiązać organ stanowiący samorządu, jeżeli ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.
Pozycja gminy w strukturze samorządu terytorialnego:
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym;
• gmina, jako podstawowa jednostka podziału terytorialnego kraju;
• tworzą ją z mocy prawa jej mieszkańcy;
• do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów;
Zadania własne gminy:
Zadania te obejmują w szczególności następujące sprawy:
ładu przestrzennego
gminnych dróg
wodociągów
lokalnego transportu zbiorowego
ochrony zdrowia itp.
Kompetencje rady gminy:
Uchwalenie statutu gminy;
Określanie zakresu działania jednostek pomocniczych;
Uchwalanie budżetu;
Podejmowanie decyzji dotyczących zobowiązań finansowych gminy;
Uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz programów gospodarczych;
Decydowanie o obsadzie stanowisk: skarbnika i sekretarza gminy.
Uprawnienia organu wykonawczego gminy:
Przygotowywanie projektów uchwał rady gminy;
Określanie sposobów wykonania uchwały;
Gospodarowanie mieniem komunalnym;
Wykonywanie budżetu;
Zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych gminy;
Reprezentowanie gminy na zewnątrz;
Wydawanie decyzji administracyjnych.
Rola i znaczenie powiatów:
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym
• Powołane w wyniku reformy administracyjnej kraju w kształcie: powiatów ziemskich i powiatów grodzkich (gminy miejskie wykonujące zadania powiatu)
• Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie min.:
edukacji publicznej;
promocji i ochrony zdrowia;
pomocy społecznej;
obronności;
ochrony praw konsumenta;
ochrony środowiska i przyrody itp.
Województwo jako trzeci szczebel terenowej struktury administracyjnej:
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa;
• województwa tworzone są na mocy ustawy (w przypadku powiatów i gmin wystarczy
rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów);
• dualizm organizacyjny - występowanie struktur administracji samorządowej oraz rządowej na czele z wojewodą;
Wojewoda odpowiada za wykonanie polityki rządu na obszarze województwa; powołuje go i odwołuje Premier;
• działania samorządu województwa to przede wszystkim kwestie związane z rozwojem regionalnym, promocją regionu.
Specyfika organów samorządu województwa:
Sejmik województwa
Zarząd na czele z marszałkiem
uprzywilejowana pozycja marszałka - odwołując starego marszałka należy powołać nowego (konstruktywne wotum nieufności przy zachowaniu większości 3/5 ustawowej liczby radnych);
samorząd województwa nie stanowi przepisów porządkowych - jest to kompetencja wojewody.
Cele strategii rozwoju województwa:
• Pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców;
• Pobudzanie aktywności gospodarczej;
• Podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności województwa;
• Zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnianiu potrzeb przyszłych pokoleń;
• Kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.
Literatura:
H. Izdebski, M. Kulesza, Administracja publiczna, zagadnienia ogólne, Warszawa 1999.
B. Dolnicki, Samorząd terytorialny. Zagadnienia ustrojowe, Warszawa 2006.
Z. Leoński, Samorząd w Polsce. Istota, forma, zadania, Poznań 2004.
www.frdl.gov.pl