PEDAGOGIKA EGZYSTENCJALNA

Termin egzystencjalizm jest wyjątkowo wieloznaczny i bywa używany na określenie tak wielu sprzecznych ze sobą poglądów, że pod tym względem da się porównać jedynie za słowem humanizm.

Według Mouniera należałoby raczej mówić o egzystencjalizmach niż o egzystencjalizmie. Poglądy obu tendencji będą ukazywane od strony najwybitniejszych ich przedstawicieli z ograniczeniem do trzech kwestii:

• koncepcja człowieka

• człowiek wobec świata

• człowiek wobec Boga

Tendencja agnostyczno - ateistyczna

MARTIN HEIDEGGER (1889-1976) - filozof niemiecki:

1. Koncepcja człowieka - zwraca uwagę na trzy momenty ludzkiego istnienia:

• absurdalne wynurzenie się człowieka z nicości i rzucenie w świat

• wyrwanie się ku przyszłości

• upadek czyli bezosobowe zatopienie w rzeczach pod presją otoczenia

2. Człowiek wobec świata - istnienie człowieka jest zespolone ze światem w jedną całość. Wyróżnia trzy niebezpieczeństwa czyhające na jednostkę ze strony społeczności

• gadatliwość

• ciekawość

• dwuznaczność

3. Człowiek wobec Boga - jego postawa wobec Boga to agnostycyzm otwarty.

JEAN - PAUL SARTRE (1905-1980) - powieściopisarz, eseista i filozof francuski:

1. Koncepcja człowieka i problem Boga - zakłada, że jeżeli Bóg istnieje to człowiek nie jest wolny, jest od niego zależny

2. Człowiek wobec świata - najbardziej pierwotnym stosunkiem człowieka do świata jest obrzydzenie, niemożliwa jest harmonia z przyrodą, ponieważ stanowi ona dla nas stałe źródło zagrożenia Mówi ludzie odzierają się wzajemnie z ludzkiego istnienia, a miłość jest niczym innym jak atakiem na drugą osobę, jest uprzedmiotowieniem, zniewoleniem

ALBERT CAMUS (1913-1960) - pisarz, dramaturg i eseista francuski:

1. Koncepcja człowieka i jego stosunek do świata - ujmuje człowieka w dwie kategorie:

• absurdu ( odkrycie fundamentalnego absurdu świata)

• buntu ( uświadomienie obcości otoczenia, niemożność podporządkowania się normom, przepisom, ideałom)

2. Człowiek wobec Boga - mówi nie wierzę w Boga, ale nie jestem też ateistą

Tendencja teistyczna

KARL JASPERS (1883-1969) - psychiatra i filozof niemiecki:

1. Koncepcja człowieka i jego stosunek do świata - nie usiłuje dotrzeć do istoty bytu, ogranicza się tylko do badania ludzkiej egzystencji. Egzystencja nie jest czymś gotowym i zakończonym, jest nieuchwytna. Manifestuje swą obecność w takich sytuacjach jak : śmierć, cierpienie, walka, wina, przejawia się także głosem sumienia

2. Człowiek wobec Boga - człowiek jest rozdarty między światem rzeczy a transcendencją, która jest jedynie bytem prawdziwym i pełnym. Transcendencja ma charakter pozytywny- fascynuje, niesie pokój i nadzieję.

MARTIN BUBER (1878-1965) - filozof żydowski:

1. Koncepcja człowieka - istota ludzka nie jest bytem zwróconym do siebie, lecz do innych bez powiązania z Bogiem i człowiekiem nie jest w ogóle człowiekiem.

2. Człowiek wobec świata - prawdziwe życie zaczyna się od odkrycia Ty, co prowadzi do autentycznego Ja. To jest konieczne do życia, najbardziej zasadniczą postawą człowieka wobec świata jest dialog.

3. Człowiek wobec Boga - spotkanie z Bogiem ma być relacją doskonałą, nie może zatem świata wykluczyć, ale powinno objąć go , przetwarzać, zbawiać i uświęcać.

GABRIEL MARCEL (1889-1973) - filozof, myśliciel i dramaturg francuski:

1. Koncepcja człowieka - posiadanie różnych rzeczy ogranicza nas rodzi ból i cierpienie, pustkę, dlatego trzeba przejść od posiadania do istnienia. Odbywa się to dzięki miłości i twórczości.

2. Człowiek wobec świata - ciało jest człowieka podmiotem, nim samym, jego punktem oparcia. Stąd rodzi się postawa otwarta, gotowość do nawiązywania łączności ze wszystkimi

3. Człowiek wobec Boga - nie ma prawdziwej miłości jak w Bogu i przez Boga. Izolacja od innych odrywa także od Boga. Kto prawdziwie kocha ludzi i jest im wierny uznaje istnienie Boga.

Podstawy pedagogiki egzystencjalnej

• egzystencja zostaje postawiona na pierwszym planie w osobie ludzkiej, charakterystyczna dla egzystencji jest zmienność, zdolność do przekraczania siebie

• zwrócenie się ku istniejącemu człowiekowi zamiast ku abstrakcyjnie ujmowanej istocie osoby- zaakcentowanie indywidualności

• autentyczne urzeczywistnienie swej egzystencji przez rozwój życia osobowego

• filozofia egzystencjalna podkreśla wolność człowieka

• zasadnicze znaczenie ma także dialog, relacja

Osobę w ujęciu egzystencjalnym cechuje:

• zaakcentowanie egzystencji w pełnej jej znajomości

• jednostkowość

• autentyczność

• tragiczny optymizm

• konkretne usytuowanie

• zaangażowanie

• wolność

• dialogiczność

Egzystencjalne kategorie pedagogiczne

Są to: dialog, autentyczność, zaangażowanie

Dialog - należy rozróżnić metodę, proces i postawę dialogu:

• metoda dialogu to sposób komunikacji, w której podmioty dążą do wzajemnego zrozumienia

• proces dialogu zachodzi gdy jeden z elementów zawartych w metodzie został uwzględniony

• postawa dialogu to gotowość otwierania się na rozumienie, zbliżanie się i współdziałanie.

Autentyczność - w sensie negatywnym to wyobcowanie, a w sensie pozytywnym to: być sobą, żyć świadomie i samodzielnie decydować o swoich czynach, nie ulegać urzeczowieniu, żyć aktywnie.

Zaangażowanie - można pojmować jako pochodzące z wolnego wyboru zupełne oddanie się pewnej sprawie lub osobie.

---