TEMAT: BEZROBOCIE

I. Definicja bezrobocia

Bezrobocie to zjawisko polegające na tym, że pewna część ludzi zdolnych do pracy, poszukujących pracy i akceptujących istniejący poziom wynagrodzenia nie znajduje zatrudnienia. Bezrobocie rejestrowane to liczba osób bezrobotnych, czyli posiadających określone w ustawie cechy i zarejestrowanych w urzędach pracy. Bezrobocie ukryte to pewna - nieokreślona - liczba osób, które w myśl ustawy nie mogą zarejestrować się jako bezrobotne, które albo nie są zatrudnione de facto albo wykonywana przez nich praca nie jest niezbędna z punktu widzenia zatrudniającego. Wg ustawy z dnia 14.12.1994 bezrobotnym jest osoba nie zatrudniona, nie wykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu obowiązującego w danym zawodzie lub służbie (z zastrzeżeniem odnoszącym się do osób niepełnosprawnych), nie ucząca się w systemie dziennym, zarejestrowana w urzędzie pracy, jeśli ukończyła 18 lat (oprócz młodocianych absolwentów) i jest kobietą poniżej 60 roku życia lub mężczyzną poniżej 65, nie uprawnioną do nabywania renty lub emerytury, nie jest właścicielem powyżej 2ha nieruchomości rolnej Najbardziej oczywistą reprezentacją bezrobocia ukrytego są zbędne ręce do pracy w gospodarstwach rolnych. Natomiast według Międzynarodowej Organizacji Pracy, której definicję bezrobocia honorują badania statystyczne prowadzone w krajach Europy w ramach systemu Eurostat, osoba bezrobotna to ta, która w tygodniu, w którym przeprowadzono badanie, nie wykonywała pracy zarobkowej dłużej niż przez godzinę. Bezrobocie można rozpatrywać w skali makro i mikro. Z bezrobociem w skali makro mamy do czynienia w sytuacji, gdy na określonym obszarze geograficznym znaczna liczba osób zdolnych do podjęcia pracy pozostaje poza zatrudnieniem. Natomiast bezrobociem w skali mikro jest utrata pracy z powodu braku kwalifikacji lub innych umiejętności pozwalających objąć i utrzymać stanowisko.

Podstawowym miernikiem poziomu bezrobocia jest stopa bezrobocia, czyli ukazywana w procentach relacja pomiędzy liczbą zarejestrowanych osób bezrobotnych a liczbą osób czynnych zawodowo (to jest zdolnych w prawnie określonych warunkach do podjęcia pracy). Ta ostatnia grupa obejmuje wszystkich zdolnych do pracy w wieku od 15 do 65 (kobiety do 60) roku życia - to znaczy także bezrobotnych. Osoby nie osiągające lub przekraczające wymienione granice wieku stanowią odrębne kategorie, nie związane z pojęciami bezrobocia

Zjawisko bezrobocia można zaliczyć do głównych problemów współczesnych państw, zarówno tych o ustabilizowanej gospodarce rynkowej jak i tych, które znajdują się w procesie transformacji systemu gospodarczego. Stanowi ono przedmiot badań teoretyków ekonomii, którzy dążą do pełnego wyjaśnienia prawidłowości tego zjawiska, polityków, którzy wykorzystują je jako argument przetargowy w walce wyborczej, oraz pracobiorców, dla których jest ono jednym z ryzyk socjalnych.

Bezrobocie jest wynikiem zakłóceń w funkcjonowaniu systemu gospodarczego, wyrażającym się niedoborem możliwości wykonywania pracy w stosunku do istniejącego w danej gospodarce potencjału pracy. Z punktu widzenia sytuacji na rynku pracy bezrobocie można określić jako stan nierównowagi tego rynku, wyrażający się nadwyżką podaży pracy nad popytem na pracę. Należy w tym miejscu nadmienić, iż pewien niewielki odsetek (3-5%) osób poszukujących pracy i w statystyce zaliczanych do populacji bezrobotnych, czy też pobierających okresowo zasiłek jest zjawiskiem naturalnym w gospodarce rynkowej. Problemem staje się bezrobocie dopiero wówczas, gdy przybiera rozmiary znacznie przekraczające ten poziom oraz gdy w populacji bezrobotnych rośnie udział osób pozostających bez pracy w dłuższym okresie (ponad 1 rok). Podejmowanie działań mających na celu zmniejszenie rozmiarów bezrobocia wymaga w pierwszej kolejności określenia jego rodzaju.

II. Rodzaje bezrobocia

W zależności od przyczyn występowania wyróżnia się:

• bezrobocie strukturalne, wynika z nieaktywności struktury podaży siły roboczej i popytu na nią na rynku pracy. Wynikać może również z szybkich zmian strukturalnych zachodzących w gospodarce, za którymi nie nadąża szkolnictwo zawodowe i ogólne. Bezrobocie strukturalne występuje także, gdy zasoby kapitałowe są niewystarczalne dla zatrudnienia zasobów pracy .Cechą charakterystyczną jest dłuższy okres pozostawania bez pracy, który trwa zwykle tak długo, aż podaż na określonych rynkach pracy będzie odpowiadała występującemu tam popytowi lub, inaczej mówiąc, aż poszukujący pracy zdobędą niezbędna kwalifikacje

• bezrobocie technologiczne wynika z postępu technicznego, automatyzacji i mechanizacji procesów wytwórczych, które mają charakter praco-oszczędny. Pojawia się, gdy tempo wzrostu gospodarczego jest niskie, a inwestycje mają charakter modernizacyjny, prowadząc do wzrostu i unowocześnienia produkcji przy spadku zatrudnienia,

• bezrobocie koniunkturalne wywoływane jest spadkiem popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego, który powoduje zbyt małe wykorzystanie zdolności produkcyjnych przedsiębiorstw. Poziom popytu jest poddany stałym wahaniom cyklu koniunkturalnego, jakim podlega gospodarka. W fazach wysokiej koniunktury popyt rozszerza się i bezrobocie spada nawet do poziomu bezrobocia naturalnego. Jest określane mianem cyklicznego Cechą charakterystyczną jest jego spadek - nawet do zera- w okresach wzrastającej koniunktury gospodarczej i wzrost w okresach recesji. Tak więc długość zależy od czasowego przebiegu cyklu gospodarczego i jest trudna do ustalenia.

• bezrobocie frykcyjne jest rezultatem ruchu zatrudnionych na rynku pracy; dotyczy ludzi zmieniających zawód, pracę, przenoszących się do innej miejscowości. Wiąże się ze zmianą pracy, która wynikać może zarówno z inicjatywy pracownika jak i pracodawcy. Jest określane mianem przejściowego, jest wynikiem naturalnych procesów dostosowawczych między popytem na prace a podażą .Umownie można przyjąć okres do 3 miesięcy

• bezrobocie sezonowe jest efektem wahań aktywności gospodarczej w różnych porach roku, spowodowanych zmianą warunków klimatycznych

W zależności na formę występowania wyróżnia się:

• bezrobocie krótkookresowe - do 3 miesięcy bez zatrudnienia.

• bezrobocie średniookresowe - od 3 do 12 miesięcy bez zatrudnienia.

• bezrobocie długookresowe - dotyczy osób pozostających bez pracy od 6 do 12 miesięcy. Może przekształcić się w bezrobocie długotrwałe, ponieważ dłuższe pozostawanie bez pracy powoduje zmniejszenie szans na ponowne zatrudnienie.

• bezrobocie ukryte( tzw. cicha rezerwa) to pewna - nieokreślona - liczba osób, które w myśl ustawy nie mogą zarejestrować się jako bezrobotne, albo wykonywana przez nich praca nie jest niezbędna z punktu widzenia zatrudniającego. Lub gdy ich praca jest wykonywana w niepełnym wymiarze czasu ponieważ nie mogą znaleźć pracy ustawowo obowiązującym wymiarze czasu pracy, mimo deklarowanej gotowości do podjęcia takiej pracy. Występuje głównie na wsi (nadmiar rąk do pracy, dawniej - przerost administracji).

• bezrobocie rejestrowane to liczba osób bezrobotnych, czyli posiadających określone w ustawie cechy i zarejestrowanych w urzędach pracy.

1. Przyczyny bezrobocia

Przy ustalaniu przyczyn realnie istniejącego bezrobocia w określonych warunkach danego kraju powstają problemy i rozbieżności zdań. Trudności z jednoznacznym określeniem przyczyn takiego bezrobocia wynikają głównie stąd, iż różne jego odmiany, które można przyporządkować trzem głównym rodzajom, tj. bezrobociu frykcyjnemu, strukturalnemu lub koniunkturalnemu mogą wystąpić wspólnie oraz wynikać z różnych przyczyn. Podobnie, ten sam typ bezrobocia może być spowodowany zgoła odmiennymi czynnikami. Według przedstawicieli nurtu neoklasycznego główną przyczyną bezrobocia jest niedostateczna elastyczność płac realnych. Usztywnienie płacy realnej od dołu powoduje niemożność dostosowania się podaży i popytu na rynku pracy. Wynikiem tego jest powstanie na rynku pracy grupy ludzi przymusowo bezrobotnych. W sytuacji pełnej elastyczności płac możliwe jest tylko wystąpienie bezrobocia dobrowolnego. Oznacza ono, że bez pracy pozostają tylko te osoby, które nie akceptują stawek płac ukształtowanych w wyniku nieskrępowanego oddziaływania podaży i popytu na pracę. Bezrobocie jest w tym przypadku efektywnym, acz niekoniecznie sprawiedliwym efektem tego oddziaływania. W przeciwieństwie do teorii neoklasycznej przedstawiciele nurtu neokeynesowskiego wskazują na niedostateczny popyt na dobra i usługi jako przyczynę bezrobocia.. Prowadzi on bowiem do problemów ze zbytem wytwarzanych produktów i usług , co z kolei powoduje ograniczenia produkcji i w ich konsekwencji zmniejszenie zatrudnienia. Do głównych przyczyn(sprawców) bezrobocia w krajach o ustabilizowanej gospodarce rynkowej można zaliczyć czynniki o charakterze pozaekonomicznym, a mianowicie: wpływ postępu technicznego, ingerencję państwa w mechanizm funkcjonowania gospodarki, protekcjonizm negatywnie wpływający na rozwój handlu zagranicznego, układ sił (podział władzy) między głównymi grupami w społeczeństwie. Wzrostowi bezrobocia sprzyja również mała zdolność polskiej gospodarki do reakcji na różne sposoby pobudzania, stosowane w innych krajach w celu stymulowania popytu i tworzenia nowych miejsc pracy. Można stąd wyciągnąć wniosek, że Polsce grozi wysokie bezrobocie. Prawdopodobieństwo wzrostu bezrobocia wynika również z faktu, że realizacja programu stabilizacji gospodarki wyprzedziła znacznie procesy prywatyzacji i restrukturyzacji, co opóźnia tworzenie nowych miejsc pracy. Jedną z najczęściej wymienianych barier w osiąganiu równowagi między podażą i popytem na pracę jest niedostateczna mobilność poszukujących pracy. Wspomnieć także należy o względnie małej różnicy między zasiłkami pobieranymi przez bezrobotnych a wysokością płac w dużej części gospodarki. Nie skłania to dostatecznie mocno ludzi do większej aktywności w poszukiwaniu pracy. Tymczasem aktywność ta jest bardzo ważna dla znalezienia pracy, szczególnie w warunkach, w których biura pracy dysponują niepełną informacją o wolnych miejscach pracy.

Najważniejsze przyczyny bezrobocia:

• likwidacja niektórych gałęzi przemysłu np. górnictwa

• zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usługi

• ograniczanie produkcji

• brak informacji o miejscach pracy

• brak mobilności

• przeniesienie zakładu do innego rejonu

• niedostosowane do potrzeb rynku wykształcenia pracowników

• zmiany w technologii

• wysokie obciążenia fiskalne

V. Skutki bezrobocia

Analizując zjawisko bezrobocia od strony jego skutków, należy je postrzegać przede wszystkim jako marnotrawstwo istniejących w gospodarce zasobów oraz przyczynę obniżenia się dochodów społeczeństwa. Skutki bezrobocia można podzielić na ekonomiczne, psychospołeczne i polityczne. Ekonomiczne skutki bezrobocia wiążą się ze stratami, jakie ponosi gospodarka z powodu pozostawania części ludności, zdolnej do pracy i chcącej pracować, poza społecznym procesem pracy. Odzwierciedla się to straconą, niewykonaną, produkcją wielu wyrobów i usług. Bezrobocie, szczególnie zaś to długotrwałe i przybierające duże rozmiary, wywołuje szereg skutków o charakterze psychospołecznym, których nie są w stanie oddać przedstawione wcześniej koszty ekonomiczne. Bezrobocie jest bowiem problemem powodującym narastanie w społeczeństwie poczucia zagrożenia bieżącej egzystencji oraz niepewności na przyszłość. Bezrobocie jest odbierane przez każdego człowieka w sposób subiektywny, tym niemniej można wskazać na występowanie podobnych jego konsekwencji o charakterze psychospołecznym, do których należą: zmiany w strukturze i organizacji czasu na skutek utraty pracy, utrata kontaktów towarzyskich, obniżenie poczucia własnej wartości jako osoby zdolnej do zabezpieczenia bytu sobie i rodzinie, frustracje związane z utrata i bezskutecznym poszukiwaniem pracy. Owe frustracje mają negatywny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne bezrobotnych, przyczyniają się do skracania długości życia , prowadzą do wzrostu liczby samobójstw. Na ich podłoży powstają różne patologie społeczne, takie jak przestępczość, alkoholizm, narkomania. Skutkiem bezrobocia jest również wzrost przestępczości. Dla niektórych bieda stwarza pokusy popełnienia różnych przestępstw. Następstwem trudności finansowych jest nie tylko obniżenie standardu życia, lecz także pozbawienie bezrobotnego możliwości nabywania dóbr, które są symbolami statusu, co prowadzi do obniżenia samooceny.
Często bezrobocie jest zjawiskiem wielopokoleniowym. Obniżenie standardu życia bezrobotnych rodziców jest przyczyną obniżenia poziomu wykształcenia dzieci, co w przyszłości może być przyczyną bezrobocia młodych.
Bezrobocie zawsze ma negatywne skutki dla społeczeństwa. Są nimi: duże koszty świadczeń socjalnych, niewykorzystanie zdolności do pracy bezrobotnych, poczucie zagrożenia utratą pracy ludzi zatrudnionych Jeśli człowiek nie jest wykształcony do robienia tego, na co jest w danej chwili zapotrzebowanie, staje się bezrobotny.
Skutki bezrobocia posiadają także swój wymiar polityczny. W krajach o gospodarce rynkowej i w społeczeństwach obytych z tym zjawiskiem wyraża się on między innymi w tym, że stosunek istniejących tam partii politycznych do bezrobocia jest jednym z ważnych czynników decydujących o tym, na którą partię polityczną społeczeństwo głosuje w wyborach. W krajach budujących gospodarkę rynkową lub, tak jak Polska, przechodzących do tej gospodarki z systemu gospodarki centralnie sterowanej , rosnące bezrobocie może być zarzewiem konfliktów społecznych, stanowiąc tym samym zagrożenie dla dokonujących się zmian.

Rysunek 1. Koszty i skutki bezrobocia

VI. Skala bezrobocia

W październiku 2003 r. wystąpił, podobnie jak w poprzednich miesiącach, spadek liczby zarejestrowanych bezrobotnych i stopy bezrobocia. Większa niż przed rokiem była liczba osób nowozarejestrowanych ale wzrosła również liczba bezrobotnych wyrejestrowanych z ewidencji urzędów pracy, w tym z powodu podjęcia pracy. Do urzędów pracy zgłoszono więcej ofert pracy niż w październiku ubr., a także wzrosła liczba bezrobotnych pozostających bez prawa do zasiłku. Więcej osób uczestniczyło w aktywnych formach przeciwdziałania bezrobociu. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy w końcu października 2003 r.
wyniosła 3058,2 tys. osób (w tym 1604,0 tys. kobiet) i była niższa o 15,1 tys. osób (o 0,5%) niż przed miesiącem oraz o 49,9 tys. osób (o 1,6%) niż przed rokiem.
W porównaniu do końca grudnia 2002 r. liczba bezrobotnych zmniejszyła się o 158,7 tys. osób, tj. 4,9% (wobec spadku o 6,9 tys. i 0,2% odpowiednio rok temu). Ponad 41% ogólnej liczby bezrobotnych zamieszkiwało na wsi. W stosunku do września 2003 r. w piętnastu województwach wystąpił spadek liczby bezrobotnych, a w województwie kujawsko-pomorskim liczba bezrobotnych pozostała na zbliżonym poziomie. Największy spadek bezrobocia miał miejsce w woj. lubelskim i lubuskim (po 1,2%) oraz dolnośląskim, łódzkim, mazowieckim i opolskim (po 0,7%). Bezrobotni zarejestrowani w urzędach pracy w końcu października 2003 r. stanowili 17,4% cywilnej ludności aktywnej zawodowo (przed miesiącem jak i przed rokiem 17,5%). Najwyższą stopę bezrobocia odnotowano w województwach: warmińsko-mazurskim (27,4%), zachodniopomorskim (26,0%), lubuskim (25,3%) oraz dolnośląskim i kujawsko-pomorskim (po 21,8%). Najniższą stopą bezrobocia charakteryzowały się województwa: mazowieckie (13,3%), małopolskie (13,4%), podlaskie (14,0%), lubelskie (14,7%) oraz wielkopolskie (15,4%). Najwyższą stopę napływu bezrobotnych do urzędów pracy w październiku 2003 r. zarejestrowano w woj. lubuskim (2,4%), warmińsko-mazurskim (2,2%), zachodniopomorskim (2,1%) oraz dolnośląskim (1,9%). Najniższą stopę napływu bezrobotnych odnotowano w województwach: mazowieckim (1,0%), małopolskim i lubelskim (po 1,1%) oraz podkarpackim (1,2%). Do urzędów pracy w ciągu miesiąca zgłosiło się 250,1 tys. osób poszukujących zatrudnienia (o 9,8 tys. mniej niż we wrześniu br. i o 11,4 tys. więcej niż przed rokiem). Wśród bezrobotnych nowo zarejestrowanych 179,7 tys. osób, tj. 71,9% stanowiły osoby rejestrujące się po raz kolejny (przed miesiącem 64,5 %, przed rokiem 66,9%). Spośród osób nowo zarejestrowanych 81,4 tys., tj. 32,5% to osoby dotychczas niepracujące, a 44,4 tys., tj. 17,8% to absolwenci (odpowiednio 38,6% i 23,7% przed miesiącem oraz 33,6% i 18,5% przed rokiem). Udział osób zwolnionych z przyczyn dotyczących zakładu pracy w ogólnej liczbie nowo zarejestrowanych wyniósł 4,2% (przed miesiącem 3,8% i przed rokiem 5,3%). Spośród osób nowo zarejestrowanych 36,9% mieszkało na wsi (przed miesiącem 38,0% i przed rokiem 36,9%,).

W październiku 2003 r. stosunkowo wysoką stopę odpływu bezrobotnych z urzędów pracy odnotowano w woj. lubuskim (10,3%), podlaskim (9,8%), opolskim (9,7%) oraz śląskim (9,4%), zaś najniższy wskaźnik w woj. mazowieckim i świętokrzyskim (po 7,9%), kujawsko-pomorskim (8,0%), oraz podkarpackim, pomorskim, warmińsko-mazurskimi i zachodniopomorskim (po 8,2%). Ogółem wyłączono z ewidencji 265,2 tys. osób, tj. 8,6% ogółu bezrobotnych z końca ubiegłego miesiąca (odpowiednio we wrześniu br. 285,6 tys., tj. 9,2%, w październiku 2002 r. 243,1 tys. osób, tj. 7,8%). Wśród osób wyłączonych 41,3 tys., tj. 15,6% stanowili absolwenci (przed miesiącem 47,6 tys., tj. 16,7%, przed rokiem 34,8 tys., tj. 14,3%). Z ogólnej liczby wyrejestrowanych 126,0 tys. (47,5%) bezrobotnych podjęło pracę oferowaną przez urzędy pracy (w poprzednim miesiącu 139,3 tys. osób, tj. 48,8%, przed rokiem 112,5 tys. osób, tj. 46,3%), z tego 27,7 tys. osób podjęło prace subsydiowane (m in. interwencyjne, roboty publiczne), a 98,3 tys. - niesubsydiowane, w tym sezonowe. W związku z rozpoczęciem szkolenia lub stażu u pracodawców wyłączono z rejestru bezrobotnych 30,2 tys. osób. Z pozostałych osób wykreślonych z ewidencji 80,0 tys. utraciło status bezrobotnego w wyniku nie potwierdzenia gotowości do pracy, zaś 9,2 tys. osób dobrowolnie z niego zrezygnowało. Ponadto 3,2 tys. osób nabyło prawa emerytalne lub rentowe. Według stanu na koniec października 2003 r. 512,4 tys. osób posiadało uprawnienia do otrzymania zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego (w końcu września br. 509,4 tys. osób, przed rokiem 488,5 tys. osób). W wyniku pomocy urzędów pracy w październiku br. szkolenie podjęło 18,2 tys. osób, a w końcu miesiąca w szkoleniu uczestniczyło 18,9 tys. osób (przed rokiem odpowiednio:12,3 tys. i 12,0 tys.). Przy pracach interwencyjnych zatrudniono 10,1 tys. osób, a w końcu miesiąca pracowało 56,4 tys. (rok temu odpowiednio: 3,5 tys. i 19,5 tys.). Do robót publicznych skierowano 12,2 tys. osób, a w końcu miesiąca pracowało 43,2 tys. (przed rokiem 4,8 tys. i 12,7 tys.). Większość bezrobotnych pozostających w ewidencji urzędów pracy to osoby, które wcześniej pracowały zawodowo. W końcu października 2003 r. liczba tych osób wyniosła 2308,0 tys. (tj. 75,5% ogółu zarejestrowanych), wobec 2315,9 tys. osób (75,4%) we wrześniu br. i 2353,2 tys. (75,7%) przed rokiem. W tej grupie 186,2 tys. (8,1%) osób utraciło pracę z przyczyn dotyczących zakładu pracy (w poprzednim miesiącu 190,5 tys., tj. 8,2%, przed rokiem 209,2 tys., tj. 8,9 %). Bez prawa do zasiłku pozostawało 2617,2 tys. osób (tj. 85,6% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych), wobec 2627,4 tys. osób (85,5%) w poprzednim miesiącu i 2588,8 tys. (83,3%) przed rokiem. Spośród tej grupy bezrobotnych 41,5% to mieszkańcy wsi. W październiku 2003 r. pracodawcy zgłosili do urzędów pracy 67,6 tys. ofert pracy
(przed miesiącem 84,7 tys., przed rokiem 54,0 tys.). W końcu października urzędy pracy dysponowały ofertami pracy dla 15,8 tys. osób (w tym 4,3 tys. dotyczyło prac subsydiowanych), z czego absolwentom oferowano 1,8 tys. wolnych miejsc pracy, a osobom niepełnosprawnym 0,9 tys. Z danych na koniec października 2003 r. wynika, że 1,5 tys. zakładów zadeklarowało w najbliższym czasie zwolnienie z przyczyn dotyczących zakładu pracy około 54,7 tys. pracowników, w tym 18,8 tys. osób z sektora publicznego (przed miesiącem odpowiednio 1,5 tys. zakładów, 53,0 tys. osób i 18,2 tys. osób, przed rokiem 1,9 tys., 60,2 tys. i 17,4 tys.).

Stopa bezrobocia w skali kraju:

2002 styczeń	18,1
2002 luty	18,2
2002 marzec	18,2
2002 kwiecień	17,9
2002 maj	17,3
2002 czerwiec	17,4
2002 lipiec	17,5
2002 sierpień	17,5
2002 wrzesień	17,6
2002 październik	17,5
2002 listopad	17,8
2002 grudzień	18,0
2003 styczeń	18,6
2003 luty	18,7
2003 marzec	18,6
2003 kwiecień	18,3
2003 maj	17,9
2003 czerwiec	17,7
2003 lipiec	17,7
2003 sierpień	17,6
2003 wrzesień	17,5
2003 październik	17,4

źródło: serwis informacyjny urzędów pracy

     

Statystyka - województwa

Stopa bezrobocia na dzień 31 październik 2003r. - 17,4 %

Dolnośląskie

21,8

Kujawsko-pomorskie

21,8

Lubelskie

14,7

Lubuskie

25,3

Łódzkie

17,7

Małopolskie

13,4

Mazowieckie

13,3

Opolskie

18,4

Podkarpackie

15,8

Podlaskie

14,0

Pomorskie

20,9

Śląskie

16,1

Świętokrzyskie

17,4

Warmińsko-mazurskie

27,4

Wielkopolskie

15,4

Zachodniopomorskie

26,0

Bezrobocie
	Ostatni miesiąc 2003.10	Miesiąc wcześniej 2003.09	Rok wcześniej 2002.10
Stopa bezrobocia [%]	17.4	17.5	17.5
Liczba bezrobotnych	3 058 210	3 073 332	3 108 141
Nowi zarejestrowani	250 105	259 917	238 674

VI. Sposoby zwalczania i zapobiegania bezrobociu

Rządy wielu państw na różne sposoby próbują ograniczyć bezrobocie:

- subwencjonując gospodarkę - państwo może przysyłać dotacje (bezzwrotne środki finansowe) przedsiębiorstwom i przez to poprawiać ich sytuację ekonomiczną, podnosząc przy tym poziom zatrudnienia,

- zmniejszając podaż siły roboczej np. poprzez wcześniejsze emerytury i krótszy tydzień pracy,

- organizując roboty publiczne,

- wspierając przedsiębiorczość.

Wydaje się, że pierwsze trzy sposoby są nieefektywne. Wykorzystanie publicznych pieniędzy (de facto naszych) jest znacznie mniej efektywne niż prywatna inicjatywa, także przy ograniczaniu bezrobocia. Subwencjonowanie zmniejsza efektywność gospodarowania, zwłaszcza na rynku globalnym, i powoduje nawarstwianie się problemów, które będzie trzeba rozwiązać w przyszłości. Z kolei ograniczenie czasu pracy przynosi złudne rezultaty, ponieważ podnosi koszty pracy ponoszone przez podmioty gospodarcze, co powoduje, że przestaje się opłacać zatrudniać nowych pracowników, a zaczyna opłacać się ich zwalniać, i w rezultacie daje to efekty odwrotne od zamierzonych, czyli powoduje wzrost bezrobocia.

Efektywne sposoby zwalczania bezrobocia

Doświadczenia wielu państw wykazały, że jedynym sposobem na ograniczenie bezrobocia, jest z punktu widzenia państwa "nie przeszkadzanie"! Rząd powinien:

a) ograniczyć swoją rolę w gospodarce np. poprzez szeroką prywatyzację (konkurencyjność przynosi wzrost gospodarczy i w konsekwencji wzrost zatrudnienia),

b) znosić bariery administracyjne utrudniające rozwój (biurokracja, koncesje, zezwolenia) i przeciwdziałać korupcji,

c) utrzymywać niskie obciążenia podatkowe i składkowe (ZUS).

 

Ustawa o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobocia z 14 grudnia 1994 roku określa zadania państwa w zakresie zatrudnienia , łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej oraz powołuje instytucję wykonawczą , w postaci Rejonowych Biur Pracy. Ustawa wymienia następujące świadczenia państwa dla rozwiązywania problemów bezrobocia i łagodzenia jego skutków:
· pośrednictwo pracy
· doradztwo zawodowe
· kluby pracy
· szkolenia, przekwalifikowania
· prace interwencyjne i roboty publiczne
· pożyczki na tworzenie nowych stanowisk pracy oraz na samo zatrudnienie
· pomoc absolwentom przy podejmowaniu pierwszej pracy
· zasiłki dla bezrobotnych i szkolenie
· programy socjalne

Zapobieganie zwiększaniu się bezrobocia:
· udostępnienie terenów pod działalność gospodarczą
· kojarzenie inwestorów kapitałowych z kontrahentem gminnym
· prowadzenie promocji posiadanych nieruchomości
· budowa obiektów użyteczności publicznej
· pomoc firmom zwiększającym zatrudnienie w Gminie
· ułatwienia dla tworzących się zakładów produkcyjnych, usługowych i handlowych

Bezpośrednia pomoc dla bezrobotnych:
Budżet Państwa posiada fundusze na wypłaty zasiłków dla bezrobotnych, wypłacanych nie dłużej niż jeden rok. Gmina jedynie pośredniczy w ich rozdzielaniu. Na ogół jednak ich wysokość i okres pobierania są niewystarczające na utrzymanie rodziny . Gmina pomaga tym rodzinom poprzez przyznawanie zasiłków celowych na zakup opału, odzieży, opłacenie energii elektrycznej itp.
Podstawowym zadaniem Gminy jest dotarcie z pomocą do każdej rodziny cierpiącej z powodu bezrobocia oraz eliminowanie przypadków wspierania osób unikających zatrudnienia. Te nieprawidłowości można łatwo usunąć poprzez powiązanie wypłacania zasiłku ze świadczeniem pracy na rzecz Gminy. Wówczas rodziny dotknięte rzeczywistym bezrobociem mogą , do czasu znalezienia zatrudnienia, otrzymywać zasiłek w odpowiedniej wysokości.
Najistotniejszą formą aktywnego zwalczania bezrobocia jest jednak szkolenie. I chcę tutaj do tego gorąco państwa przekonywać, choć nie sądzę, żeby było wiele osób, które nie wierzą, że dzisiaj, w sytuacji niezwykle szybko zmieniającego się otoczenia, nasze kwalifikacje, nawet najlepsze, nie przystają do potrzeb dzisiejszego

Niewątpliwie pozytywnym przykładem kraju, które pokazał jak walczyć z bezrobociem są Stany Zjednoczone. Niskie podatki, promowanie konkurencyjności i brak ingerencji państwa przyczyniły się do spadku bezrobocia do 3%-4%, przy niskiej inflacji i wysokim poziomie wzrostu Produktu Krajowego Brutto. Swego rodzaju negatywnym przykładem jest w tej dziedzinie Unia Europejska, w której przesocjoalizowana gospodarka wcale nie przyczynia się do spadku bezrobocia, ale poprzez wysokie obciążenia podatkowe, mniejszą konkurencyjność i biurokrację powoduje jego wzrost. Bezrobocie w Unii utrzymuje się na poziomie kilkunastu procent, podczas gdy w USA, w ostatnich latach powstało więcej nowych miejsc pracy niż jest bezrobotnych w UE.

Pomimo wszechstronnych propozycji zapobiegania bezrobociu, liczba bezrobotnych stale rośnie. Także przyszłość nie przynosi lepszych perspektyw, gdyż włączenie Polski do Europejskiej Przestrzeni Gospodarczej zmusi nasz rynek pracy do przystosowania się do wzorów zachodnich, co wiązać się będzie ze wzrostem bezrobocia nawet do 30% czynnej zawodowo ludności i utrzymaniem tego stanu przez dziesięciolecia. Eksperci twierdzą : „Przyszłość należy raczej do wysoko wykwalifikowanej niż taniej siły roboczej”.

Przykład USA

BIBLIOGRAFIA:

1. Anna Francik, Aleksy Pocztowski: „Wybrane problemy zatrudnienia i rynku pracy”. Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1993,

2. Elżbieta Kryńska (red.):Rynek pracy w wybranych krajach. Metody przeciwdziałania bezrobociu”. Warszawa 1999,

3. B. Czarny, R. Rapacki, Podstawy ekonomii, PWE, Warszawa 1999, 2002,

4. R. Hall, J. Taylor, Makroekonomia, część II, PWN, Warszawa 2000,

5. Źródła urzędów pracy.

1

---