Adam Kowalski, rok VI, NTK
Istota i natura misyjnego posłannictwa Kościoła
w świetle encykliki Jana Pawła II Redemptoris missio
„Kościół pielgrzymujący jest misyjny ze swej natury, ponieważ swój początek bierze wedle planu Ojca z posłania (ex missione) Syna i z posłania Ducha Świętego”. Jest to stwierdzenie Soboru Watykańskiego II, który przypomniał znaczenie misji
w całym dziele Kościoła. Papież Jan Paweł II, który odbył tak wiele podróży apostolskich do krajów ze wszystkich kontynentów, również dostrzegał jak ważny jest ten aspekt działalności Kościoła. We wstępie do encykliki Redemtoris missio Ojciec św. napisał, że od początku swojego pontyfikatu zdecydował się podróżować aż po krańce ziemi, by dać wyraz trosce misyjnej i właśnie bezpośredni kontakt z ludźmi, którzy nie znają Chrystusa, przekonał go, jak pilna jest troska o działalność misyjną Kościoła. Papież encyklikę Redemtoris missio o stałej aktualności posłania misyjnego wydał w XXV rocznicę ogłoszenia soborowego Dekretu Ad gentes w roku 1990. Ogłoszenie tej encykliki było ważne dla Kościoła z tego względu, że „liczba tych ludzi, którzy nie znają Chrystusa i nie należą do Kościoła, stale wzrasta, a od zakończenia Soboru niemal się podwoiła.”
„Ogólnie misjami nazywa się specjalne przedsięwzięcia, które wysłani przez Kościół głosiciele Ewangelii, idąc na cały świat, podejmują celem wykonania zadań głoszenia Ewangelii i zakładania Kościoła wśród narodów lub grup społecznych jeszcze nie wierzących w Chrystusa; dochodzą one do skutku przez działalność misyjną, a ponieważ prowadzi się je na pewnych terenach uznanych przez Stolicę Apostolską. Właściwym celem tej działalności misyjnej jest przepowiadanie Ewangelii i zakładanie Kościoła wśród ludów i grup, gdzie Kościół nie zapuścił jeszcze korzeni”. Tak oto misje określa Dekret soborowy Ad gentes. „Dekret ujął więc w syntetyczną harmonię przepowiadanie i zakładanie Kościoła, kładąc w ten sposób kres dyskusjom i sporom teologicznym odnośnie tego, który typ działalności misyjnej należy uważać za priorytetowy”. Podobne zapatrywanie się na misje odnajdujemy w encyklice Redemptoris missio.
„Intencją encykliki Redemptoris missio jest jasno i wyraźnie przypomnieć polecenie zmartwychwstałego Pana: nauczajcie wszystkie narody (Mt 28,19). Aby uniknąć wszelkiej dwuznaczności, Papież wprowadza wyrażenie misja do narodów, które jasno odnosi się do głoszenia słowa Bożego ludom i wspólnotom, które jeszcze nie wierzą w Chrystusa, i do zakładania Kościoła pośród nich. Pobieżny rzut oka na religijną mapę świata pozwala zauważyć, że takie ludy jeszcze istnieją. Na przykład
w Japonii jest mniej niż 400 tyś katolików, a kraj liczy ponad 120 milionów mieszkańców. Ewangelia nie była jeszcze głoszona wśród przeważającej większości jednomiliardowego narodu chińskiego”.
„Już we wprowadzeniu Papież podkreśla, że odnowa zaangażowania misyjnego ma zawsze cel wewnętrzny, mianowicie odnowę wiary i życia chrześcijańskiego. Wiara umacnia się, gdy jest przekazywana! - stwierdza Papież kategorycznie. Jest to starodawna chrześcijańska mądrość: Kto daje, ten otrzymuje. Kto chce życie zyskać, musi je stracić, kto składa je w ofierze, zdobywa nowe wartości życiowe. Papież Benedykt XV skierował do biskupów takie oto wyrastające z wiary zdanie: Za jednego kapłana, którego zwolnicie do pracy w odległych krajach i poświęcicie misjom, wzbudzi wam Bóg wielu kapłanów do pracy w ojczyźnie, a Pius XII przypomniał im słowa świętego Augustyna: Jeżeli chcesz naprawdę kochać Chrystusa, to obejmij swoją miłością całą ziemię”.
Szczególnie ważne wydają się rozdziały, w których odpowiada na wątpliwości natury doktrynalnej, takie choćby jak problem pogodzenia soborowej nauki
o powszechności zbawienia, dostępnego także dla tych, którym nie było dane poznać Chrystusa i którzy nie należą do Kościoła, z nakazem misyjnym (nr 10), czy też wątpliwości dotyczące pogodzenia działalności misyjnej z szacunkiem dla wolności sumienia (nr. 8, 39). Wolność religijna, nieraz ograniczana czy uszczuplana, jest podstawą i gwarancją wszystkich swobód, które zapewniają dobro wspólne ludzi
i ludów. Kościół powinien dążyć do tego by autentyczna wolność religijna została przyznana wszystkim i wszędzie. Z drugiej strony Kościół ma być wierny Chrystusowi, którego jest ciałem i którego misje nadal rozwija, zatem winien ze wszystkich sił prowadzić swą misję w świecie i dotrzeć z nią do wszystkich ludów na mocy prawa danego mu przez Boga dla urzeczywistnienia Jego Planu. Misja nie uszczupla wolności człowieka, ale działa na jej korzyść. Kościół proponuje, niczego nie narzuca: szanuje ludzi i kultury.
„W Apostołach Kościół otrzymał misję powszechną, która nie ma granic
i dotyczy zbawienia w całej jego integralności, stosownie do tej pełni życia, którą przyniósł Chrystus; został posłany, aby ukazywać miłość Bożą i zaszczepiać ją wszystkim ludziom i narodom (por. J 10,10). Jest to jedna jedyna misja, mająca to samo źródło i cel, ale w jej obrębie istnieją różne zadania i działania. Przede wszystkim istnieje działalność misyjna, którą nazywamy misją ad gentes
w nawiązaniu do soborowego Dekretu; chodzi tu o podstawową działalność Kościoła, zasadniczą i nigdy nie zakończoną. Kościół bowiem nie może uchylać się od stałej misji niesienia Ewangelii ludziom - milionom mężczyzn i kobiet, którzy do tej pory nie znają Chrystusa, Odkupiciela człowieka. Właśnie to jest zadaniem specyficznie misyjnym, które Jezus powierzył i codziennie na nowo powierza swojemu Kościołowi”.
Jedyną misją Kościoła jest kierowanie świadomości i doświadczenia całej ludzkości w stronę Chrystusa. Zróżnicowanie sytuacji pociąga za sobą zróżnicowanie form realizacji owej jedynej misji. Czym innym jest ona w środowiskach, które przyjęły Ewangelię i uczestniczą w życiu Kościoła, czym innym wśród tych, którzy Dobrej Nowiny nigdy nie słyszeli, czym innym wreszcie w społeczeństwach, które kiedyś przyjęły Chrystusa i związały się z Kościołem, później jednak utraciły wiarę
i więź z nim. W odniesieniu do tych ostatnich Papież mówi o nowej ewangelizacji. Znajdujemy tu precyzyjną definicję tego pojęcia, które Jan Paweł II uczynił jedną
z głównych idei swego pontyfikatu. Tam gdzie jest mowa o działalności misyjnej
w ścisłym sensie tego słowa, czyli o misji ad gentes, znajdujemy odpowiedź na propozycje i tendencje usiłujące sprowadzić misję do wymiaru czysto doczesnego. Nie znaczy to jednak, że misja - tak jak rozumie ją Kościół - pomija rzeczywistość ziemską. Kościół, na miarę skromnych środków, jakimi dysponuje, angażuje się także, ale nade wszystko czyni to poprzez formowanie nowego człowieka, otwartego na wartości chrześcijańskie (nr. 58, 59).
„Kościół rozumie sam siebie jako sakrament jedności z Bogiem oraz jedności wszystkich ludzi. Służąc prawdzie jako głosiciel Dobrej nowiny i znak zbawczego dialogu, musi we wszystkim i ze wszystkimi odwoływać się do Chrystusa sługi Bożego. Ponieważ Chrystus złączył się z nim w tajemnicy odkupienia, dlatego Kościół czerpie swą rację istnienia z powszechnej misji, którą otrzymał od Chrystusa (RM 31). Będąc wrażliwy na światło Ducha Świętego i wierny woli Chrystusa odkrywa siebie jako rzeczywistość z natury swej misyjną (AG 2), jako przedłużenie na ziemi tajemnicy Trójcy. Poprzez Kościół Ojciec realizuje w historii plan powszechnego zbawienia, Syn kontynuuje dzieło odkupienia przez aktywną obecność w Kościele,
a Duch Święty dociera do całej ludzkości, aby ją uświęcić. Trójca posyła Kościół
i powierza mu misję zbawienia świata (RM 1, 7, 10, 28)”.
„Jedyna powszechna misja Kościoła zawiera jednak w sobie różne aspekty. To prawda, że wszyscy chrześcijanie są misjonarzami, lecz w praktyce rzeczywistość ta nie starczy, by usprawiedliwić i właściwie ocenić działalność misyjną skierowaną ad gentes. Ta specjalna misja jest jednym z aspektów powszechnej misji Kościoła i nie jest poza nią, lecz wewnątrz. Kościół, jako powszechny sakrament zbawienia, staje wobec osób znajdujących się w przeróżnych sytuacjach (RM 32): katolików, którymi powinien opiekować się duszpastersko; braci odłączonych, których winien doprowadzić do ponownej jedności; niechrześcijan, którym trzeba głosić podstawowe orędzie zbawienia oraz ludzi zdechrystianizowanych i zsekularyzowanych, których trzeba na nowo ewangelizować. Tak więc jedyna misja Kościoła przyjmuje cztery różne aspekty: pastoralny, ekumeniczny, misji ad gentes oraz nowej ewangelizacji”.
„Działalność misyjna Kościoła jest jedną z wielu, ale jest działalnością istotną, trwałą, nie zakończoną, specyficzną, słowem działalnością podstawową (RM 31). Papież przestrzega przed stawianiem wszystkiego na tym samym poziomie
i wykreślania specyficznej misji ad gentes spośród zadań Kościoła. Dlatego misjonarze ad gentes muszą istnieć również w przyszłości. Treściowo misje ad gentes zajmują się przede wszystkim głoszeniem Chrystusa, budowaniem Kościoła lokalnego oraz szerzeniem Królestwa Bożego. Wspomniane wyżej aspekty działalności misyjnej, mianowicie pastoralny, ekumeniczny, misji ad gentes i nowej ewangelizacji przenikają się, ale należy pamiętać, że bez misji ad gentes sam wymiar misyjny Kościoła byłby pozbawiny swego podstawowego znaczenia i swej wzorcowej realizacji (RM 34). W tym miejscu Jan Paweł II dodaje również, że posłannictwo misyjne potrzebne jest Kościołowi na zewnątrz (ad extra), jak i od wewnątrz (ad intra). Papież pisze: „Kościoły o chrześcijaństwie dawnej daty, zmagając się z dramatycznym zadaniem nowej ewangelizacji, coraz lepiej rozumieją, że nie mogą być misyjne względem niechrześcijan innych krajów i kontynentów, jeśli nie zatroszczą się poważnie
o niechrześcijan we własnym domu: misyjność ad intra jest wiarygodnym znakiem
i bodźcem dla misyjności ad extra, i dowrotnie”.
Redemptoris missio jest nade wszystko wyrazem wiary w wyzwalającą moc Ewangelii. Encyklikę określono jako Magna charta misji trzeciego tysiąclecia. Podejmując zagadnienie misji w sposób wszechstronny - od uzasadnienia ich teologicznego sensu po analizę wymagań stawianych przez nowe sytuacje - stanowi ona uniwersalną katechezę misyjną. Nade wszystko jednak należy ją odczytywać jako dokument samoświadomości Kościoła, który u progu trzeciego milenium mówi
o swojej misji.
Dekret o działalności misyjnej Kościoła Ad gentes nr 2.
Por. RM 1.
Tamże 3.
Ad gentes 6.
J. Krajza, Główne idee misyjne dekretu „Ad Gentes” rozwijane przez ks. Feliksa Zapłatę SVD, „Nurt SVD” 56 -57 (1992) 1-2, s. 25.
K. Müller, Misjologia: wprowadzenie, w: S. Karotempler (red.), Kościół misyjny. Podstawowe studium misjologii, Warszawa 1997, s. 31.
K. Müller, Encyklika „Redemtoris Missio”, „Nurt SVD” 56 -57 (1992) 1-2, s. 5.
Zob. J. Górski, Odpowiedzi na 101 pytań o misje, Kraków 2005, s. 51-52.
RM 31.
Por. A. Kmiecik, Posyłam was. Misja Chrystusa Odkupiciela powierzona Kościołowi, Warszawa 1995, s. 74-76.
M. Dhavamony, Chrystocentryczna wizja misji w encyklice „Redemptoris missio”, „Horyzonty wiary” 5 (1994) 1, s. 9.
Tamże, s. 10.
Por. K. Müller, Encyklika „Redemtoris Missio”, „Nurt SVD” 56 -57 (1992) 1-2, s. 14-15.
RM 34.
Por. A. Kurek, Encyklika „Redemptoris missio”, w: „II Krajowy Kongres Misyjny. Przygotowanie”, Warszawa 1992, s. 26-27.
1