KONFLIKTY I ICH UWARUNKOWANIA

Konflikt ( łac. conflictus - zdarzenie ). Zjawisko indywidualne

i społeczne o charakterze powszechnym , powstające we wszystkich

dziedzinach życia i we wszystkich formach życia społecznego ( od rodziny do

społeczności międzynarodowej ). Pojawia się wszędzie tam , gdzie występują

dwie lub więcej działające jednostki lub grupy społeczne o takich samych

celach , zamiarach i interesach , których realizacja oznacza eliminowanie jednej

strony przez drugą w skrajnych przypadkach - zniszczenie czy walkę zbrojną .

Wg. J. Szczepańskiego Konflikt - jest procesem , w którym jednostka

lub grupa dąży do osiągnięcia własnych celów ( zaspokojenie potrzeb ,

realizacji interesów ) przez wyeliminowanie , podporządkowanie sobie lub

zniszczenie jednostki lub grupy dążącej do celów podobnych lub identycznych .

Wg. Słownika socjologicznego Konflikt - to proces społeczny

zachodzący pomiędzy jednostkami , grupami , klasami , narodami czy

organizacjami , wynikający ze sprzeczności ich interesów , celów , intencji ,

poglądów , motywów czy obowiązków powodujących powstanie wrogości

między nimi .

Wg. L. Cosera Konflikt - to walka o wartości i dążenie do trudno

dostępnej pozycji , władzy i zasobów , celem oponentów jest zneutralizowanie ,

zaszkodzenie lub wyeliminowanie rywali .

Wg. Ralfa Dahrendorfa Konflikt społeczny przyjmuje cztery założenia

- Każde społeczeństwo poddane jest stale procesom zmian.

- W każdym społeczeństwie istnieją zawsze sprzeczności

i konflikty

- Wszystkie części i elementy społeczeństwa przyczyniają się

stale do jego dezintegracji i zmiany .

- Każde społeczeństwo zawdzięcza swą integrację przymusowi .

Konflikt jest przedmiotem zainteresowania wielu dziedzin naukowych

(psychologii , socjologii , historii , politologii ) , które próbują dokonać

odpowiedzi na pytanie , dlaczego wybuchają konflikty , jaki jest ich zakres

i intensywność , jak rozwiązywać i regulować je .

Głównymi przyczynami konfliktów są :

- problemy pojawiające się w relacjach międzyludzkich ( stereotypy , błędna

percepcja zła komunikacja , silne nie kontrolowane emocje );

- problemy związane z dostępem do informacji ( niedostatek informacji ,

odmienne interpretowanie danych , różne procedury zbierania danych ,

różne punkty widzenia);

- różnorodne , wykluczające się interesy i potrzeby stron konfliktu

( rzeczowe , proceduralne , psychologiczne ) ;

- problemy strukturalne ( zaaranżowanie sytuacji , nierówna kontrola

zasobów, nierówny rozkład sił , ograniczenia czasowe , określenie ról ) ;

- odmienne wartości ( wartości religijne , etyczne , społeczne , wartości

związane z własnym „ Ja'' , wartości życia codziennego ).

Konflikty można klasyfikować na wiele różnych sposobów . Ze

względu na zasięg możemy mówić o konfliktach wewnętrznych i zewnętrznych

O tych pierwszych mówimy wtedy , gdy to w samym człowieku zderzają się

ze sobą sprzeczne cele , wartości czy pomysły ( np. uczeń ma do dyspozycji

jeden wieczór chciałby jednocześnie iść na prywatkę do kolegi i napisać

wypracowanie z j. polskego ).

Drugą grupę tworzą konflikty zewnętrzne do których zaliczamy konflikty

interpersonalne i konflikty grupowe . Konflikty interpersonalne występują

między jednostką a jednostką . Konflikty te mają różne uwarunkowania ,

ze względu na to dzielimy je na konflikty interesów , konflikty ról , konflikty

postaw .

Konflikt interesów występuje wtedy , gdy jednostki zabiegają

o korzyści indywidualne typu materialnego , społecznego lub politycznego ,

a sytuacja ma tę właściwość , że pozwala na realizację interesu tylko jednej

z ubiegających się stron ( np. tylko jeden uczeń może zostać przewodniczącym

samorządu klasowego , mimo iż chętnych może być wielu ) .

Konflikt interesów występuje więc wtedy , gdy ma miejsce niedostatek dóbr

w stosunku do ilości osób o nie zabiegających lub niedostatek kandydatów

do czynności społecznych , wymagających poświęceń osobistych .

Konflikt postaw jest częstym zjawiskiem występującym np.

w zespołach uczniowskich . Postawy wyrażają określoną gotowość do

reagowania w stosunku do danego obiektu . Wiadomo przy tym , że owa

gotowość wymaga odpowiedniego nastawienia intelektualnego , uczuciowego ,

motywacyjnego wobec tego obiektu .

Ponieważ ludzie różnią się między sobą bardzo istotnie , różnica

postaw utrudnia im nawiązywanie przyjaznych stosunków , ułatwia natomiast

w sytuacjach powtarzających się konfliktów interpersonalnych narastanie

konfliktów ( np. uczniowie którzy wykazuj --> [Author:bk] ą solidarność z nauczycielami ,

przestrzegają jednoznacznie norm oficjalnej moralności ludzi dorosłych , często

bywają nazwani lizusami ).

Konflikty ról wynikają z różnorodnych oczekiwań formalnych przez

grupy formalne i nieformalne wobec jednostki , a także z odmiennych ,

indywidualnych , indywidualnych interpretacji tych oczekiwań ( np. chłopiec ,

który spełnia oczekiwania matki i wraca zaraz po zajęciach do domu aby

pomóc w porządkach , podczas gdy jego koledzy oczekiwali , iż rozegra on

z nimi mecz w zespole sportowym ). Sprzeczne oczekiwania z racji

przynależności do różnych grup , np. formalnych i nieformalnych ,

światopoglądowych , towarzyskich , leżą zawsze u podstaw konfliktu ról ,

występującego w danym zespole .

Przeprowadzone badania wykazują , że najwięcej nieporozumień i konfliktów

interpersonalnych występuje w grupie rodzinnej z ojcem , matką i starszą

rodziną ( około 55 - 65% ) .

Do konfliktów zewnętrznych zaliczamy również konflikty :

- międzygrupowe mają miejsce wtedy , gdy podmiotami starcia są grupy

ludzkie. Z tego względu mają one szerszy zasięg społeczny niż

konflikty interpersonalne . Wg. M . Sherifa pojawiają się one wtedy

gdy dwie grupy pozostają ze sobą w stanie współzawodnictwa

lub frustrujących zależności wzajemnych . Konfliktowi takiemu

towarzyszy z reguły próba negatywnego określenia strony przeciwnej

( np. stale dominującą grupę w zawodach sportowych określa się jako

,,oszustów'') ;

- międzynarodowe ( np. zbrojne starcia między państwami ) ;

- globalne o występowaniu którym mówimy , gdy wkraczają swym

zasięgiem i znaczeniem poza określone struktury państwowe -

przykładem takiego konfliktu jest sprawa zanieczyszczenia

środowiska naturalnego .

Konflikty możemy podzielić również na wiele różnych sposobów

np. ze względu na siłę działających jednostek : konflikty symetryczne i

asymetryczne ; ze względu na potencjał konfliktu : jawne i ukryte , trwałe

i nietrwałe , zorganizowane i niezorganizowane ; ze względu na użyte środki :

pokojowe rozwiązywane na drodze debat , wyborów , strajków itp. oraz

konflikty niepokojowe w których stosuje się gwałt i przemoc ; ze względu na

sposób rozwiązywania - konflikty funkcjonalne dotyczące sytuacji ,,zwykłych'' ,

których rozwiązaniem jest z reguły możliwe , oraz konflikty dysfunkcjonalne,

które przynoszą z reguły szkodę dla całego społeczeństwa lub jego

podsystemów .

W literaturze traktującej o konfliktach społecznych nie spotyka się jednolitej

klasyfikacji form walki jako form społecznego konfliktu . Np. H . Białyszewski

grupuje formy walki w konfliktach w pięć następujących kategorii : bojkot ,

sabotaż , szykana , agresja słowna i agresja fizyczna .

Bojkot - to wg. autora walka polegająca na całkowitym lub częściowym

zaniechaniu czynności albo uchylanie się od podjęcia

czynności , które mogłyby służyć interesom osób lub grup

uznanych za konkurentów lub przeciwników .

Bojkot może mieć charakter : ekonomiczny , polityczny ,

towarzyski . Z najczęściej stosowanych form bojkotu można

wymienić strajki w zakładach pracy , czy przemilczenie

osiągnięć pracowników .

Sabotaż - jest to forma walki , która polega na świadomym , najczęściej

ukrytym działaniu dywersyjnym mającym na celu szkodzenie

interesom przeciwnika . Działanie dywersyjne polega bądź na

wadliwym wykonywaniu swoich obowiązków np. zwolnienie

tempa pracy , zaniżanie jakości po to , aby osłabić

przeciwnika .

Szykana - z kolei , to forma walki zmierzająca do pomniejszenia

zniszczenia przeciwnika , ograniczenia jego aspiracji

i osiągnięć poprzez stosowanie różnych form blokowania

jego wysiłków , lekceważenie zasług , dobrej woli , chęci

działania, zmniejszania szans na uzyskanie należytych mu

korzyści i zaspakajania jego potrzeb . Szykana to rodzaj

walki polegającej na wykorzystaniu posiadającej

przewagi dla celów szkodzenia przeciwnikowi i najczęściej

stosowana jest w strukturach administracyjnych .

Agresja słowna - to forma walki polegająca na formułowaniu oskarżeń,

rzucaniu obelg , rozsiewaniu plotek , niekorzystnych ocen

i opinii celem zdyskredytowania przeciwnika w oczach

opinii publicznej.

Agresja fizyczna - jest to próba osiągnięcia celów walki za pomocą

fizycznej przemocy. Celem może być zmuszenie przeciwnika

do uległości lub wycofania się , zawładnięcie jego dobrami.

Agresja ta przejawia się głównie w takich formach jak :

zabójstwa, napady, zamachy, zbrojne itp.

Natomiast R. La Vine wyróżnia pięć rodzajów agresji, które stanowią formę społecznego konfliktu:

1. Agresja fizyczna - pobicia, zranienia, najazd, podbój, rabunek .

2. Agresja werbalna o charakterze publicznym - publiczna zniewaga, oskarżenie

wojna psychologiczna .

3. Agresja werbalna ukryta - plotki .

4. Agresja sabotażowa - udaremnianie, utrudnienie współpracy, komplikacje

problemu.

5. Agresja unikowa - izolacja jako środek szkodzenia innym, unikanie

konfliktów, wymiany informacji, tworzenie sztucznych barier.

Mówiąc o konflikcie musimy wspomnieć o stylach kierowania nim .

Wyróżniamy pięć stylów kierowania konfliktem :

1. Rywalizacja to styl niekooperatywny ; jedna ze stron , dążąca

bezwzględnie do zaspokojenia swoich potrzeb , wygrywa kosztem

przegranej drugiej strony . U źródeł tej postawy kryje się dążenie do

wygranej za wszelką cenę i ignorowanie potrzeb drugiej strony . Jest to

postawa walki i dominacji , oparta na strategii ,, wygrany - przegrany”.

2. Dostosowanie się jest przeciwieństwem rywalizacji . Jedna strona

świadomie rezygnuje z zaspokojenia własnych potrzeb lub osiągnięcia

celu , aby utrzymać dobre stosunki z drugą stroną i umożliwić

spełnienie jej pragnień . Dostosowujący się działa w tym przypadku

w przekonaniu, że konflikt może być rozwiązany tylko wtedy, jeśli

któraś ze stron weźmie wszystko - jeden wygra , drugi przegrywa .

3. Kompromis to styl kooperatywny . Każda ze stron trochę traci , trochę

zyskuje. Także ten styl opiera się na strategii ,, wygrana - przegrana'' ,

z tym , że żadna strona nie wygrywa całkowicie . Konflikt nie zostaje

więc zakończony - to tylko rozwiązanie ,,robocze''. Trzeba jednak

zwrócić uwagę , że między konfliktami jednostek i grup społecznych

zachodzi pewna różnica . W przypadku grup politycznych

reprezentujących sprzeczne interesy kompromis jest często jednym

możliwym rozwiązaniem , bo strategia ,, wygrany - wygrany'' jest po

prostu wykluczona .

4. Unikanie - inaczej izolacja to styl niekooperatywny . Jedna ze stron

rezygnuje z realizacji swoich potrzeb , uniemożliwiając jednocześnie

realizację potrzeb strony drugiej . Postawa ta wynika czasem z chęci

ukarania lub skrzywdzenia przeciwnika . W wyniku stosowania tej

strategii obie strony ponoszą straty .

5. Integratywne rozwiązywanie problemów to styl kooperatywny . Opiera

się na strategii ,, wygrana - wygrana''. Wysiłek stron prowadzi do

rozwiązania przynoszącego obu stronom korzyści . W tym przypadku

ważne jest , aby obie strony miały poczucie , iż z konfliktu wyszły

,, zwycięskie'' i są zadowolone z uzyskanego rozwiązania .

Ludzie radzą sobie z konfliktem na różne sposoby . Możemy zadać sobie

pytanie „ Jakie działania podejmują ludzie w sytuacji zaistnienia konfliktu” ?

- Unikają konfliktu ( nie dostrzegają go tak długo jak jest to możliwe;

zmieniają definicje sytuacji, przekonują siebie i innych, że nic się nie

wydarzyło, że nie ma żadnych sprzeczności; odraczają, przeczesują )

- Rezygnują z dążeń ( poddają się bez podjęcia walki; poddaj --> [Author:bk] ą się po walce;

przegrywają walkę

- Szukają wsparcia ( odwołuj --> [Author:bk] ą się do autorytetu w celu uzyskania wsparcia

i pomocy; odwołują się do innych ludzi w celu budowy koalicji.

- Odwołują się do trzeciej strony, aby rozstrzygnęła po czyjej stronie jest

racja ( odwołują się do arbitra aby rozstrzygnął spór; występują na drogę

prawną ) .

- Podejmują walki w celu zniszczenia przeciwnika

- Traktują konflikt jako problem do rozwiązania ( podejmują bezpośredni

negocjacje; poszukują mediatora jako trzeciej strony, która

może wspomóc proces ; rozwiązują konflikt ) .

Rozwiązywanie konfliktu zależy nie tylko od samej sytuacji obiektywnej ,

ale i od definicji sytuacji konfliktowej przez uczestniczące w niej osoby .

Nie zawsze obydwie strony konfliktu chcą brać udział w jego rozwiązaniu ,

często pozostają na pierwotnych pozycjach sporu .

Warto zaznaczyć , że w procesie konfliktowym istotne jest nie

tyle samo jego wystąpienie ile nauczenie się , w jaki sposób konflikty

rozwiązywać z najmniejszą szkodą dla siebie , innych ludzi - w dodatku -

z pożytkiem dla sprawy , która dzieliła zwaśnione strony .

Każdy konflikt - prędzej czy później - musi się w jakiś sposób zakończyć .

Konflikt można uznać za zakończony wówczas , gdy strony w nim

uczestniczące w ten właśnie sposób go ujmują . Kryterium to staje się

zawodne w przypadku konfliktów między zbiorowościami , gdy przynajmniej

po jednej stronie występuje brak jednomyślności .

Wielu ludzi ma tendencję do postrzegania konfliktu jako zjawiska

wyłącznie negatywnego , jako destrukcyjnej walki , zrywającej wszystkie więzi

i kontakty pomiędzy ludźmi . Warto jednak zwrócić uwagę, że i w konfliktach

można znaleźć coś pozytywnego : mogą one pod warunkiem, że nie ignoruje

się ich , ale wnikliwie analizuje, starając się je kontrolować stanowić źródło

energii dla korzystnych przemian w życiu jednostek i grup społecznych.

Trudno sobie wyobrazić rozwój świata bez konfliktów. To właśnie

próba pogodzenia sprzecznych interesów, potrzeb, idei , bywa podstawą nowych

pomysłów i rozwiązań. Konflikt ma swój wielki potencjał . Tylko odważne

podejmowania trudnych spraw między ludźmi buduje prawdziwe bezpieczeństwo

i zaufanie. Warto więc szukać potencjału zawartego w każdym konflikcie.

Bibliografia :

I. Macek , Konflikty, Wrocław 1993 .

R. Fiescher, W.Ury, Dochodząc do tak , Warszawa 1992 .

Pod redakcją W. Adamski, Interesy i konflikt , Wrocław 1990 .

M. K. Mlicki , Konflikty społeczne , Warszawa 1992 .

H.Białyszewski , Teoretyczne problemy sprzeczności konfliktów społecznych ,

Warszawa 1983 .

2. Załęcki , J. Olechnicki , Słownik socjologiczny , Warszawa 1996 .

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---