SERCE (cor)

• narząd zbudowany z mięśnia poprzecznie prążkowanego

• kształt spłaszczonego stożka: podstawa zwrócona ku górze, tyłowi i stronie prawej

koniuszek skierowany ku dołowi, przodowi i stronie lewej

• wielkość serca równa się w przybliżeniu wielkości pięści osobnika; serce mężczyzny waży ok. 300g, kobiety ok. 270g

• zewnętrzna powierzchnia pokryta bruzdami, w których leżą naczynia wieńcowe i ich gałęzie, odżywiające mięsień sercowy

• bruzda wieńcowa - oddziela przedsionki od komór

• bruzdy międzykomorowe (przednia i tylna) - leżą na granicy między prawą a lewą komorą; łączą się na prawo od koniuszka -> koniuszek należy do komory lewej

• powyżej bruzdy wieńcowej znajdują się przedsionki serca z uchyłkami w kształcie spłaszczonego stożka -> uszka przedsionków

• dwa przedsionki i dwie komory

• przedsionek prawy - uchodzą do niego żyły główne górna i dolna i zatoka wieńcowa serca

• zastawka przedsionkowo-komorowa prawa (trójdzielna)

• komora prawa -> zastawka półksiężycowata pnia płucnego

• przedsionek lewy - uchodzą do niego cztery (rzadziej trzy) żyły płucne

• zastawka przedsionkowo-komorowa lewa (dwudzielna, mitralna)

• komora (lewa dłuższa od prawej) -> zastawka półksiężycowata aorty

• przedsionki rozdziela przegroda międzyprzedsionkowa, komory - przegroda międzykomorowa

• przedsionek z komorą łączy się ujściem przedsionkowo-komorowym, zbudowanym z łącznotkankowych pierścieni włóknistych, do których przymocowują się zastawki

• zastawka przedsionkowo-komorowa prawa - trójdzielna (składa się z trzech płatów)

• zastawka przedsionkowo-komorowa lewa - dwudzielna (mitralna)

zastawki nie pozwalają na cofanie się krwi do przedsionków w czasie skurczu komór

• ściana serca składa się z trzech warstw

• nasierdzie - cienka błona surowicza pokrywająca zewnętrzną powierzchnię mięśnia sercowego wraz z leżącymi na jego powierzchni naczyniami wieńcowymi

• mięsień sercowy - zbudowany z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej, różniącej się od mięśni szkieletowych, że poszczególne komórki łączą się odgałęzieniami z komórkami leżącymi w sąsiedztwie, tworząc sieć mięśniową. Warstwa mięśnia sercowego jest najgrubsza w obrębie komory lewej, cieńsza w obrębie komory prawej, najcieńsza w przedsionkach. Błona mięśniowa komór jest oddzielona od błony mięśniowej przedsionków pierścieniami włóknistymi (z wyjątkiem tzw. pęczka przedsionkowo-komorowego).

Błona mięśniowa przedsionków składa się z dwóch warstw:

warstwa powierzchowna - wspólna dla obu przedsionków, przebiega okrężnie, równolegle do bruzdy wieńcowej

warstwa głęboka - oddzielna dla każdego przedsionka

Błona mięśniowa komór składa się z trzech warstw

włókna warstwy powierzchownej zwijają się ósemkowato na koniuszku tworząc wir serca

warstwa środkowa - najgrubsza w lewej komorze

• wsierdzie - cienka przezroczysta błona, składająca się z cienkiej warstwy tkanki łącznej, pokrytej warstwą płaskich komórek.

Pokrywa ściany przedsionków i komór, przechodząc bezpośrednio w błonę wyściełającą wnętrze naczyń

Po obu stronach pokrywa zastawki zbudowane z tkanki łącznej włóknistej

• worek osierdziowy - w nim w niewielkiej ilości płynu, zapobiegającego tarciu umieszczone jest serce, składa się z dwóch blaszek:

• zewnętrznej (ściennej) tworzy worek wsierdziowy

• wewnętrznej (trzewnej) -> nasierdzie

• szczelinowata przestrzeń wypełniona płynem

• Włókna Purkinjego - komórki mięśniowe przewodzące serca, ubogie w miofibryle, przypominające włókna mięśni gładkich, tworzą tzw. układ autonomiczny serca, w którym powstają bodźce do jego skurczów

• węzeł zatokowo-przedsionkowy - okolice ujścia żyły głównej do przedsionka prawego

• węzeł przedsionkowo-komorowy - między przedsionkiem a komorą prawą

• pęczek przedsionkowo-komorowy - w przegrodzie międzykomorowej

• Krążenie wieńcowe - tętnice wieńcowe odchodzą nad płatkami półksiężycowatymi prawym i lewym, od rozszerzonego początku aorty zwanego opuszką.

• Tętnica wieńcowa prawa na bruździe wieńcowej prawej zagina się tworząc gałąź okalającą prawą następnie od niej ku koniuszkowi serca opuszcza się gałąź międzykomorowa tylna, która biegnie w bruździe międzykomorowej podzatokowej.

• tętnica wieńcowa lewa na bruździe wieńcowej lewej dzieli się na gałąź międzykomorową przednią, biegnącą w bruździe międzykomorowej przystożkowej, oraz na gałąź okalającą biegnącą w bruździe wieńcowej lewej.

NACZYNIA KRWIONOŚNE

• Tętnice - krew pod dużym ciśnieniem -> ściany grube i sprężyste; trójwarstwowe:

• Błona wewnętrzna - składa się z śródbłonka (jedna warstwa płaskich wydłużonych komórek) i cienkiej warstewki tkanki łącznej -> gładkość ściany wewnętrznej tętnic

• Błona środkowa - włókna mięśniowe przebiegające okrężnie

• Błona zewnętrzna - zbudowana z tkanki łącznej, włókna klejodajne i sprężyste biegną wzdłuż osi długiej naczyń

Tętnice biorą czynny udział w procesie krążenia, wskutek skurczu błony mięśniowej tętnic światło naczynia może się rytmicznie zmieniać

• Naczynia włosowate (kapilary) - mają ściany bardzo cienkie, zbudowane z jednej warstwy komórek śródbłonka, co jest niezbędne w wymianie między krwią a tkankami, na zewnętrznej powierzchni spotyka się perycyty (komórki z wypustkami), mające zdolność kurczenia się (zmiana światła naczyń)

• Żyły - grubość ścian niewielka ->krew płynie pod małym ciśnieniem; trójwarstwowe

• Błona wewnętrzna - złożona ze śródbłonka i warstewki tkanki łącznej

• Błona środkowa - bardzo cienka z nielicznymi włókienkami mięśniowymi

• Błona zewnętrzna - najgrubsza, zawiera włókna klejodajne i włókna mięśni gładkich o przebiegu podłużnym

DUŻY OBIEG

• Lewa komora

• Aorta (tętnica główna)

• gałęzie aorty wstępującej:

• tętnice wieńcowe

• gałęzie łuku aorty:

• pień ramienno-głowowy

• tętnica szyjna wspólna lewa

• tętnica podobojczykowa lewa

• gałęzie aorty piersiowej;

• gałęzie trzewne:

• gałęzie oskrzelowe

• gałęzie przełykowe

• gałęzie śródpiersiowe

• gałęzie osierdziowe

• gałęzie ścienne:

• tętnice międzyżebrowe tylne

• tętnice podżebrowe

• tętnice przeponowe górne

• gałęzie aorty brzusznej:

• gałęzie ścienne:

• tętnice przeponowe dolne

• tętnice lędźwiowe

• parzyste gałęzie trzewne:

• tętnice nadnerczowe środkowe

• tętnice nerkowe

• tętnice jądrowe lub tętnice jajnikowe

• nieparzyste gałęzie trzewne:

• pień trzewny (zaopatruje w krew następujące narządy: żołądek, śledzionę (w całości) oraz częściowo trzustkę, dwunastnicę, dolną część przełyku i wątrobę)

• tętnica krezkowa górna (zakres unaczynienia obejmuje dolną część dwunastnicy, całe jelito czcze, jelito kręte, kątnicę i wyrostek robaczkowy, część jelita grubego - okrężnicy wstępującej i pierwszych dwóch trzecich okrężnicy poprzecznej)

• tętnica krezkowa dolna (unaczynia: 1/3 okrężnicy, okrężnicę zstępującą, okrężnicę esowatą)

• gałęzie końcowe:

• tętnice biodrowe wspólne (zakończonym rozwidleniem na tętnicę biodrową zewnętrzną i wewnętrzną na wysokości stawu krzyżowo-biodrowego. Na swym przebiegu oddaje jedynie drobne gałęzie do otrzewnej, mięśnia lędźwiowego większego i naczyń chłonnych)

• tętnica krzyżowa pośrodkowa

NACZYNIA ŻYLNE KRĄŻENIA WIELKIEGO

• Żyły głębokie towarzyszące tętnicom

• Żyły skórne biegnące niezależnie od tętnic

• Układ żyły głównej górnej

• Żyły głowy i szyi

• Żyły kończyny górnej (powierzchniowe i głębokie)

• Żyły klatki piersiowej i kręgosłupa

• Układ żyły głównej dolnej

• Żyły kończyny dolnej

• Żyły głębokie (udowa, piszczelowa,..)

• Żyły powierzchniowe (grzbietowe stopy, odpiszczelowe,..)

• Żyły brzucha i miednicy (gałęzie trzewne, żyły biodrowe,)

• Układ żyły wrotnej

• Żyła krezkowa górna

• Żyła śledzionowa

• Żyła krezkowa dolna

• Pień żyły wrotnej wątroby

• Gałęzie końcowe i boczne żyły wrotnej wątroby

• Żyły wrotne dodatkowe

• Układ żył serca

• żyły serca

• żyła sercowa wielka

• żyła sercowa mała

• żyła sercowa średnia

• żyła tylna komory lewej

• żyła skośna przedsionka lewego

• mniejsze żyły serca

Obieg duży kończy się w przedsionku prawym.

MAŁY OBIEG (PŁUCNY)

• Prawa komora

• Pień płucny (ku górze i stronie lewej)

• Tętnice płucne prawa (dłuższa) i lewa

• Wnęka płuca prawego poniżej oskrzela

• Płuco w obrębie wnęki powyżej oskrzela

• Tętnice płucne prawa i lewa dzielą się na gałęzie odpowiadające liczbie płatów płuca

• Naczynia włosowate -> pęcherzyki płucne

• Dwie żyły płucne

• Lewy przedsionek serca