Układ krążenia - serce

Układ krążenia

• składa się z naczyń krwionośnych (tętnic, żył, naczyń włosowatych) i serca

• tętnice są naczyniami, którymi płynie krew z serca na obwód, do wszystkich części ciała

• natomiast żyłami krew powraca z obwodu ponownie do serca

• wyróżnia się dwa układy (krążenia) przepływu krwi w organizmie: duży i mały (płucny)

• Długości około 130 000 km

• Funkcje:

- Dostarcza tlen i składniki odżywcze tkankom

- Zabiera dwutlenek węgla i zbędne produkty przemian metabolicznych

- Nośnik hormonów

- Dystrybucja energii cieplnej i utrzymanie odpowiedniej temperatury ciała

* Ilość naczyń krwionośnych i ich wielkość może ulegać pewnym zmianom w zależności od zapotrzebowania narządów w tlen

Krążenie duże

• w dużym układzie krążenia krew utlenowana wypływa z lewej komory serca do tętnic

• przechodząc przez sieć naczyń włosowatych we wszystkich narządach ciała powraca jako krew nieutlenowana do prawego przedsionka serca żyłami

Rola krążenia dużego

• dostarczanie tkankom tlenu i substancji odżywczych

• a odprowadzanie dwutlenku węgla i produktów przemiany materii oraz substancji znajdujących się we względnym nadmiarze

Krążenie małe

• krew nieutlenowana wypompowywana jest z prawej komory do tętnic płucnych

• następnie rozgałęzia się w sieć naczyń włosowatych w płucach

• powraca żyłami płucnymi, jako krew utlenowana, do lewego przedsionka serca

Rola krążenia małego

• Dostarczanie do płuc krwi żylnej ubogiej w tlen a bogatej w dwutlenek węgla

• Po wymianie gazów w płucach utlenowana krew dostarczana jest do lewego przedsionka

Układ naczyń tętniczych

• Transportują krew z serca na obwód

• Jasnoczerwona, utlenowana krew z lewej komory

• Odtlenowana, ciemnoczerwona z prawej komory do płuc

Układ naczyń żylnych

• Krew nimi spływa do serca

• Prowadzą odtlenowaną krew z tkanek

• Oraz utlenowaną, jasnoczerwoną z płuc do lewego przedsionka

• W większości przypadków każdej tętnicy towarzyszy jedna lub dwie żyły

• Schemat budowy jak dla tętnic ale..!!!:

1) ściana wiotka, cienka warstwa mięśniówki gładkiej

2) szerokie światło, umożliwiające swobodny przepływ krwi

3) układają się zwykle w mięśniach szkieletowych

4) obecne zastawki

Jama klatki piersiowej

• Jest to przestrzeń ograniczona ścianami klatki piersiowej, ku górze przedłużająca się w szyję

• Ma kształt ściętego stożka

• Ograniczona jest od tyłu kręgosłupem, od przodu mostkiem a od boków żebrami

• Wejście do klatki piersiowej od góry ogranicza górny otwór klatki, od dołu dolny otwór klatki piersiowej

• W jamie klatki piersiowej wyróżniamy 3 jamy surowicze:

• dwie jamy opłucnej leżące bocznie

• centralnie położoną jamę osierdzia którą zaliczamy do środpiersia

Śródpiersie (mediastinum)

• Jest to nieparzysta przestrzeń w klatce piersiowej ograniczona:

• od przodu - mostek

• od boków - opłucne

• od dołu - przeponę

• od tyłu - kręgosłup piersiowy

• ku górze - poprzez otwór górny klatki piersiowej przechodzi w szyję

Podział śródpiersia

• Dzielimy je na górne i dolne (podział oparty na granicy stworzonej przez płaszczyznę przechodzącą przez kąt mostka)

• Śródpiersie górne dzielimy na przedtchawicze i zatchawicze (granica - płaszczyzna czołowa przechodząca centralnie przez tchawicę i jej rozdwojenie)

• Śródpiersie dolne dzielimy na:

• przednie - do przodu od worka osierdziowego

• środkowe - obejmuje worek osierdziowy

• tylne - do tyłu od worka osierdziowego

Serce (cor)

Lokalizacja

• Położone w dolnej części klatki piersiowej - śródpiersie dolne środkowe

• 2/3 znajduje się po lewej stronie

• Otoczone:

• od tyłu i boków przez: płuca i wielkie naczynia

• od dołu graniczy z przeponą

• od przodu jest chronione przez: mostek, żebra i mięśnie klatki piersiowej

• Bije ok. 70/min w czasie spoczynku; czyli 100 000 uderzeń dziennie i ok. 2,5 miliarda przez całe życie

• W trakcie aktywności liczba uderzeń jest większa, bowiem serce musi pompować krew szybciej aby zaspokoić większe w wysiłku zapotrzebowanie na tlen

• W organiźmie jest około 4-5 l krwi

• W spoczynku jeden skurcz komory, powoduje wyrzucenie ok. 70 g płynu

• W ciągu minuty serce przepompowuje 4-5 litrów

• W trakcie wysiłku ta objętość ulega zwiększeniu

Funkcje Serca

• Generowanie ciśnienia krwi

• Kierowanie przepływem krwi

• krążenie płucne i systemowe

• Zapewnia jednokierunkowy przepływ krwi

• zastawki serca zapewniają jednokierunkowy przepływ

• Reguluje odpowiedni przepływ krwi

• zmiany częstości i siły skurczu odpowiadają zapotrzebowaniu krwi w zależności od zmian metabolicznych

Worek osierdziowy

• jest to podwójny worek surowiczy obejmujący serce

• składa się z 2 elementów:

- blaszka trzewnej mocno zrośniętej z powierzchnią serca - nasierdzie

- blaszka ścienna wzmocniona od zewnątrz osierdziem włóknistym

• między blaszka trzewną i ścienną - jama osierdzia

• w worku osierdziowym jest kilka ml płynu, który umożliwia gładkość i posuwistość ruchu serca w worku osierdziowym

Umocowanie serca

• Osierdzie włókniste nieprzerwanie przedłuża się w błonę zewnętrzną wielkich naczyń (pnia płucnego, aorty wstępującej, żył głównych i płucnych)

• Więzadła

• Błona oskrzelowo - osierdziowa

Budowa serca

• ma kształt zbliżony do stożka skierowanego wierzchołkiem w dół i w lewo

• pompa ssąco - tłocząca

• z zewnątrz otoczone jest workiem zwanym osierdziem (worek osierdziowy)

• serce składa się z czterech jam

• pojemność wszystkich jam serca wynosi 500-750 ml

• lewa część serca, tj. przedsionek lewy i komora lewa to "serce lewe" lub tętnicze

• część prawa tj. przedsionek prawy i prawa komora "serce prawe" lub żylne

• przedsionki serca mają ścianę znacznie cieńszą od ścian komór

W budowie zewnętrznej wyróżniamy

- podstawę serca

- koniuszek serca

- trzy powierzchnie:

• przednia lub mostkowo-żebrowa

• dolna lub przeponowa

• tylna

Mięśniówka przedsionków

• składa się z dwóch warstw :

- warstwa zewnętrzna o przebiegu okrężnym

- warstwa wewnętrzna o przebiegu podłużnym

• Ściany przedsionków są znacznie cieńsze od ścian komór

• Siła skurczu nieduża

• Spełniają rolę podatnych na rozciąganie pojemników dla napływającej do serca krwi

Mięśniówka komór

• składa się z trzech warstw:

- warstwa zewnętrzna - skośny przebieg włókien

- warstwa środkowa - okrężny przebieg włókien

- warstwa wewnętrzna - podłużny przebieg włókien

• warstwa środkowa i wewnętrzna tworzą przegrodę międzykomorową

• wir serca - miejsce przejścia warstwy skośnej w warstwę podłużną z pominięciem warstwy okrężnej - znajduje się na koniuszku serca

• ściana lewej komory 3 x grubsza niż prawej

• tłoczy bowiem krew na obwód, do wszystkich narządów i tkanek pod dużym ciśnieniem

• prawa komora zaś tłoczy krew do płuca więc ciśnienie przez nią generowane nie musi być duże, zatem jest cieńsza

Struktury wchodzące w skład komór

• Beleczki mięśniowe - pofałdowania na wewnętrznej ścianie komór

• Mięśnie brodawkowate - mięśnie odchodzące od powierzchni do światła komór

• Struny ścięgniste - biegną od mięśni brodawkowatych do wolnych brzegów płatków zastawek przedsionkowo-komorowych, zapobiegają wpadaniu płatków zastawek do światła przedsionków w momencie skurczu komór

• Przegroda międzykomorowa - oddziela komorę prawą i lewą, zbudowana jest z części mięśniowej i błoniastej

Budowa ściany serca (idąc od wewnątrz)

1. Wsierdzie (endocardium) zbudowane z:

- śródbłonek

- blaszka właściwa

- tkanka łączna podwsierdziowa

2. Śródsierdzie (myocardium) w którego skład wchodzą:

- mięśniówka przedsionków i komór

- szkielet serca

- układ przewodzący serca

3. Nasierdzie (epicardium):

- błona surowicza zewnętrznej powierzchni serca

Budowa serca

• Mięśniówka serca to mięśnie poprzecznie prążkowane

• Włókna mięśniowe przytwierdzone są do szkieletu serca, który zbudowany jest z tkanki łącznej włóknistej

Szkielet serca

• Składa się z tkanki łącznej włóknistej pomiędzy przedsionkami i komorami

• Włóknistych pierścieni otaczających i podtrzymujących zastawki

• Służy jako elektryczny izolator pomiędzy przedsionkami i komorami

• Służy jako miejsce przyczepu mięśni i płatków zastawek

Budowa serca

• u podstawy serca znajdują się ujścia dużych pni naczyniowych:

• do prawego przedsionka uchodzi żyła główna górna i dolna oraz zatoka wieńcowa

• do lewego przedsionka 4 żyły płucne

• z prawej komory wychodzi tętnica płucna

• z lewej komory wychodzi aorta

• serce składa się z 2 niekomunikujących się części:

- serca prawego - wtłacza krew żylną do krążenia płucnego

- serca lewego - wtłacza krew tętniczą do krążenia dużego

• przedsionki (prawy od lewego) i komory (prawa od lewej) oddzielone są przegrodą (przedsionkową i komorową)

• natomiast przedsionek prawy łączy się z prawą komorą przez zastawkę trójdzielną, a lewy z lewą komorą przez zastawkę dwudzielną (mitralną)

• prawy przedsionek otrzymuje krew odtlenowaną powracającą żyłami z całego ciała i dostarcza ją przez zastawkę trójdzielną do prawej komory

• prawa komora pompuje krew przez zastawkę tętnicy płucnej do tętnicy o tej samej nazwie i następnie do płuc

• do lewego przedsionka utlenowana krew wpływa żyłami płucnymi i następnie przepływa przez zastawkę mitralną do lewej komory

• lewa komora pompuje krew przez zastawkę aortalną do głównej tętnicy zwanej aortą i dalej naczyniami do całego ciała

• między jamami serca oraz między jamami serca i dużymi naczyniami znajdują się zastawki serca.

Zastawki Serca

1. Zastawki przedsionkowo-komorowe

2. Zastawki tętnicze (półksiężycowate)

Zastawki przedsionkowo-komorowe

• zastawka przedsionkowo-komorowa prawa (trójdzielna) - posiada trzy płatki (przedni, tylny, przegrodowy lub przyśrodkowy)

• zastawka przedsionkowo-komorowa lewa czyli dwudzielna (mitralna) - posiada dwa płatki (przedni i tylny)

• elementy płatka zastawek:

- brzeg wolny

- brzeg przytwierdzony (do pierścienia włóknistego)

- powierzchnia przedsionkowa

- powierzchnia komorowa

• do brzegu wolnego i powierzchni komorowej płatka zastawki przytwierdzają się struny ścięgniste

Zastawki tętnicze (półksiężycowate)

• leżą w ujściach wielkich tętnic z komór serca

a) zastawka pnia płucnego

- posiada trzy płatki (przedni, prawy i lewy)

b) zastawka aorty

- posiada trzy płatki (prawy, lewy, tylny)

• Płatek zastawki półksiężycowatej ma kształt jaskółczego gniazda i wyróżniamy w nim:

- brzeg przytwierdzony (do pierścienia włóknistego)

- brzeg wolny

- powierzchnia komorowa (wypukła)

- powierzchnia tętnicza (wklęsła)

Układ przewodzący

• Serce nigdy nie znajduje się w spoczynku

• Prawidłowa czynność serca zależy w dużym stopniu od impulsów elektrycznych powstających w nim samym, niezależnie od układu nerwowego

• Układ nerwowy wpływa na jego czynność głównie przez przyspieszanie, bądź zwalnianie akcji serca

• Serce człowieka posiada zdolność wytwarzania bodźców elektrycznych, które rozchodząc się w sercu, pobudzają je do skurczu

• Wyspecjalizowana w układ przewodzący tkanka mięśnia sercowego, tzw. tkanka nerwowo-mięśniowa, układa się w dwa węzły:

- zatokowy - przedsionkowy

- przedsionkowo - komorowy i odchodzące od nich włókna

Węzeł zatokowo-przedsionkowy

• w warunkach fizjologicznych bodźce do skurczów mięśnia sercowego powstają w węźle zatokowo-przedsionkowym

• wysyła około 70 sygnałów na minutę

• jest on głównym rozrusznikiem serca

• leży w ścianie prawego przedsionka w pobliżu ujścia żyły głównej górnej

• impulsy w nim powstałe rozchodzą się do przedsionków i następnie przez węzeł przedsionkowo-komorowy do komór, pobudzając je do skurczu

• składa się z głowy, odnogi lewej i prawej

• impulsy te przewodzone są również przez inne tkanki aż na powierzchnię skóry, gdzie można je zarejestrować w postaci elektrokardiogramu

Węzeł przedsionkowo-komorowy

• przedłuża się w pień pęczka przedsionkowo - komorowego Hissa, który następnie dzieli się na dwie odnogi prawą i lewą a te dzielą się na liczne gałązki tzw. włókna Purkiniego dochodzące bezpośrednio do mięśniówki komór

Unerwienie serca

• Serce unerwione jest przez splot sercowy, który składa się z:

- nerwy sercowe - są to włókna współczulne (przyspiesza czynność serca)

- gałęzie sercowe - są to włókna przywspółczulne od nerwów błędnych (zwalnia czynność serca)

Regulacja Serca

• Regulacja wewnętrzna: rozciąganie ściany serca powoduje wzrost kurczliwości

• Regulacja zewnętrzna: nerwowa i hormonalna

• Stymulacja parasympatyczna

Nerw Błędny - obniża Częstość Akcji Serca , wydzielana acetylocholina

• Stymulacja sympatyczna

Nerwy Sercowe - podnosi Częstość Akcji Serca i siłę skurczu, wydzielana adrenalina i noradrenalina

Homeostaza Serca

• Ciśnienie tętnicze

• Baroreceptory monitorują ciśnienie tętnicze

• pH, dwutlenek węgla, tlen

• Chemoreceptory monitorują poszczególne stężenia

• Zewnątrzkomórkowe stężenie jonów

• Wzrost lub spadek K⁺ obniża Częstość Akcji Serca

• Temperatura ciała

• Częstość Akcji Serca wzrasta kiedy temperatura ciała wzrasta, Częstość Akcji Serca maleje kiedy temperatura ciała maleje

Ciśnienie tętnicze

• Jest rezultatem skurczu serca a także napięcia naczyń obwodowych

• Norma:

• 120/80 (nigdy 80/120)

• 120 to ciśnienie wygenerowane przez serce

• 80 to ciśnienie utrzymywane przez naczynia

• Nadciśnienie to podwyższone wartości ciśnienia

• serce musi pompować mocniej i dochodzi do nadmiernego obciążenia

Charakterystyka krążenia wieńcowego

• mięsień sercowy jest zaopatrywany przez bogatą sieć naczyń wieńcowych

• przy przeroście mięśnia sercowego sieć naczyń włosowatych nie zwiększa się i mięsień jest wówczas względnie gorzej zaopatrzony w krew

• naczynia wieńcowe mają zdolność tworzenia krążenia obocznego, omijającego miejsca przewężone lub zamknięte

• odpowiednią dostawę tlenu i substancji odżywczych zapewniają sercu tętnice wieńcowe (prawa i lewa)

• ich początek znajduje się tuż ponad zastawką aorty w jej opuszce, a następnie oplatają mięsień sercowy i dzieląc się na drobne gałązki wnikają w jego głąb, dostarczając substancji odżywczych do komórek mięśnia sercowego

• przez serce przepływają dwa prądy krwi: krążenie przez jamy serca i krążenie wieńcowe, zaopatrujące ściany serca

• serce nie korzysta z krwi znajdującej się w jego jamach

• potrzebuje aż 5% przepompowanej przez siebie krwi

• serce zaopatrywane jest przez tętnice wieńcowe

Krążenie wieńcowe

• prawą tętnice wieńcową (RCA):

- odchodzi z prawej zatoki aorty

- okrąża serce z prawej strony (zaopatruje prawą część serca)

- biegnie z bruździe międzykomorowej tylnej jako gałąź międzykomorowa tylna

- kończy się we wcięciu koniuszka serca

- towarzyszą jej: żyła sercowa średnia, naczynia chłonne, gałązki nerwowe splotu sercowego

• lewą tętnicę wieńcową (LAD):

- odchodzi od lewej zatoki aorty jako pień lewej tętnicy wieńcowej (LMCA)

- dzieli się na: - gałąź międzykomorowa przednia

- gałąź okalająca

Odpływ krwi żylnej

• większość krwi żylnej (ok. 60%) jest dostarczana przez większe żyły do zatoki wieńcowej, która uchodzi do prawego przedsionka.

• inne żyły (żyły serca przednie i najmniejsze) niosące około 40% krwi uchodzą bezpośrednio do prawego przedsionka

• Zatoka wieńcowa

- leży na powierzchni przeponowej, między lewym przedsionkiem i lewą komorą

- ujście posiada zastawkę

Skurcz serca

• Odbywa się w 2 fazach

• Najpierw fala skurczu rozprzestrzenia się od szczytu prawego przedsionka na obydwa przedsionki

• Druga fala skurczu zaczyna się w okolicy koniuszka i rozprzestrzenia się w górę, obejmując obie komory

9

---