Neoklasycyzm Canovy

Styl neoklasyczny to potrzeba by czuć się znów starożytnym. Styl ten przybiera rózne cechy w zależności od otoczenia historycznego i społecznego w którym się rozwija. Wspólne jest tu potępienie stylów poprzednich- szczególnie baroku - w którym krytykuje się surowo nadmiar, nieokiełznaną wyobraźnię i wirtuozostwo. Przyczyny ówczesnych fascynacji i ponownego zapatrzenia w starożytność można widzieć właśnie w reakcji na barok, przesyt wyrafinowaniem rokoka i chęcią powrotu do ładu i harmonii w sztuce. Neoklasyzm jest też nierozdzielnie związany z oświeceniem które rodzi się we Francji i w Anglii i rozprzestrzenia się na całą Europę. Wszystko antyzne jest modelem, przykładem perfekcji . W czasach Napoleona klasycyzm dawał odpowiednią oprawę potędze cesarstwa. Z kolei we Włoszech styl ten to przede wszystkim powrót do czystego i bezinteresownego piękna. Canova (1757-1822) żyje klasycyzmem i z Wenecji przenosi się do Rzymu w 1780 roku będąc entuzjastycznym zwolennikiem teorii Winckelmana (historyk sztuki starożytnej i współtwórca teorii neoklasycyzmu , główny jej teoretyk i propagator). Jego posągi są klasyczne - mają znakomicie antyczną formę lecz jednocześnie są nowoczesne . Canova pracę zaczynał od małych drobiazgów wykonywanych szybko łopatką lub rękoma w glince i zachowujących całą żywość pierwszej intuicji. Później z pomocą swoich techników i asystentów przechodzi od nich do dużych form, naturalnej wielkości, wykonywanych jako odlewy gipsowe. Dopiero po jakimś czasie, z dystansu lat, wykonuje je z białego marmuru, lśniącego i połyskliwego. Canova był żarliwym wielbicielem Napoleona - powiedział : jeśli nie mogę być zdobywcą , chcę być rzeźbiarzem (po włosku to się rymuje! se non fossi un conquistatore, vorrei essere scultore). Artysta wykonał wiele dzieł dla cesarza, także portretów członków jego rodziny. Słynna jest siostra Napoleona, Paulina w postaci Wenus zwycięskiej, eleganko ułożona na kozetce w stylu empire. Wszystkie oryginalne odlewy artysty są zachowane w gipsotece w Possagno, jego miejscowości rodzinnej (ok.50 km na pólnocny zachód od Wenecji). Tu przechowuje się także jego szkice temperą, które częstokroć służyły mu jako punkt wyjścia do płaskorzeźb. W Possagno również wybudowano, wg. jego projektu, wielką świątynię na planie okrągłym o formach klasycznych z półkolistą kopułą, inspirowaną Panteonem.

Grupa Amor i Psyche, dzieło Canovy, istnieje, poza gipsowym odlewem w Possagno jako dzieło w marmurze w Paryżu i replika w Villa Carlotta w Cadenabbia na jeziorze Como. Inspirując się antyczną opowieścią mitologiczną, Canova nadał subtelny wdzięk parze dwojga młodych kochanków. Psyche, zwiewną dziewczynę ze skrzydłami ptaka wbrew jej woli wydano za mąż za nieznajomego , który, w świetle potajemnie zapalonej nocą lampy, okazał się pięknym bożkiem miłości, Amorem. Ta rzeźba poruszyła głęboko pisarza francuskiego Flauberta, kiedy ją zobaczył podczas swej podróży do Włach. Przyznał, że ukradkiem pochylił się, by pocałować śnieżnobiały marmur, całując w ten sposób czyste piękno.

Gracje i Wenus, które tańczą przed Marsem to malowidło Canowy temperą na czarnym tle. Zachowane jest w jego domu w Possagno zamienionym na muzeum . Jest to kompozycja inspirowana przez obrazy z Pompejów odkryte w tych latach, które wzbudziły wielkie zainteresowanie i sprowokowały prawdziwą modę na dekoracje na ścianach, ceramikę i sprzęty w stylu pompejańskim .

Przedstawiony to posąg Hebe, która właśnie zeszła z Olimpu lekkim krokiem i oblanej światłem jest jednym z arcydzieł Canovy. Hebe, córka Zeusa i Hery, bogini młodzieńczej urody spełniała na Olimpie rolę poczaszego bogów i nalewała im nektar do pucharów. Wyniesionemu na Olimp Heraklesowi ofiarowana potem jako małżonka. Z odlewu gipsowego artysta wyrzeźbił cztery wersje, ta tutaj wystawiona jest w Forli (ok. 50 km na płd.-wschód od Bolonii) i jest ostatnią . Inne są w muzeach w Berlinie, Petersburgu i u księcia Devonshire w Chatssworth.

---