INFORMACJE OGÓLNE

Młodzieżowe Ośrodki Wychowawcze są placówkami resocjalizującymi, przeznaczonymi dla dzieci i młodzieży niedostosowanej społecznie. Do końca 1998 roku podlegały one Ministerstwa Edukacji Narodowej . Od 1 stycznia 1999 roku przejęły je powiaty i zaczęły podlegać nadzorowi pedagogicznemu ministra pracy i polityki społecznej.

Znaczące zmiany do obowiązującego od 1999 roku porządku prawnego wprowadziła ustawa z 15 września 2000 roku (Ustawa [… o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich), w której sformułowanie „ placówka resocjalizacyjna” (art. 6 punkt 9) zostało zmienione na „placówka opiekuńczo wychowawcza”. Młodzieżowe ośrodki wychowawcze dalej jednak funkcjonowały jako placówki resocjalizacyjne.

Od 1 stycznia 2004r. podlegają one Ministerstwu Edukacji Narodowej i Sportu. Wtedy też zostały wyłączone z placówek opiekuńczo-wychowawczych. W myśl artykułu 18 ust. 1 ptk 2 Ustawy […] o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz zmianie niektórych innych ustaw, placówki resocjalizacyjne będące jednocześnie placówkami opiekuńczo- wychowawczymi stały się młodzieżowymi ośrodkami wychowawczymi.

Młodzieżowe ośrodki wychowawcze dzielą się na :

1. Ośrodki diagnostyczno-kierujące,

2. Ośrodki resocjalizacyjno-wychowawcze, przeznaczone dla dzieci i młodzieży niedostosowanej społecznie,

3. Ośrodki resocjalizacyjno-rewalidacyjne, przeznaczone dla dzieci i młodzieży niedostosowanej społecznie upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim .

Młodzieżowe ośrodki wychowawcze stanowią całodobową placówkę wychowawczą opieki całodobowej. Jako środek resocjalizacyjny stosowane są głównie wtedy, kiedy zawiodły oddziaływania wychowawcze wiążące się z nadzorem kuratora, środki leczniczo-wychowawcze, a także umieszczenie w rodzinie zastępczej lub ośrodku szkolno-wychowawczym, przez co nie dochodzi do powstrzymania procesu demoralizacji nieletniego oraz pozyskania efektów wychowawczo-resocjalizacyjnych. Przeznaczone są one dla dzieci i młodzieży między 13 a 18 rokiem życia. Wychowankowie trafiają tam na mocy postanowienia sądowego. W określonych przypadkach do MOW trafić może dziecko młodsze, już od 10 roku życia. Istnieje również możliwość przedłużenia pobytu w ośrodku do 21. roku życia, kiedy występuje potrzeba kontynuowania nauki przez wychowanka i wyrazi on taką chęć. W takim przypadku podpisuje się z wychowankiem umowę cywilno-prawną, ściśle określającą jego prawa i obowiązki, jak również zasady przebywania w placówce.

Najczęstsze powody z jakich młodzież trafia do tego typu ośrodka to:

• Niewydolność wychowawcza rodziny,

• Zaniedbywanie przez dzieci i młodzież obowiązku szkolnego,

• Negatywne oddziaływanie na dzieci i młodzież środowiska lokalnego,

• Konflikty z prawem.

Wychowankowie młodzieżowych ośrodków wychowawczych często charakteryzują się dużymi brakami edukacyjnymi. Dlatego też organizowane są w nich szkoły specjalne o trzech poziomach edukacji: podstawowym, gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym. Organizacja i program pracy dydaktyczno-wychowawczej dostosowany jest do możliwości intelektualnych wychowanków oraz ich społecznej niedojrzałości. Ich zasadniczą rolą jest wyrównanie wyżej wspomnianych braków intelektualnych, bowiem trafiający tam w wieku 13-15 lat dzieci często nie potrafią poprawnie pisać i czytać.

Młodzieżowe ośrodki wychowawcze profilowane są według płci, stopnia demoralizacji oraz towarzyszących zaburzeń i odchyleń rozwojowych. Dlatego też wśród wychowanków znajdują się:

• Dzieci i młodzież niedostosowana społecznie o normalnym rozwoju umysłowym,

• Dzieci i młodzież niedostosowana społecznie o lekkim stopniu upośledzenia umysłowego,

• Dzieci i młodzież niedostosowana społecznie z zaburzeniami neuropsychicznymi i innymi zaburzeniami osobowości, wymagającymi specjalistycznej opieki psychologicznej, lekarskiej i wychowawczej.

Do podstawowych zadań młodzieżowych ośrodków wychowawczych należy:

1. Eliminowanie przyczyn i przejawów niedostosowania społecznego,

2. Przygotowanie wychowanków do reintegracji społecznej,

3. Przygotowanie wychowanków do samodzielności zawodowej,

4. Przygotowanie wychowanków do życia zgodnego z powszechnie obowiązującymi normami społecznymi i prawnymi.

Oprócz tego powinny one:

1. Wspierać rodzinę wychowanka w funkcjach wychowawczych i edukacyjnych, poprzez organizowanie warsztatów, konsultacji, grup wsparcia;

2. Prowadzić w środowisku konsultacje dla nauczycieli, pedagogów jak również innych specjalistów w zakresie diagnozowania i rozwiązywania trudnych problemów dydaktyczno-wychowawczych.

3. Podejmować działania o charakterze edukacyjnym i profilaktyczno-wychowawczym w środowisku lokalnym, za sprawą organizacji zajęć dydaktyczno-wyrównawczych i specjalistycznych dla dzieci i młodzieży.

Zadania te realizowane są poprzez:

1. Prowadzenie zintegrowanej działalności dydaktycznej, opiekuńczej i wychowawczej, szkoły i internatu,

2. Przygotowanie do pracy zawodowej- naukę zawodu, zajęcia w warsztatach szkolnych i zakładzie pracy,

3. Organizowanie udziału w życiu społecznym , gospodarczym i kulturowym środowiska,

4. Podnoszenie kultury pedagogicznej członków rodziny wychowanka,

5. Współdziałanie z instytucjami i organizacjami w zakresie udzielania pomocy wychowankom do czasu ich usamodzielnienia się.

Na terenie placówki zatrudnionych jest szereg wyspecjalizowanych pracowników, tworzących zespoły wychowawcze. W ich skład wchodzą:

• Dyrektor placówki,

• Pedagog,

• Psycholog,

• Wychowawca kierujący procesem wychowawczym wychowanka,

• Wychowawca klasy szkolnej,

• Pracownik socjalny i inni specjaliści.

Zespoły wychowawcze są tworzone w celu prowadzenia systematycznej i planowej pracy resocjalizacyjnej z wychowankiem. Do ich zadań należy:

• Diagnozowanie,

• Opracowanie indywidualnego programu pracy,

• Prognozowanie oczekiwanych efektów zastosowanych działań resocjalizacyjno-wychowawczych i terapeutycznych,

• Wybór odpowiednich metod pracy,

• Okresowe ocenianie efektów pracy z wychowankiem i jego środowiskiem rodzinnym.

W trosce o indywidualne potrzeby i możliwości swoich wychowanków młodzieżowe ośrodki wychowawcze powinny zapewniać im:

• Realizację obowiązku szkolnego,

• Udział w dodatkowych zajęciach wychowawczych i edukacyjnych,

• Uczestnictwo w grupowych lub indywidualnych zajęciach resocjalizacyjnych, socjoterapeutycznych, rewalidacyjnych,

• Pomoc w nauce,

• Przygotowanie do samodzielnego życia w społeczeństwie,

• Całodobową opiekę.

SPOSÓB KIEROWANIA DO MŁODZIEŻOWEGO OŚRODKA WYCHOWAWCZEGO

Nieletni wykazujący przejawy niedostosowanie społeczne kierowany jest do młodzieżowego ośrodka wychowawczego wyrokiem Rejonowego Sądu Rodzinnego i Spraw Nieletnich. Następnie orzeczenie trafiało do starostwa powiatowego lub miasta na prawach powiatu, gdzie dochodzi do kompletacji dokumentacji o wychowanku. Kolejnym krokiem jest wystąpienie droga elektroniczną - do specjalnie powołanego przez Ministra Edukacji Narodowej- Centrum Metodycznego Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, o wskazanie właściwego miejsca. CMPPP dokonuje analizy otrzymanej dokumentacji i wskazuje konkretny ośrodek uwzględniając płeć, poziom rozwoju intelektualnego, etap edukacji, odległość od miejsca zamieszkania, wymienione wskazania, przeciwwskazania i predyspozycje. Z chwilą wybrania konkretnej plecówki przez CMPPP, Karta wychowanka trafia do wyznaczonego ośrodka.

Głównym celem centralnego systemu kierowania jest troska o właściwe wykorzystanie wszystkich miejsc w placówce (zawsze zajęte).

System ten zapewnia:

1. Natychmiastowe wyszukanie oferty właściwych miejsc dla kierowanego wychowanka,

2. Monitorowanie stanu i ruchu wychowanków w kraju oraz poszczególnych placówkach,

3. Bieżące monitorowanie stopnia wykorzystania miejsc w poszczególnych placówkach,

4. Możliwość bieżącego określania potrzeb w zakresie zabezpieczenia miejsc w placówkach w odniesieniu do liczby postanowień sądowych,

5. Natychmiastowe generowanie raportów dotyczących:

1. Ucieczek i niepowrotów,

2. Urlopów i przepustek,

3. Postępów edukacyjnych,

4. Sortowania i raportowania informacji dotyczących nieletnich i placówek,

6. Eliminację prawdopodobieństwa zawyżenia statystyk dotyczących liczby wychowanków z powodu wielokrotnego wnioskowania o skierowanie w odniesieniu do tego samego wychowanka,

7. Odnotowanie w systemie faktów i czasu trwania ucieczek i niepowrotów,

8. Odnotowanie w systemie zwalnianych miejsc w poszczególnych placówkach.

Należy zwrócić uwagę na fakt, że sądy często wydają wyroki bez dokładnego rozeznania sytuacji nieletniego. Nie współpracują ze służbami socjalnymi samorządu terytorialnego. Czasami podejmują decyzję bez opinii o stanie zdrowia dziecka. Często nie kontrolują procesu resocjalizacji skazanego, nie monitorują jego postępów w ośrodku

RAMOWY STATUT MŁODZIEŻOWEGO OŚRODKA WYCHOWAWCZEGO

Każdy ośrodek wychowawczy posiada statut. W jego treść wchodzą takie informacje jak:

1. nazwę ośrodka, która zawiera

• określenie „młodzieżowy ośrodek wychowawczy" lub „młodzieżowy ośrodek socjoterapii",

• ustalony przez organ prowadzący numer porządkowy ośrodka, wyrażony cyfrą arabską, jeżeli w danej miejscowości jest więcej niż jeden ośrodek,

• imię, jeżeli ośrodkowi takie nadano,

• oznaczenie siedziby ośrodka,

określa się organ prowadzący młodzieżowego ośrodka wychowawczego

określa szczegółowe cele i zadania ośrodka oraz sposób wypełniania tych zadań, z uwzględnieniem zadań profilaktyczno-wychowawczych, edukacyjnych, terapeutycznych i resocjalizacyjnych.

określa:

• szczegółowe kompetencje organów ośrodka, którymi są: dyrektor, rada pedagogiczna, rada rodziców, jeżeli została utworzona, samorząd wychowanków, jeżeli został utworzony, rada ośrodka, jeżeli została utworzona;

• współdziałania organów młodzieżowego ośrodka wychowawczego oraz sposób rozwiązywania sporów między nimi;

• określa szczegółową organizację ośrodka;

• określa w szczególności:

• czas pracy ośrodka,

• warunki i formy współpracy z rodzicami (prawnymi opiekunami) i innymi instytucjami,

• warunki współpracy ze środowiskiem lokalnym,

• warunki prowadzenia zajęć dla dzieci i młodzieży,

• warunki do nauki, wychowania i opieki uwzględniające bezpieczeństwo i potrzeby wychowanków,

• sposób realizacji opieki zdrowotnej,

• zasady postępowania przy przyjmowaniu wychowanków,

• zasady postępowania w sytuacjach szczególnie niebezpiecznych zachowań wychowanków,

• zakres i sposób wykonywania zadań edukacyjnych, profilaktyczno-wychowawczych, terapeutycznych i resocjalizacyjnych, w tym wynikających z indywidualnego programu resocjalizacyjnego — w przypadku młodzieżowego ośrodka wychowawczego lub indywidualnego programu terapeutycznego - w przypadku młodzieżowego ośrodka socjoterapii, opracowanego dla każdego wychowanka,

• zasady i warunki odpowiedzialnego współuczestnictwa wychowanków w opracowanych dla nich indywidualnych programach resocjalizacyjnych oraz w  życiu całej społeczności ośrodka,

• możliwości i sposób wpływania wychowanków na wybór grupy wychowawczej lub w szczególnie uzasadnionych przypadkach przeniesienie do innego  ośrodka,

• rodzaj i zakres kontaktów wychowanków na zewnątrz ośrodka oraz miejsce i czas odwiedzin wychowanków przez osoby spoza ośrodka,

• zasady i warunki czasowego opuszczania ośrodka przez wychowanków,

• zasady i warunki skreślania z listy wychowanków,

• system nagród i kar oraz tryb odwołania się od kary,

• prawa i obowiązki wychowanków, z określeniem warunków umożliwiających odwołanie się wychowanka w przypadku naruszenia jego praw.

• określa zakres prowadzenia zajęć specjalistycznych z wychowankami

• określa szczegółowo zakres zadań pracowników młodzieżowego ośrodka wychowawczego,

• W młodzieżowym ośrodku wychowawczym zatrudniającym więcej niż 15 pracowników pedagogicznych może być utworzone stanowisko wicedyrektora.

• Dyrektor młodzieżowego ośrodka wychowawczego, za zgodą organu prowadzącego, może tworzyć dodatkowe stanowiska wicedyrektorów lub inne stanowiska kierownicze.

• Jeżeli w ośrodku przebywa wychowanka w ciąży, ośrodek zapewnia jej opiekę, przygotowując do macierzyństwa.

• O ciąży dyrektor ośrodka powiadamia stosownie do sytuacji prawnej rodziców (prawnych opiekunów), sąd nadzorujący wykonanie orzeczenia.

• Ośrodek zapewnia wychowance pomoc w zorganizowaniu opieki nad dzieckiem

• Statut młodzieżowego ośrodka wychowawczego określa zasady prowadzenia zajęć dla dzieci i młodzieży spoza ośrodka, udzielania wsparcia rodzicom oraz sposoby i formy współpracy ze środowiskiem lokalnym.

• Młodzieżowe ośrodki wychowawcze lub młodzieżowe ośrodki socjoterapii mogą posiadać własny sztandar.

BARIERY DZIAŁALNOŚCI OŚRODKÓW WYCHOWAWCZYCH:

1. Częste zmiany przepisów,

2. Nieprawidłowe finansowanie placówek,

3. Niewystarczająca ilość odpowiednio wykwalifikowanej kadry pedagogicznej,

4. Uwarunkowania ogólnospołeczne utrudniające powrót do środowiska naturalnego wychowanków opuszczających placówki

BIBLIOGRAFIA:

1. Laskowski A., Centralny system kierowania nieletnich do placówek resocjalizacyjnych i socjoterapeutycznych, [w:] Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 2007, nr 2, s. 29-34;

2. Noszczyk M., Doświadczenia i refleksje początkującego wychowawcy w pracy z młodzieżą zdemoralizowaną i upośledzoną w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, [w:] Chowanna, 2006, T. 2, s. 138-147,

3. Wolan T., Placówki resocjalizacyjne w reformowanym systemie profilaktyki, opieki i wychowania w Polsce, [w:] Chowanna, 2006, T. 2, s. 43- 74

4. http://www.oskko.edu.pl/oskko/rozp-ramowestatuty-pl-publicznycg-30-12-2004/zal3.htm

http://www.oskko.edu.pl/oskko/rozp-ramowestatuty-pl-publicznycg-30-12-2004/zal3.htm

---