Uczta - wieczerza -przyjęcie_________

Uczta - wystawne, huczne przyjęcie z udziałem wielu gości; bankiet, biesia­da. Przenośnie oznacza przyjemność, bardzo przyjemne przeżycie (np. uczta duchowa);

uczta weselna - patrz: wesele/gody; wieczerza - posiłek wieczorny, kolacja o uroczystym charakterze. Anakreontyk - utwór sławiący urodę życia, radość i miłość, a także wesołą biesiadę.

Biblia (ST) -1) Uczta Baltazara, ostat­niego króla Babilonii, który spożywał pokarmy z naczyń skradzionych ze świątyni jerozolimskiej. Podczas tej uczty na ścianie ukazał się napis: Mane, thekel, fares (Policzono, zważono, roz­dzielono), co oznaczało: Bóg policzył Twoje królestwo i naznaczył jego kres. Tej nocy Baltazar został zabity. 2) Księ­ga Izajasza - obraz Uczty Mesjańskiej (na Syjonie), po Sądzie Ostatecznym, wydanej dla wybranych (uczta z tłustego mięsa, uczta z wybornych win). Bóg usunie wtedy ze świata śmierć i cier­pienie.

Biblia (NT) -1) Na uczcie wyprawionej z okazji urodzin Heroda dla dostojni­ków, dowódców wojskowych i znako­mitości z Galilei, Salome, pasierbica Heroda, tańczyła o głowę Jana Chrzci­ciela. 2) Przypowieść o uczcie - Gos­podarz (Bóg) wyprawia ucztę, na którą sprasza znajomych ludzi (wybranych), ci jednak wymawiają się. Poleca wiec sługom, by zaprosili biednych i ułom­nych z ulic. 3) Ostatnia Wieczerza - wieczerza paschalna, na której Chrys­tus wyjawił apostołom, iż jeden z nich go zdradzi. Według tradycji katolickiej ustanowiony został wówczas sakrament Eucharystii (przemiana chleba w ciało i wina w krew Chrystusa). Najsłynniej­szym ikonograficznym przedstawie­niem tej sceny jest obraz Leonarda da Vinci. 4) Przypowieść o synu marno­trawnym - patrz: ojciec, syn.

Mitologia -1) Uczty na Olimpie - brali w nich udział bogowie i ich wybrańcy. Głównymi napojami byty nektar i abro-zja, ktfn dawała moc ciału i nieśmier­telność duszy. Jednym z bywalców tych uczt był Syzyf, który powtarzał potem opowieści bogów i rozgłaszał plotki na ich temat. 2) Na uczcie wyprawionej przez Tantala na cześć bogów gospo­darz chciał wystawić na próbę swych wszechwiedzących gości. Podał im jako danie główne ugotowanego własnego syna, Pelopsa. Bogowie ulitowali się nad biednym chłopcem, a Hermes przy­wrócił go do życia. Tantal zaś został ciężko ukarany.

Platon „Uczta, czyli o miłości" - Dia­log rozgrywający się w domu poety Agatona, gdzie przy biesiadzie rozma­wia się na temat platońskiej koncepcji miłości.

„Wiersz Słoty o chlebowym stole"

- Zbiór wskazówek dotyczących zacho­wania się biesiadników przy stole, będą­cy także jednym z najstarszych przy­kładów savoir-vivre'u.

J. Kochanowski „Pieśń XX, Ks. I"

(Miło szaleć kiedy czas po temu) - Pieśń biesiadna, w której poeta - uczestnik uczty nakazuje, by powiesić przywileje na kołku, tańcować, pić dla rozweselenia myśli. Jednocześnie jest to refleksja nad przemijaniem czasu i korzystaniem z każdej chwili (Dziś bądź wesół, dziś użyj biesiady...; Czas ucieka, a żaden nie Zgadnie, Jakie szczęście o j utrze przypa­dnie).

W. Szekspir „Makbet" - Uczta, na którą Makbet sprasza swoich wojow­ników, jest przełomowym momentem w jego życiu. Pojawia się na niej duch Bańka, widziany jedynie przez Mak­beta. Patrz: zbrodnia/zbrodniarz, zjawy

- upiory - wampiry.

A. Mickiewicz „Pieśń Filaretów" - Na

poły pieśń biesiadna, na poły manifest Filaretów przedstawia zapatrywania młodych (np. Mierz siłę na zamiary, nie zamiar podług sił!) wygłaszane przy okazji przepijania do biesiadników. No­watorskim hasłom towarzyszy tu motyw toastu oraz przekonanie, iż należy ko­rzystać z życia (Hej, użyjmy żywota! Wszak żyjem tylko raz!).

A. Mickiewicz „Pani Twardowska"

- W czasie biesiady w karczmie „Rzym" (Jedzą, piją, lulki palą, Tańce, hulanka, swawola...) mistrz Twardowski chwali się znajomością magii. Diablika, który pojawił się, by zabrać jego duszę, prze­chytrzył jednak w całkiem zwyczajny sposób: kazał mu przeżyć rok z panią Twardowska.

A. Mickiewicz „Konrad Wallenrod"

Uczta jest momentem przełomowym w życiu tytułowego bohatera. Pieśń Wajdeloty (przypomnienie ojczyzny i tradycji narodowej), opowieść Waj­deloty (rekonstrukcja dziejów Wallenroda) pomagają Konradowi dojrzeć do czynu. O sposobie walki z Zakonem opowiada zaś ballada „Alpuhara". Po tej uczcie Wallenrod wyruszy na wojnę z Litwą i doprowadzi do upadku Krzyża­ków. Patrz: rycerz, zdrada.

J. Słowacki „Balladyna" - Uczta od­bywa się na zamku Kirkora, gdzie Bal­ladyna podejmuje Grabca (ubranego jak król) oraz szlachtę. W czasie biesiady do zamku przybywa matka Balladyny, któ­rą córka wypędza. Momentem kulmina­cyjnym jest relacja przybyłego gońca, który opowiada o zabiciu Popielą IV i o tym, że Kirkor ogłasza władcą tego, kto nosi koronę Lachów. W tym mo­mencie biesiadnicy oddają hołd Grab-cowi dzierżącemu królewskie insygnia. Patrz: władza/władca.

B. Prus „Lalka" - 1) Przyjęcie wiel­kanocne u hrabiny Karolowej to pierw­sze „zaistnienie" Wokulskiego w świe­cie arystokracji. Na tym niezwykle wy­stawnym śniadaniu poznaje osoby bar­dzo ważne w dalszym jego życiu: preze-sową Zasławską i Ochockiego. Wtedy także daje się poznać jako człowiek nietuzinkowy (prezesowa mdleje pod­czas rozmowy z nim) i hojny oraz wielkoduszny (datki na cele dobroczyn­ne). 2) Na wydanym przez Wokulskiego bankiecie z okazji otwarcia nowego sklepu są obecni przedstawiciele świata handlowego, arystokracji, ale także przyjaciele bohatera. Zaznacza się tu wyraźny podział między uczestnikami uroczystości. Sam Wokulski nie jest akceptowany ani przez kupców, ani przez arystokrację. Jedynym trzeźwo patrzącym na to człowiekiem jest doktor Szuman, który wie, jaki cel przyświecał głównemu bohaterowi. 3) Podczas przy­jęcia z okazji koncertu Molinariego Wo­kulski zastanawia się nad prawdziwym charakterem Izabeli Łęckiej. Po raz pie­rwszy ujrzał w niej istotę pustą, łasą na pochlebstwa i daleką od ideału.

H. Sienkiewicz „Potop" - Na uczcie w Kiejdanach Janusz Radziwiłł ogłasza swoją lojalność wobec króla szwedz­kiego. Jest to punkt zwrotny w życiu Rmicica, który od tej pory wybierać będzie między honorem a patriotyzmem i miłością do Oleńki. Inni pułkownicy bezzwłocznie wypowiadają posłuszeńs­two Radziwiłłowi.

H. Sienkiewicz „Quo vadis?" - Uczty u Nerona, pełne przepychu i bogactwa, gromadzą najznakomitszych ludzi Rzy­mu. Jedzenie i picie to tylko margines tych uroczystości, które przeradzają się z czasem w bachanalie, pełne wyuz­dania orgie. Na jednej z takich uczt Winicjusz próbuje zdobyć Ligię, którą jednakże upodobał sobie Neron. Inna kończy się w ogrodach cesarskich, gdzie biesiadnicy gonią się w poszukiwaniu rozkoszy zmysłowych. Stałym momen­tem tych biesiad jest recytacja miernej poezji Nerona, którą zgromadzeni na­gradzają aplauzem.

A.A. Achmatowa „Wszetecznice z nas i pijacy..." - Doskonały obraz wieczor­nicy i biesiady artystów-dekadentów, którzy smutek topią w kieliszku i nie­udanej zabawie. Dla bohaterki lirycznej wiersza jest to przede wszystkim mo­ment rozrachunku z miłością do ukocha­nego mężczyzny i z nim samym.

F.S. Fitzgerald „Wielki Gatsby" - Pier­wsza wersja tytułu utworu brzmiała: „Uczta Trymalchiona", co wskazywało na odwołanie do antyku. Jay Gatsby, podobnie jak bohater Petroniusza, stara się przyciągnąć biesiadników przepy­chem i bogactwem, które tuszują bez-guście gospodarza. W rzeczywistości przyjęcia te wyprawiane są dla Daisy, jedynej miłości Gatsby'ego. Sam gos­podarz rzadko kiedy w nich uczestniczy; pojawia się zazwyczaj niespodziewanie, incognito i nigdy nie bierze udziału w zabawie.

J. Lechoń „Obżarstwo i pijaństwo" -

Podmiot i bohater liryczny wiersza to człowiek, który chce być akceptowany przez innych. Jego codzienna bytność na wystawnych przyjęciach to tylko ele­ment gry pozorów; przychodzi moment, gdy zrywa on swą maskę i krzyczy: Idioci! Wasze wino - wszystko fałszowa­ne. Żeby pić takie świństwo - trzeba nie mieć smaku.

J. Lechoń „Toast" - patrz: pogrzeb.

J. Andrzejewski „Popiół i diament"

- Bankiet, który odbywa się w hotelu Metropol, został zorganizowany na cześć nowej władzy. Uczestnictwo w nim to szansa na awans i nawiązanie korzystnych znajomości. Przy stole za­siadają ludzie nowego systemu: zarów­no ideowcy, jak i karierowicze. Incy­dentem, który zakłóca podniosły na­strój, jest pijacki wybryk redaktora Pie­niążka i rokującego wielkie polityczne nadzieje Świeckiego.

* Uczta lukullusowa - wystawna, odznaczająca się przepychem i smakowitością potraw.

* Uczta Tymona - nie podaje się na niej nic do jedzenia.

* Uczta Lapitów - kończąca się awanturą i bijatyką.

* „Do wyszukanych potraw i dobrych roczników wina pasują rozmowy niewyszukane".

(A. Slonimski)

* „Gdy uczta trwa zbyt długo, człowiek musi zdobyć się na odwagę, by jako pierwszy wstać od stołu".

(L. Bunuel)

* „Miło szaleć, kiedy czas po temu, A tak, bracia, przypij każdy swemu, Bo o głodzie nie chce się tańcować, A podpiwszy łacniej już błaznować". (J. Kochanowski)

* „A dopieroż to przyjęcie, Jakie bywa w polskim domu! Jak tam każdy poczczon święcie! Jak nie braknie nic nikomu! W dzień wesoło, w noc rzęsisto, Biało, gładko, potoczysto". (W. Poi)

---