Funkcje krwi
1. Transportowa (O2, CO2, produkty odpadowe, składniki odżywcze, ciepło, hormony)
2.Regulacyjna (pH, temperatura ciała)
3.Zapobieganie chorobom
Objętość krwi 8% masy ciała
5 do 6 litrów u przeciętnego mężczyzny
4 do 5 litrów u przeciętnej kobiety
Składniki krwi
55% osocze
45% komórki (99% erytrocyty, < 1% leukocyty i płytki)
Osocze
1.Woda - > 90%
2.Białka osocza - 7%, wytwarzane w wątrobie, obecne jedynie w krwi krążącej
- albuminy (odpowiada za utrzymanie ciśnienia osmotycznego)
- globuliny (Ig zapewniają obronę przeciwko obcym białkom)
- fibrynogen (uczestniczy w krzepnięciu)
3.Inne substancje - 2%
- elektrolity
- składniki odżywcze
- hormony
- gazy
- produkty odpadowe
Elementy komórkowe krwi
1.Krwinki czerwone ( erytrocyty )
2.Krwinki białe ( leukocyty )
- Leukocyty z ziarnistościami (granulocyty)
Neutrofile (granulocyty obojętnochłonne)
Eozynofile ( „ kwasochłonne)
Bazofile ( „ zasadochłonne)
- Leukocyty bezziarniste
Limfocyty = T, B , NK (natural killer)
Monocyty
3.Płytki
Hematokryt jest to procent objętości krwi, który zajmują erytrocyty
Zakres normy dla kobiet
38 - 46% (średnio 42%)
Zakres normy dla mężczyzn
40 - 54% (średnio 46%)
Hematopoeza proces wytwarzania komórek krwi
Hematopoeza u dorosłego odbywa się jedynie w czerwonym szpiku kości płaskich takich jak mostek, żebra, czaszka, miednica i końcówki kości długich
Większość komórek krwi wymaga stałej wymiany (odnowy)
Czas ich przeżycia mierzymy w godzinach, dniach lub tygodniach
Do powstawania poszczególnych komórek krwi dochodzi macierzystych wyniku różnicowania macierzystych komórek pnia
Erytrocyty
Dwuwklęsły dysk (śr. 8 mikronów)
Brak jądra i innych organelli
Brak możliwości podziałów
Zawierają białko przenoszące tlen - hemoglobinę, która nadaje krwi kolor czerwony i stanowi 1/3 masy krwinki czerwonej
Prawidłowe stężenie Hb
noworodki - 14 do 20 g/100mL krwi
kobiety - 12 do 16 g/100mL
mężczyźni 13.5 do 18g/100mL
Cykl życiowy krwinki czerwonej
Krwinki czerwone żyją tylko ok. 120 dni
Uszkodzone krwinki usuwane w śledzionie i wątrobie
Produkty ich rozpadu ulegają ponownemu wykorzystaniu
Erytropoeza proces powstawania erytrocytów
Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile)
Komórki polimorfonuklearne (segmenty)
Jądro = 2 do 5 płatów połączonych cienkimi nitkami
Komórki starsze mają więcej płatów
Młode komórki zwane pałkami
Zawierają bladofioletowe, prawie niewidoczne ziarnistości
średnica to 10-12 mikronów
60 to 70% krążących leukocytów (u osób > 10 lat)
Granulocyty kwasochłonne (eozynofile)
Jądro 2-3 płatowe (zwykle 2)
Zawierają barwiące się kwasochłonnie ziarnistości
Średnica 10 do 12 mikronów
2 do 4% leukocytów krążących
Granulocyty zasadochłonne (bazofile)
Zawierają duże, ciemnopurpurowe ziarnistości
Przesłaniaja one jądro
Są różnej wielkości
Nieregularne, dwupłatowe jądro kształtu litery S
Śr. 8 do 10 mikronów
Mniej niż 1% krążących leukocytów
Limfocyty
ciemne, owalne lub okrągłe jądro
ilość cytoplazmy bardzo różna - od wąskiego rąbka wokół jądra do normalnej
ilości
20 do 25% krążących leukocytów
Monocyty
jądro kształtu nerkowatego lub podkowy
największe leukocyty krążące we krwi
krążą we krwi krótko, bo szybko migrują do tkanek, gdzie
wypełniają swoją funkcję
w tkanach różnicują się (powstają z nich) w makrofagi
3 do 8% krążących leukocytów
Leukocytoza podwyższona liczba leukocytów
Zakażenia (bakteryjne)
Duży wysiłek
Znieczulenie i zabiegi operacyjne
Leukopenia obniżona liczba leukocytów
Radioterapia
Wstrząs, chemioterapia
Prawidłowy wzór odsetkowy leukocytów
neutrofile 60-70% (wzrost w zakażeniu bakteryjnym)
limfocyty 20-25% (wzrost w zakażeniu wirusowym)
monocyty 3 -- 8 % (wzrost w grzybicach, inf. wirusowych)
eozynofile 2 -- 4 % (wzrost w robaczycach i alergiach)
bazofile <1% (wzrost w reakcjach alergicznych i niedoczynności tarczycy)
Funkcja limfocytów
Limfocyty B
Zamieniają się w komórki plazmatyczne, które produkują przeciwciała (specjalne białka niszczące drobnoustroje)
Limfocyty T
atakują wirusy, grzyby, tkanki obce (np. przeszczepione narządy), komórki nowotworowe i niektóre bakterie
Rozpoznają wroga i „pokazują” go limfocytom B
Natural killer (naturalni zabójcy)
Atakują wiele innych drobnoustrojów, niektóre komórki nowotworowe,
Niszczą wroga poprzez atak bezpośredni
Funkcja bazofilów
Uczestniczą w reakcjach zapalnych i alergicznych
Po opuszczeniu naczyń krwionośnych zasiedlają tkankę łączną jako tzw. mastocyty
Uwalniają heparynę, histaminę i serotoninę
Nasilają odpowiedź zapalną i odpowiadają za reakcje alergiczne
Funkcja neutrofilów
Najszybsza z wszystkich leukocytów reakcja na pojawienie się bakterii
Bezpośrednie działanie neutrofilów na bakterie
Po wciągnięciu bakterii do cytoplazmy uwalniają do zawartość lizosomów, zabijając a później trawiąc bakterię
Uwalniają specjalne białka (działające podobnie do antybiotyków), które uszkadzają błonę komórkową bakterii, doprowadzając do jej rozpadu
Uwalniają silne substancje utleniające, które także niszczą bakterie
Funkcja eozynofilów
Opuszczają krążenie i wnikają do płynów tkankowych
Uwalniają histaminazę (enzym rozkładający histaminę)
Osłabiają reakcję zapalną wywołaną przez bazofile
Działają przeciwpasożytniczo
Udział w reakcjach alergicznych
Funkcja monocytów
dotarcie do miejsca zakażenia zabiera im więcej czasu ale docierają w większej liczbie (niż neutrofile)
gdy raz opuszczą krążenie (naczynia) stają się makrofagami „wędrownymi”
niszczą drobnoustroje i czyszczą tkanki po stanie zapalnym
Budowa płytek
Dyskowatego kształtu fragment komórkowy o śr. 2 - 4 mikronów, bez jądra
Prawidłowa liczba 150,000 - 400,000/uL
Hemostaza zatrzymanie krwawienia w sposób szybki i zlokalizowany po uszkodzeniu ciągłości naczynia
Etapy
1. Skurcz naczynia
2. Formowanie czopa płytkowego
3. Krzepnięcie (tworzenie fibryny - włóknika)
Krzepnięcie to kaskada reakcji w których każdy uczynniony czynnik krzepnięcia aktywuje następny w ustalonej kolejności aż do utworzenia skrzepu (zamiany fibrynogenu w fibrynę)
Do prawidłowego przebiegu procesu krzepnięcia niezbędne są: jony wapnia, czynniki krzepnięcia (enzymy) produkowane przez wątrobę i substancje uwalniane z uszkodzonych tkanek
Zakrzepica krzepnięcie, które zachodzi w nieuszkodzonym naczyniu
Fibrynoliza to rozpuszczanie skrzepu
Enzym rozpuszczający to plazmina, która powstaje z plazminogenu
Układ ABO
Oparty na 2 glikolipidowych izoantygenach obecnych (lub nie) na powierzchni erytrocyta
Obecny jedynie antygen A - grupa krwi A
Obecny jedynie antygen B - grupa krwi B
Obecne oba antygeny (A i B) - grupa krwi AB
Nieobecny A ani B - grupa krwi O
Osocze zawiera izoprzeciwciała lub aglutyniny „pasujące” do antygenów, które nie występują w danej krwi
Izoprzeciwciało anty-A reaguje z antygenem A
Izoprzeciwciało anty-B reaguje z antygenem B
Układ Rh
Antygen odkryto u małpy Rhesus
Ludzie mający ten antygen na powierzchni erytrocytów są Rh+ i u nich prawidłowe (zdrowe) osocze nie zawiera przeciwciał anty-Rh.
Do produkcji przeciwciał dochodzi jedynie u osób Rh (-) ujemnych po zetknięciu się z antygenem Rh
- transfuzja krwi Rh (+) osobie Rh (-)
- podczas ciąży i porodu (krew Rh-dodatniego dziecka dostaje się
do krwioobiegu matki)
Kolejna transfuzja krwi Rh(+) osobie, która wytworzyła już przeciwciała anty-Rh prowadzi do reakcji potransfuzyjnej polegającej na rozpadzie przetoczonych erytrocytów
Choroba hemolityczna płodu
W czasie porodu (lub poronienia) pomiędzy Rh ujemną matką a Rh dodatnim płodem lub dzieckiem może dojść do wymieszania małych nawet ilości krwi
Organizm matki po zetknięciu się z krwinkami Rh dodatnimi wytwarza przeciwciała anty Rh (chyba, że zaraz po urodzeniu dziecka lub po poronieniu matce podane zostaną przeciwciała anty Rh, które zniszczą krwinki Rh i nie pozwolą na powstanie pamięci immunologicznej)
W czasie kolejnej ciąży (w przypadku dziecka Rh-dodatniego) może rozwinąć się choroba hemolityczna płodu i potem noworodka (niszczenie krwinek czerwonych płodu przez przeciwciała matki)
Oznaczanie grupy krwi polega na dodawaniu do krwinek znanych przeciwciał (anty A, anty B, anty Rh) oraz do osocza znanych krwinek (A, B, AB)
Krzyżowanie krwi to mieszanie krwinek dawcy z osoczem biorcy