Tango Mrożka
„Tango” jest dramatem, który zadaje wiele pytań dotyczących współczesności, np. jaka powinna być rodzina, jaka powinna być władza, co to jest wolność.
„Tango” to parodia dramatu rodzinnego, utwór o rodzinie, o konflikcie pokoleń
pokazana tu rodzina nie wiele ma wspólnego z tradycyjną rodziną, zostały tu odwrócone tradycyjne role w rodzinie. Stare pokolenie (Babcia, Eugeniusz, rodzice Artura) jest awangardowe, nie przestrzega żadnych konwencji, ubiera się i zachowuje jak ludzie młodzi. Najmłodsze pokolenie reprezentowane przez Artura dąży natomiast do tego, do czego tradycyjnie dążą ludzie starsi. Marzy o przestrzeganiu zasad, konwencji, o moralności. To on wychowuje rodziców, zamiast oni jego.
cechą każdej tradycyjnej rodziny jest konflikt pokoleń. Tutaj konflikt pokoleń jest zupełnie inny niż w rzeczywistości. Arturowi przeszkadza awangardowość starszych, chce ich wychowywać i sprawić, aby przestrzegali pewnych zasad, np. chce, aby ojciec miał zapiętą koszulę, chce aby matka nie zdradzała ojca ze służącym, chce mieć tradycyjny ślub i być mężem, a nie tylko kochankiem.
pokolenie najstarsze:
Eugenia - ubrana jest w suknię z trenem wlokącym się po ziemi, bardzo jaskrawą, w olbrzymie kwiaty, na nogach trampki, ma słaby wzrok, bardzo lubi grać w karty, zachowuje się jak osoba młoda, jest posłuszna swemu wnukowi Arturowi.
Eugeniusz - starszy pan, siwy, dobrze wychowany, w okularach oprawionych cienko i złoto, ale zaniedbany w stroju: żakiet- jaskółka, wysoki, sztywny kołnierzyk, biały, ale brudny, szeroki krawat, w nim szpilka z perłą, ale poniżej długie do kolan szorty khaki, wysokie szkockie skarpety, lakierki popękane, gołe kolana.
Oboje ubierają się niestosownie do ich wieku. Są antytradycyjni, nie mają żadnych ideałów, celów, potrafią zafascynować się byle czym, np. tym, że Edek jest wulgarny.
pokolenie średnie:
Edek - koszula w brzydką kratę, rozpięta zbyt głęboko na piersiach, wypuszczona na spodnie z podwiniętymi rękawami; spodnie jasnopopielate, szerokie, brudne i pomięte, buty jaskrawożółte i skarpetki przesadnie kolorowe; włosy długie i tłuste, które lubi przeczesywać grzebykiem wyjmowanym z tylnej kieszeni spodni; ma mały kwadratowy wąsik, nieogolony; na ręce zegarek w „złotej” bransolecie; w domu Stomila zatrudniony był jako służący, traktowany był jednak zupełnie inaczej- jest partnerem do gry w pokera i brydża, miesza się w sprawy rodzinne, jest kochankiem Eleonory i Ali; siorbie przy jedzeniu; rządzi się jak u siebie w domu.
Stomil - tęgi, duży, z olbrzymią siwą czupryną, wiecznie chodzi z rozpiętą koszulą tradycja go nie obchodzi, nie przywiązuje żadnej wagi do przeszłości, był wynalazcą. Opowiada się za dynamiką, chce żyć i tworzyć coś nowego poza formą. Akceptuje romans żony ze służącym.
Eleonora - ma romans ze służącym; uważa, że ciągle jest młoda.
Pokolenie średnie to inteligencja. Szczycą się tym, że nie obowiązują ich żadne ograniczenia, konwenanse, tradycje, zbuntowali się przeciwko nim. Wspominają, że tańczyli tango, był to taniec zakazany, taniec ludzi prostych. Eleonora biegała nago po lesie, żeby Stomil został artystą. Niczego Arturowi nie zabraniają. Wydaję im się, że Artur nie ma przeciwko czemu się buntować. Fascynuje ich Edek, dlatego, że jest prostym, zwykłym, niewykształconym, wulgarnym człowiekiem.
pokolenie najmłodsze:
Artur - niesie pod pachą kilka książek i skryptów, ponieważ wraca z wykładu na uniwersytecie. Ubiera się w standardowy, ciemny garnitur, białą koszulę- tak jak ubierają się ludzie dojrzali. Ma około 25 lat. Studiuje medycynę. Artur buntuje się przeciwko rezultatowi buntu, przeciwko temu, że nie ma w jego rodzinie żadnej tradycji, czy zasad, rodzice żyją niemoralnie, przeciwko bałaganowi w mieszkaniu, przeciwko temu, że każdemu wszystko wolno. Artur wie, że porządek może zaprowadzić siłą. Wie jednak, że siła nie jest sposobem na zaprowadzenie porządku, to nie jest metoda odpowiadająca człowiekowi wykształconemu. Artur przegrywa, zostaje zabity. Artur jest parodią boh. Romantycznego (samotny w swoim buncie, nikt go nie rozumie, przeżywa nieszczęśliwą miłość, jest konsekwentny w dążeniu do celu. Artur dochodzi do wniosku, że poprzez zabijanie można wprowadzić pewne formy, porządek (dzieje się tak po śmierci babci), że można zabijać dla idei. Jednak i to nie przynosi rezultatów. Artur przegrywa- zostaje zabity. Artur czuje się wyżej moralnie od swego otoczenia, gardzi innymi.
Ala - ma 18 lat, ma długie, proste włosy, często mruga oczami i ziewa. Jej koszula przypomina bardziej sukienkę.
„Tango” jako utwór o dochodzeniu do władzy, o walce o władzę, podczas której zwycięża najczęściej prostactwo, siła i tłum.
Artur pragnie władzy w imię wyższych celów - chce zaprowadzić w domu porządek, chce, aby rodzice zachowywali się jak rodzice, a dziadkowie jak dziadkowie, chce stworzyć jakąś formę, np. formę matki czy formę ojca. Nie jest jednak zdolny do przejęcia władzy, bo zaprząta sobie głowę jakimiś ideałami, bo jest zbyt inteligentny, zbyt uczciwy.
do zdobycia władzy zdolny jest Edek, bo jest silny, bez skrupułów, prosty, nie zaprząta sobie głowy abstrakcyjnymi myślami. Edek zdobywa władzę, przez co Mrożek zapowiada, że nadchodzą „rządy chama”. Edek jest uosobieniem ćwierćinteligenta - prostaka, brutala. Jest uosobieniem epoki, o którą walczyli Stomilowie. Jest wolny seksualnie, niemoralny, niechlujny, przeklina, oszukuje w karty, lubi się zabawić, nie ma żadnych ograniczeń, a jednak prawie wszyscy w rodzinie do czegoś go potrzebują, np. Babcia do gry w karty, Eleonora do łóżka.
Edek zabija Artura, zdejmuje z niego marynarkę i nakłada ją, chociaż jest dla niego za mała. Marynarka jest atrybutem pewnej kultury, inteligencji, dlatego Edek wygląda w niej śmiesznie. Edek przynosi magnetofon i słychać muzykę tanga, które nie milknie nawet po zapadnięciu kurtyny. Edek zaprasza do tańca Eugeniusza, prowadzi w tańcu narzuca mu swój krok, podporządkowuje go sobie.
rządy Edka będą sprawowane pod znakiem kultu jednostki (aluzja do państwa totalitarnego). Przejęcie władzy przez Edka jest aluzją do niekompetencji, niewykształcenia sprawujących władzę - tak jak Edek prostych i chamskich, ale silnych, bo posługujących się aparatem przymusu. Władzę przejmuje Edek, a nie Artur (zakłada marynarkę Artura), co świadczyć może o kryzysie inteligencji, kultury. Mrożek zapowiada więc czasy, w których rządzić będzie siła i przemoc. Będzie je można przeżyć „byle nie podskakiwać” jak mówi Edek.
„Tango” jako utwór pokazujący, co dzieje się z ludźmi odrzucającymi tradycję, moralność, kulturę, co dzieje się gdy zapanuje przesadna awangardowość.
Mrożek pokazuje w „Tangu”, że brak moralności, brak obyczajów i tradycji potrafią zniewolić człowieka. Stomilowie zniewoleni są brakiem moralności, odrzucenie wszystkiego doprowadziło ich do przymusu bycia niemoralnym. Mrożek pokazuje, że tam gdzie wszystko można nie ma prawdziwej wolności (człowiek może o sobie decydować). Nadmierna awangardowość sprawiła, że utracili cel działania, że straciło sens pojęcie postępu i postęp dla nich to „przodem do przodu”.
Mrożek pokazuje, że po epoce odrzucenia wszelkiej moralności i wszelkich zasad może nastąpić tylko epoka prymitywnej siły. „Tango” ostrzega do jakich konsekwencji prowadzi awangardowość posunięta do krańcowości. Staje się ona punktem martwym. Od którego trzeba będzie zaczynać na nowo budowę swojego życia wewnętrznego, psychicznego.
„Tango” jako utwór o rewolucjach
pierwszego przewrotu dokonali Stomilowie. Efekt tego przewrotu był opłakany w skutkach - przyniósł całkowity upadek moralności i obyczajów, zniewolił ludzi niemoralnością.
drugi przewrót został zapoczątkowany przez Artura, ale dokończył go Edek. Skutki tego przewrotu też są przerażające - nastąpią rządy prostactwa, chamstwa i brutalności.
„Tango” jako utwór polityczny
pod koniec lat 80-tych interpretowany był jako utwór o totalitaryzmie, gdzie zwycięża siła fizyczna, ona rządzi i rozkazuje, chociaż jest niewykształcona i prymitywna. Edek rządzi domownikami i zapowiada, że można jego rządy przeżyć bele cicho siedzieć i nie podskakiwać.
wszyscy ci, którzy podporządkowali się totalitaryzmowi żyli bezpiecznie i spokojnie (Miłosz, Herbert nie zaakceptowali tej sytuacji).
droga Edka do władzy jest parabolą dochodzenia do totalitarnej władzy. Wszystkich niewygodnych i nieposłusznych trzeba było likwidować i izolować od społeczeństwa, np. Artur.
„Tango” jako utwór o młodych ludziach poszukujących autorytetów - wątek Artura.
Artur studiuje medycynę na uniwersytecie
ubiera się porządnie, czysto, elegancko - ciemny garnitur, jasna koszula, krawat
Artur buntuje się przeciwko rezultatowi buntu, przeciwko temu, że nie ma w jego rodzinie żadnych tradycji, czy zasad, rodzice żyją niemoralnie, przeciwko bałaganowi w mieszkaniu, przeciwko anarchii że każdemu wszystko wolno. Artur uświadamia sobie, że porządek może zaprowadzić siłą, ale wie również nie jest to metoda odpowiadająca człowiekowi wykształconemu. Artur po śmierci babci dochodzi do wniosku, że poprzez zabijanie może wprowadzić pewne formy, porządek, że można zabijać dla idei. Czuje się wyższy moralnie od swego otoczenia, gardzi innymi. Artur przegrywa - zostaje zabity.
„Tango” jako utwór o niemocy współczesnej inteligencji
inteligencja powinna być autorytetem, powinna zmieniać świat, powinna zwracać uwagę jak żyją i zachowują się ludzie.
taniec „tango” to symbol niemocy współczesnej inteligencji.
„Tango” jako utwór o życiu
utwór oddaje pewne prawdy życia, bo tak jak w życiu zwycięża głupota, siła i brak uczuć. Siłą we współczesnym świecie jest pieniądz, a światem rządzą ci, którzy mają pieniądze. Nie liczą się wiedza, inteligencja, uczciwość. Idealiści we współczesnym świecie nie mają szans na powodzenie idealiści są uczciwi, wierzą w prawdę, miłość - są to wartości, które się zdezaktualizowały. Ludzie wykształceni, inteligentni maja zawsze jakieś wątpliwości, Edek ich nie ma.
„Tango” pokazuje obraz współczesnego świata
świat jest pełen bałaganu, grozy, przemocy, chaosu, świat, w którym zginęły wszelkie wartości, nic nie jest na swoim miejscu.
„Tango” jako utwór o kryzysie kultury i jego efektach.
kultura to: teatr, dobra książka, muzyka poważna, dobre kino - to przestało być atrakcyjne dla współczesnego człowieka. Zamiast tej prawdziwej kultury ceni się: książki typu Harlequin, filmy sensacyjne, muzykę disco-polo, Edek ogląda tylko obrazki w książce, nie czyta jej.
„Tango” jako utwór o kryzysie języka
język szynkowy, knajpowy, którym posługuje się Edek, fascynuje bohaterów.