Wprowadzenie
1. W 2004 r. sytuacja gospodarcza Polski, a także budżetu znacząco się poprawiła. Po dwu i półrocznym osłabieniu wzrostu gospodarczego, począwszy od drugiej połowy 2003 r. polska gospodarka weszła na drogę silnego ożywienia gospodarczego. Produkt krajowy brutto, w cenach stałych, wzrósł w drugiej połowie 2003 r. o 4,3% w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego, by w pierwszej połowie 2004 r. powiększyć się odpowiednio o 6,5%. Podstawowym czynnikiem przyspieszającym wzrost gospodarczy był dynamicznie rosnący eksport, zwłaszcza do krajów Unii Europejskiej. Zachętą do jego zwiększania była najpierw zbliżająca się data akcesji (1 maja), a następnie faktyczne otwarcie granic Unii dla polskich towarów i usług. Dodatkowo osłabienie złotego, przede wszystkim względem euro, umożliwiło zwiększenie opłacalności eksportu do takiego stopnia, iż rentowność polskich przedsiębiorstw osiągnęła największy poziom od początku transformacji gospodarczej.
2. Oprócz rosnącego eksportu oraz poprawy salda obrotów handlowych Polska stała się beneficjentem netto wobec budżetu ogólnego Unii Europejskiej. Oczekuje się, że minimalna wartość transferów netto w całym 2004 r. może przekroczyć 3,9 mld zł, a w najbliższych latach transfery netto będą istotnym czynnikiem poprawiającym saldo na rachunku bieżącym bilansu płatniczego.
3. Wejście do UE, oprócz pozytywnych skutków, było odpowiedzialne za niespodziankę inflacyjną. Początkowano oczekiwano, iż przyrost inflacji spowodowany akcesją nie przekroczy 1%. Okazało się jednak, że ceny w okresie marzec-czerwiec 2004 r. wzrosły o prawie 3%. Na tak duży, w krótkim okresie wzrost cen, zareagował NBP podnosząc podstawowe stopy procentowe. Konsekwencją niespodzianki inflacyjnej może być także zmniejszenie dynamiki popytu konsumpcyjnego i wzrostu gospodarczego w drugiej połowie 2004 r.
4. Spodziewane osłabienie dynamiki gospodarczej może być krótkotrwałe i niewielkie. Przewiduje się bowiem, że w 2005 r. polska gospodarka nadal będzie w fazie wysokiego wzrostu gospodarczego. PKB może wzrosnąć o 5% wobec prognozowanych 5,7% w 2004 r. Jednocześnie, po trzech latach spadku, możliwe jest znaczne przyspieszenie nakładów inwestycyjnych na środki trwałe zarówno w 2005 r., jak i w latach następnych. Spodziewać się można nieznacznego osłabienia dynamiki eksportu. Dynamika spożycia indywidualnego pozostanie, z dużym prawdopodobieństwem, na podobnym poziomie jak w latach 2003-04. Przyjęto także, że polityka gospodarcza prowadzona wspólnie przez Rząd i NBP umożliwi zmniejszenie inflacji do poziomu celu inflacyjnego NBP (2,5% -/+ 1%) pod koniec 2005 r.
5. Wysoki wzrost gospodarczy oraz stopniowe wprowadzanie ustaw z Programu uporządkowania i racjonalizacji wydatków publicznych pozwoli z jednej strony na kontynuowanie reformy finansów publicznych wyrażającej się m.in. w zmniejszeniu dynamiki wydatków, a z drugiej na zmniejszenie deficytów: sektora finansów publicznych i centralnego budżetu. Po przeprowadzeniu istotnych zmian w systemie podatkowym w 2003 oraz w pierwszej połowie 2004 r., w roku budżetowym 2005 zakłada się jedynie nieznaczną jego modyfikację, mającą na celu dostosowanie polskiego systemu podatkowego do wymagań prawa unijnego oraz zmiany wynikające ze wcześniejszych zobowiązań rządu (np. ulgi związane z darowiznami dla instytucji pożytku publicznego).
6. W 2005 r. deficyt budżetu państwa nie przekroczy 35 mld zł, czyli 3,7% PKB. Dochody budżetu mogą osiągnąć 173,7 mld zł, czyli o 11,3% więcej niż przewiduje się w 2004 r., a wydatki mogą się zwiększyć do 208,7 mld zł, czyli odpowiednio o 4,4%. Należy podkreślić, że w dochodach i wydatkach uwzględniono zamierzoną likwidację środków specjalnych. Proponuje się także utworzenie 13 nowych funduszy celowych, których dochody i wydatki zawierać będzie ustawa budżetowa i których przepływy finansowe kontrolowane będą przez Ministerstwo Finansów.
7. Przewidywana dynamika dochodów całego sektora finansów publicznych osiągnie 11,8%, przy wolniej rosnących dochodach bieżących (o 9,5%). Stawka podatku makroekonomicznego (definiowanego jako udział dochodów podatkowych oraz składek na ubezpieczenia społeczne w PKB) będzie na poziomie porównywalnym w okresie ostatnich 5 lat (w 2000 r. osiągnęła ona 31,3% PKB, w 2005 r. może wynieść 31,2%). Przewiduje się wolniejszą dynamikę wydatków sektora (prognozuje się ich wzrost o 6,7% w porównaniu z 2004 r.). Wydatki finansowane ze źródeł krajowych wzrosną o 4,9%, a finansowane z bezzwrotnej pomocy UE o 113,8%. Z kolei prognozowany deficyt sektora finansów publicznych może (wg metodologii UE) zmniejszyć się z 5,7% PKB w 2004 r. do 3,9% PKB w 2005 r., czyli do poziomu z 2003 r. W kolejnych latach przewiduje się dalszy spadek deficytu i osiągnięcie kryterium konwergencji w 2007 r.
8. Zarówno potrzeby finansowe netto, jak i wzrost długu publicznego są i będą nadal duże. Chociaż potrzeby finansowe netto nominalnie zmaleją to nadal stanowić będą prawie 5% PKB. Stosunkowo mało prawdopodobne jest przekroczenie konstytucyjnej bariery 60% PKB dla długu publicznego liczonego wg starej definicji. Używając definicję unijną (zgodną z EDP) także prawdopodobieństwo przekroczenia granicy 55% jest mało prawdopodobne (i to w sytuacji zaliczania, bądź niezaliczania OFE do sektora finansów publicznych).
9. Rok 2005 będzie pierwszym rokiem uruchamiania programów unijnych, a spodziewane transfery brutto z UE mogą przekroczyć 6 mld euro. Będzie to istotny składnik finansowania nowych projektów inwestycyjnych zarówno na szczeblu centralnym (np. finansowanie budowy autostrad i dróg), jak i na szczeblu samorządowym. Jednocześnie transfery unijne mogą stanowić jeden z czynników pobudzających popyt krajowy i aktywność gospodarczą.
10. Rok 2005 będzie dla finansów publicznych kolejnym rokiem dostosowywania ich struktury, organizacji oraz priorytetów do wymagań unijnych. Rozpoczęty zostanie proces przechodzenia finansów publicznych na system powszechnie stosowany w UE (z ujęcia kasowego na ujęcie memoriałowe). Kontynuowany będzie proces restrukturyzacji Ministerstwa Finansów oraz wdrażana będą stopniowo rozwiązania organizacyjne powszechne w krajach unijnych. Wraz z Programem uporządkowania i racjonalizacji wydatków publicznych pozwoli to na zwiększenie efektywności funkcjonowania sektora publicznego i pośrednio na dalszą poprawę konkurencyjności polskiej gospodarki.
9