TRAUMATOLOGIA- to gałąź medycyny zajmująca się urazami ciała, przyczynami, profilaktyką i leczeniem.

URAZ-to zadziałanie czynnika zewnętrznego powodującego uszkodzenia ustroju.

Urazy dzielimy na:

1. urazy typowe- są charakterystyczne dla danej dyscypliny sportu.

2. Urazy przypadkowe-urazy, które zdarzają się w trakcie uprawiania sportu, ale nie są ściśle związane z określoną dyscypliną.

1. Urazy ostre- to takie, gdzie uraz zadziałał jednorazowo i od razu daje uchwytne objawy kliniczne.

2. Urazy przewlekłe- dzielimy je na:

1. zmiany pierwotno- przewlekłe(to następstwo wielokrotnego powtarzania się działania czynnika urazowego, którego jednorazowe działanie raczej nie powoduje wyraźnych uchwytnych zmian chorobowych)

2. zmiany wtórno-przewlekłe(następuje zejście obrazów ostrych)

A. Urazy zamknięte

B. Urazy otwarte

I. Urazy lekkie- występują wtedy, kiedy nie ma istotnego uszkodzenia ustroju z upośledzeniem wydolności ogólnej i sportowej.

II.Obrażenia ciężkie- dochodzi do poważnych uszkodzeń ciała, wymagają leczenia długotrwałego.

PRZYCZYNY OBRAŻEŃ:

- przetrenowanie

- przemęczenie.

PRZYCZYNY PRZETRENOWANIA dzielimy na:

1. zewnętrzne ( uchybienia i błędy w metodyce prowadzenia zajęć- stanowią 30-60%)

a) nieprzestrzeganie podstawowych zasad dydaktycznych w zakresie regularności zajęć, stopniowego zwiększania obciążenia, podejścia indywidualnego w zakresie kształcenia, brak systematycznej i regularnej pracy nad doskonaleniem techniki.

b)Zła organizacja zajęć (4-8%), nie zachowanie zasad bezpieczeństwa, nie przestrzeganie instrukcji o prowadzeniu zajęć, nieprawidłowe zestawienie programów.

c)Złe zabezpieczenie materiałowo- techniczne zajęć(15-25%), zawodnik jest niewłaściwie wyposażony tj. niewłaściwe obuwie, strój, sprzęt.

d)Złe warunki higieniczno- klimatyczne, pogodowe, niewłaściwe oświetlenie, temp., wentylacja, niewłaściwa nawierzchnia podłóg.

e)Nieprawidłowe zachowanie się zawodnika(5-15%)

2. wewnętrzne:

a)stany przemęczenia- spadek siły, koncentracji, zaburzenia równowagi.

b)zmiany stanu czynnościowego narządów- dochodzi do nich gdy zawodnik nie uczestniczy długo w zajęciach ruchowych i ponownie powraca do zajęć ruchowych

c)naruszenie biomechanicznej struktury ruchu

d)niedostateczne przygotowanie zawodnika do wysiłku fizycznego

PRZYCZYNY NASILAJĄCEGO SIĘ ZAGROŻENIA UKŁADU RUCHU W SPORCIE WYCZYNOWYM:

1. wczesne rozpoczęcie treningu specjalistycznego

• złamania awulsyjne(wynikają z dysproporcji kostno- mięśniowej, złamanie z naderwaniem przyczepu kostnego ścięgna z mięśniowego)

2. niedostateczna kontrola narządu ruchu przed rozpoczęciem kariery sportowej( zła selekcja)

3. błędy trenera (jednostronne i nieprawidłowe prowadzenie treningu)

4. za mało rozwinięte metody diagnostyczne.

PRZECIWSKAZANIA DO ZAJĘC W-F:

Kategorie zdrowotne:

1)A- uczeń zdolny bez ograniczeń

2)As- uczeń może uczestniczyć dodatkowo w zajęciach pozalekcyjnych

3)B- zdolność z ograniczeniem lub uczeń wymagający specjalnej uwagi ze strony nauczyciela

4)Bk- uczniowie, którzy uczestniczą w zajęciach z gimnastyki korekcyjno- kompensacyjnej

5)C- uczniowie niezdolni do uczestnictwa w zajęciach w-f

6)C1 - gimnastyka lecznicza, rehabilitacyjna.

ZNACZENIE WYSIŁKU FIZYCZNEGO:

1. częste nawet krótkotrwałe skurcze poszczególnych grup mm. Są u dzieci podstawowym warunkiem prawidłowego rozwoju szkieletu, mięśni, ścięgien i stawów.

b)Pośrednio regulują czynność układów:

• krążenia

• oddechowego




• mięśniowego

c)ma wpływ na:

• rozwój i różnicowanie się czynności ukł. nerwowego.

• Przemianę białek i węglowodanów

• Zużywając energię ogranicza odkładanie się tkanki tłuszczowej

PODZIAŁ PRZECIWSKAZAŃ DO ZAJĘC W-F:

1. względne

2. bezwzględne

-stałe

- czasowe

3. czasowe

4. stałe

SYMULACJA- udawanie objawów

DESSYMULACJA- zatarcie objawów klinicznych przed lekarzem

PODZIAŁ PRZECIWSKAZAŃ PRZEJŚCIOWYCH;

• GRUPA I (na 1-2 tyg. od powrotu do szkoły)

np. po przebyciu:

- anginy

- grypy

- zapalenia zatok

- nieżytu górnych dróg oddechowych

• GRUPA II (na 2-3 tyg.)

np. po przebyciu:

- zapalenia płuc

- zapalenia opłucnej

zapalenia zatok

• kokluszu

• świnki

• odry

• GRUPA III (na 3-6 tyg.)

np. po przebyciu:

• zapalenia wyrostka robaczkowego

• odmiedniczkowego zapalenia nerek

• po napadzie kamicy nerkowej

• po rzucie choroby reumatycznej

• po pobycie w sanatorium

• GRUPA IV (na 6 tyg. do 6 m-cy)

np. po przebyciu:

• zapalenia wsierdzia

• zapalenia mięśnia sercowego lub osierdzia

• WZW

• Gruźlicy

• Zapalenia opon mózgowo- rdzeniowych

• Po chorobie reumatycznej, bez pobytu w sanatorium

PRZECIWSKAZANIA WZGLĘDNE:

- mają dość stały charakter

- dotyczą częściowego zakazu ćwiczeń dzieci słabych czy niepełnosprawnych

- dotyczą zakazu uprawiania części dyscyplin sportowych

- wady postawy

- przykurcze mięśniowe

-zaburzenia rozwoju fizycznego

-astma oskrzelowa ( wszelkie ćwiczenia jeśli nie ma narażenia alergeny)

-nadczynność tarczycy: pwsk gry ruchowe i próby czynnościowe z powodu pobudzenia ruchowego

-cukrzyca (wysiłek fiz. Lekki i umiarkowany)

-miesiączka (bez podskoków, ćw. siłowych i basenu)

-zaburzenie rozwoju psychicznego ( ćw. W parach lub małych grupach, często obniżona koordynacja

ruchowa i nadwaga)

PRZECIWSKAZANIA WZGLĘDNE CZASOWE:

1) Laryngologiczne

a)sporty wodne:

*uszkodzenia: małżowiny usznej, przewodu słuchowego *zmiany zapalne małżowiny* zapalenie ucha środkowego* powikłania pozapalne ucha środkowego* zmiany w błonie bębenkowej* przewlekły nieżyt nosa i zatok

b) wszystkie zajęcia:

*ostry nieżyt nosa i zatok* skrzywienie przegrody nosa z upośledzeniem jego drożności(sporty wysiłkowe)

*angina

2) Okulistyczne

a) nadwzroczność- niedostateczna reakcja lub zbyt krótka oś gałki ocznej:

*do + 0,5D bez korekcji szkłami bez ograniczeń *> + 5,0 D tylko ze szkłami korekcyjnymi( ostrożnie w grach zespołowych, gimnastyce na przyrządach i podczas biegów)* > 10, 0 D pwsk do ćwiczeń * + 4,0 d zakaz uprawiania sportu wyczynowego i studiowania na AWFie

b) krótkowzroczność- zbyt duża oś gałki ocznej lub zbyt duża refrakcja. Tendencja do pogarszania się z wiekiem

Typ 1 < - 8,0 D * Typ 1 rozwija się stopniowo i ustala się około 20-25 r.ż, Brak proporcji między długością gałki a ukł. optycznym * Typ 2 > -8,0 D* Typ 2 (stan patologiczny, wskutek powiększania gałki ocznej-rozciąganie błon oka co powoduje zmiany degeneracyjne

c)astygmatyzm

PRZECIWSKAZANIA BEZWZGLĘDNE KARDIOGENNE:

• wady serca wrodzone i nabyte

• zapalenie wsierdzia

• choroba nadciśnieniowa

• stany zapalne i zakrzepowe naczyń

• zaburzenie rytmu serca

* ukł. oddechowy:

• gruźlica płuc

*ukł. ruchu

• choroba kośćcowa stawów

• ostre i przewlekłe zapalenie mięśni

* ukł. pokarmowy:

• stany ostre brzucha

• kamica pęcherzyka żółciowego

• przewlekłe stany zapalenia wątroby

• choroby trzustki

* ukł. krwionośny:

• białaczka

• ziarnica złośliwa

• skazy krwotoczne

• czerwienica

*ukł. hormonalny:

• nadczynność tarczycy

• moczówka prosta

PRZECIWSKAZANIA BEZWZGLĘDNE:

• dolegliwości całkowicie uniemożliwiające wykonywanie wysiłków fizycznych

• dzieci dotknięte nagłą chorobą

• dzieci w okresie rekonwalescencji (osłabienie, spadek kondycji, możliwość nawrotu choroby, możliwość wystąpienia powikłań)

CHOROBY OKRESU POKWITANIA:

* Jałowa martwica kości- to cały zespół chorobowy, który polega na powstaniu zmian martwiczych tkanki kostnej bez udziału chorobotwórczych drobnoustrojów. Przyczyna choroby nie jest znana, prawdopodobnie choroba ta spowodowana jest zaburzeniem ukrwienia tkanki kostnej.

Postacie martwicy:

1. Jałowa martwica głowy kości udowej

• może dotyczyć całej głowy kości udowej lub jej części

• występuje 5 x częściej u chłopców niż u dziewcząt

• początek choroby około 7 r.ż.

• Objawy: dziecko zaczyna utykać na nogę podczas długiego chodzenia, uskarża się na ból w przedniej części uda lub kolana, występują ograniczenia ruchu w stawie biodrowym, głównie w momencie odwodzenia biodra i rotacji wewnętrznej, dochodzi do przykurczu w stawie biodrowym

Leczenie: trwa krócej jeśli wcześnie zostanie wykryte, trwa około 2 lata, unieruchomienie kości udowej (utrzymanie kości udowej w panewce), stosuje się przyrządy podporowe, leczenie chirurgiczne

2. Jałowa martwica guzowatości kości piszczelowej

• obejmuje guzowatość jednostronną i obustronną, częściej występuje u chłopców, wiek 13-14 lat

Objawy: ból w okolicy uszkodzonej, występuje podczas wchodzenia po schodach, biegu, klękania, ból ustępuje w czasie wypoczynku, w miejscu uszkodzonym występuje pogrubienie, widoczny obrzęk, wzmożone ocieplenie, bolesność uciskowa, ból podczas wyprostowania kolana, osłabiony mm. czworogłowy

Leczenie: I etap: unieruchomienie kończyny, aby był dostęp do uszkodzonego miejsca, stosuje się zabiegi fizykalne tj. krioterapia, leki przeciwzapalne II etap: walka ze wzmożonym napięciem mięśniowym (ciepłe okłady na przednią i tylną stronę uda; ćw. rozciągające mm. czworogłowych , ćw. zginaczy kolan),ćw. Izometryczne, ćw. na prostowanie st. Kolanowego(czynne i z obciążeniem),nacieranie lodem

3. Jałowa martwica guza kości piętowej

• występuje częściej u chłopców, którzy bardzo szybko rosną ,występuje między 13-15 r.ż ,dotyczy dzieci, które uprawiają sport( balet, taniec, skoki)

Objawy: ból guz piętowego po długich marszach, utykanie, ból się zmniejsza kiedy dziecko staje na palcach, bolesność dotykowa, ból nasila się podczas biernego zginania grzbietowego stopy

Leczenie: stosuje się wkładki odciążające guz piętowy, ciepłe kąpiele, zakaz biegów, marszów, istotne odpowiednie obuwie( miękka, gumowa podeszwa)

4. Jałowa martwica głowy II kości śródstopia

• występuje 4x częściej u dziewcząt, między 13-14 r.ż, częściej dotyczy prawej stopy częściej u dzieci z płaskostopiem, wykonujących sport wyczynowy, dotyczy głównie chodzących boso

Objawy: ból w okolicy stopy po dłuższym obciążeniu, utykanie, obrzęk, pogrubienie, utrudniony ruch w st. Skokowym, może dojść do zniekształcenia stawu

Leczenie: odpowiednie obuwie (stabilizacja stawu), wkładki ortopedyczne, długi odpoczynek

PRZECIĄŻENIA TKANEK MIĘKKICH NARZĄDU RUCHU:

1) mięśnie (utrata ich kurczliwości0

2) ścięgna (utrata rozciągliwości)

3) układ torebkowo-więzadłowy (więzadła- utrata rozciągliwości)

4) kaletki i błony maziowe

5) powięzie

6) łękotki (brak amortyzacji)

7) krążki międzykręgowe (brak amortyzacji)

PRZYCZYNY NADMIERNEGO OBCIĄŻENIA:

I wewnętrzne ( wady wrodzone aparatu ruchu):

• nierówność kończyn

• asymetria stóp

• zaburzenia osi stawów

• wrodzona skolioza

II zewnątrzustrojowe:

-błędy popełnione podczas treningu

• notoryczne przeciążenie zawodnika

• zła organizacja treningu

III wady nabyte aparatu ruchu:

• płaskostopie

• koślawość kolan

• jałowa martwica kości

KONSEKWENCJE PRZECIĄŻEŃ:

- niekorzystny wpływ na mięśnie

• przerost roboczy mięśni, który powoduje ucisk na nerwy obwodowe (zespoły ciasnoty)

• w wyniku sumowania się mikrourazów w mięśniach dochodzi do: utraty kurczliwości, utrata rozciągliwości, przerwanie mięśnia.

- w obrębie ścięgien

• zespoły usidlenia ścięgien( unieruchomienie)

• całkowite zerwanie ścięgien

- w obrębie nerwów obwodowych

• zespoły ucisków na poszczególne nerwy (niedowłady, porażenia)

- w obrębie błon i kaletek maziowych

• dochodzi do zapalenia (brak stabilności stawów, zmiany zwyrodnieniowe, nie goją się bez śladów)

PRZYCZYNY USZKODZEŃ I DYSFUNKCJI APARATU RUCHU U DZIECI I MŁODZIEŻY:

1. wczesna specjalizacja w sporcie

2. błędy treningowe (złe przygotowanie trenera)

3. w okresie intensywnego wzrostu występuje nierównowaga w obrębie jednostek mięśniowo-ścięgnistych( prowadzi to do rozciągania mm. i ścięgien)

4. wady wrodzone i nabyte aparatu ruchu

5. złe podłoże

6. zły stan zdrowia zawodnika (niedobory witaminowe, wapnia)

TYPY USZKODZEŃ APARATU RUCHU U DZIECI:

I. złamania zmęczeniowe

II. uszkodzenia i naderwania ścięgien w rejonie przyczepów ścięgnistych do kości

III. uszkodzenia torebek stawowych

IV. patologia stawów

V. uszkodzenia umiejscowione w dolnym odcinku kręgosłupa

Wszystkie te uszkodzenia dotyczą głównie:

• kręgosłupa

• stawu skokowego

• barków

• miednicy

• biodra

• kolan

• stóp

USZKODZENIA:

1.Rozciągnięcie lub zerwanie mięśnia

1. przyczyny:

- brak stopniowego przygotowania zawodnika do obciążenia

- w wyniku nadmiernego rozciągnięcia mm. dochodzi do zmniejszenia rozciągliwości i pęknięcia

• popękanie samego mięśnia

• na granicy mięśnia i ścięgna

• w miejscu przyczepu ścięgna do kości lub w obrębie ścięgna

STOPNIE OBCIĄŻEŃ MM. spowodowane nadmiernym rozciągnięciem:

1 stopień- rozciągnięcie mięśnia (nie ma przerwania ciągłości tkanek, podczas wysiłku występuje ból przy dotykaniu, lekki obrzęk. Leczenie polega na ograniczeniu nadmiernego wysiłku, nie wykonywać ćw. obciążających mm.

2 stopień- częściowe rozerwanie mięśnia lub ścięgna (ból, upośledzenie siły mięśni. Leczenie: długotrwałe, zimne okłady, opaski uciskowe, całkowite unieruchomienie mięśnia na okres 2 tyg. Przerwa w treningu od kilku tyg. do kilku miesięcy.

3 stopień- całkowite zerwanie mięśnia (występuje silny ból, trzask, leczy się chirurgicznie, zabiegi fizykalne.

ZESPÓŁ BOLESNEGO KOLANA

Przyczyny:

- naderwanie lub przerwanie obwodowego odcinka mięśnia czworogłowego uda,

- etezopatia więzadła rzepki (to zmiany chorobowe przyczepów ścięgnistych mięśni do kośćca, pod wpływem wysiłków, obciążeń głównie przez zbytnie obciążenie i naprężenie mięśni i ścięgien dochodzi do odrywania się pojedynczych włókien ścięgna od chorobowo zmienionego podłoża chrząstki lub kości pozbawionej okostnej. Włókna oderwane wędrują wzdłuż ścięgna, kostnieją i powstają wówczas na ścięgnie specyficzne wyrośla kostne.

- uszkodzenie rzepki- chondromalacja (jest to rozmiękanie chrząstki)

- uszkodzenie więzadeł lub torebki stawowej

- uszkodzenie łąkotek

- jałowa martwica chrząstki stawowej

- zapalenie lub odczyny błony maziowej

Przyczyny niestabilności kolana: uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego.

Objawy: ból w momencie urazu, występuje trzask i krwiak śródstawowy, uczucie „uciekania kolana”

ZESPÓŁ KOLANA BIEGACZA:

- występuje u sportowców trenujących biegi

Objawy: rozmiękanie chrząstki, zapalenie ścięgien, przeciążenie więzadeł

ZESPÓŁ DRZAZGI GOLENIOWEJ:

- jest to zespół przeciążenia mięśnia piszczelowego przedniego.

Przyczyny: błędy w treningu( nadmierne przeciążenie), mechaniczne urazy w goleń, powikłania pooperacyjne (dochodzi do zwężenia loży mm. piszczelowego i niedrożności)

Objawy: osłabienie prostowników palców stóp i mm. piszczelowego przedniego, zablokowanie stopy w linii pośredniej wyraźne zmiany zarysu goleni, bóle nasilające się przy chodzeniu, bolesność uciskowa, objawy zapalne

Leczenie: zależy od stopnia zaawansowania, leczenie zachowawcze( zawodnik ma ograniczony wysiłek- blokady, wstrzykuje się hydrokortyzon)

CHOROBY ŚCIĘGNA ACHILLESA:

- zerwanie ścięgna

-zapalenie ścięgna

Objawy: ból w okolicy ścięgna, ból nasila się w momencie ruchów stopy, czynnego i biernego napinania ścięgna, ograniczony ruch w stopie, kilka cm nad piętą występuje bolesne uwypuklenie, ścięgno jest obrzęknięte, gdy jest to stan ostry- słychać charakterystyczny chrzęst( w wyniku wydzielania się włóknika), gdy jest nieleczony przechodzi w stan ostry i kończy się zerwaniem ścięgna

Przyczyny: charakterystyczne u lekkoatletów(biegi średnie i długodystansowe), i zawodników gier zespołowych(piłka ręczna, nożna), tenis, przetrenowanie(przeciążenie wysiłkiem), niewłaściwe podłoże (zbyt twarde lub miękkie), nieprawidłowe obuwie, wszelkie urazy w okolicy ścięgna, występuje częściej u zawodników trenujących dłużej

Leczenie: unieruchomić gipsem, miejscowo stosuje się leki przeciwzapalne

Leczenie zerwanego ścięgna: operacja, najlepiej w ciągu jednego dnia, bo później mm. ulega skróceniu

Objawy: ból w momencie zerwania, obrzęk, ból w poruszaniu stopą

ZŁAMANIE ZMĘCZENIOWE(marszowe, z przeciążenia):

Przyczyny: długotrwałe obciążenie kości, duży wysiłek, najczęściej występuje u lekkoatletów i zawodników gier zespołowych, dotyczy najczęściej kończyny dolnej(śródstopie, piszczel)

Objawy: ból w początkowej fazie treningu, ból po wypoczynku, obrzęk, krwiak, ból dotykowy

Zapobieganie złamaniom zmęczeniowym;

1. Zachowanie reguł poprawnego prowadzenia treningu

2. odpowiednia nawierzchnia

3. Odpowiednie obuwie

4. Leczenie polega na unieruchomieniu złamanej kości

DOPING(wg MKOL-u)- podanie lub zastosowanie przez sportowców jakiejkolwiek substancji, która jest obca dla organizmu lub jakiejkolwiek fizjologicznej substancji użytej w nieprawidłowej dawce lub niefizjologiczną drogą w zamiarze podwyższenia w sztuczny sposób zdolności wysiłkowej podczas zawodów

PODZIAŁ ŚRODKÓW DOPINGUJĄCYCH|

1.Środki farmakologiczne

2. Wybrane środki farmakologiczne(sub. Lub techniki wspomagające naturalne procesy fizjologiczne)

KLASYFIKACJA ŚRODKÓW I METOD ZABRONIONYCH:

I Preparaty farmakologiczne

a) środki pobudzające(amfetamina, kokaina, efedryna, kofeina-stężenie w moczu przekracza 12mgl)

Pobudzają ośrodkowy i obwodowy ukł. nerwowy)

Działanie uboczne:

-wzrost ciśnienia tętniczego

-przyśpieszenie akcji serca

-agresywność i brak kontroli zachowań

-uzależnienie

-zaburzenie termoregulacji

-bezsenność, utrata łaknienia

-zaburzenia psychiczne(omamy, urojenia, wzrost ciśnienia, rozszerzanie źrenic, podwyższone stężenie glukozy i kwasu moczowego)

b) narkotyki(morfina i jej pochodne)

Skutki uboczne:

-uzależnienie

-działanie depresyjne, poraża pień mózgu

-może dojść do bezdechu

-zaburzenia koordynacji i koncentracji, zwolnienie ruchów, senność

-obniża ciśnienie tętnicze(zapaść, wymioty, nudności)

c) steroidy anaboliczno-androgenne

stanowiły 70% wykrytych dopingów

Sterydy- syntetyczne związki pochodzenia hormonu męskiego-testosteronu, stosowane w dyscyplinach siłowych.

Działanie:

-pobudzają biosyntezę białek i hamują jej rozkład(dz. Anaboliczne)

-powodują zwiększenie woli walki, agresję (dz. Androgenne)

Działanie uboczne u obu płci:

-agresja, poirytowanie, bezsenność, urojenia, zmiany ciśnienia, wzrost cholesterolu , wzrost masy mięśnia sercowego, obniżenie poziomu lipoprotein o wysokiej gęstości surowicy, a podwyższenie lipoprotein o niskiej gęstości(powodujące miażdżycę), wzrost nadciśnienia, zawały, zaburzenia funkcji wątroby, zmieniają skład krwi, zatory, zakrzepy, krwawienia z nosa, trądzik na twarzy, wirylizacja -pojawienie się cech męskich u kobiet

Działanie uboczne u nastolatków:

-zaburzenia układu hormonalnego, przedwczesne zamknięcie się nasad kości długich- hamują wzrost, działają silnie na psychikę(depresje, próby samobójcze)

Działanie u mężczyzn:

-niepłodność, przerost gruczołu krokowego, feminizacja, ginekomastia- rozrost tkanki w okolicy sutków)

Działanie u kobiet:

- muskulizacja( wtórne cechy męskie, obniżenie głosu, zarost na twarzy, powiększenie łechtaczki, łysienie typu męskiego,), zaburzenia lub brak miesiączki, brak owulacji, bezpłodność, choroby sercowo- naczyniowe( zawał serca, nadciśnienie, udar mózgu, nowotwory narządów rodnych i wątroby), choroby kostno- stawowe, zaburzenia psychiczne

d) środki diuretyczne(furosemid)

Działanie:

-odwodnienie, spadek poziomu wody, potasu, sodu, magnezu.(objawy: kurcze mięśni, zaburzenia rytmu serca, nagły spadek ciśnienia, wstrząs hipowolemiczny, ciągłe bóle i zawroty głowy)

e) hormony peptydowe( hormon wzrostu, h. Gonadotropowe, erytropoetyna)

hormon wzrostu- pobudza rozrost tkanek mięśniowych, działa antagonistycznie do insuliny

Skutki uboczne:

-jeżeli przyjmuje je młoda osoba dochodzi do gigantyzmu, akromegalia(rozrost w szerz, przerost twarzoczaszki, rąk, nóg, wątroby-przyjmowanie po okresie dojrzewania), rozrost masy mięśniowe ale brak rozrostu naczyń krwionośnych, nadciśnienie tętnicze, zapalenie nerwów, ucisk na nerwy nadgarstka- cieśnia nadgarstkowa, przerost serca, wątroby, cukrzyca, nadczynność tarczycy.

Erytropoetyna: hormon wydzielany przez nerki, stymuluje wytwarzanie i dojrzewanie krwinek czerwonych w szpiku kostnym, przyczynia się do zagęszczania krwi(zatory, zakrzepy

f) inne środki anaboliczne(B2antagoniści

Skutki uboczne: powodują zaburzenia rytmu serca, krótkie skurcze komorowe

METODY DOPINGU:

1.Doping krwią:

Polega na podawaniu zawodnikowi przed startem jego krwi lub krwi innego zawodnika o tej samej grupie, podaje się w celu zwiększenia wydolności fiz., stosowany w dyscyplinach wytrzymałościowych.

Powikłania: możliwość zarażenia wirusami(WZW, HIV, żółtaczka, hemoliza), wstrząs hipowolemiczny, reakcje gorączkowe, sepsa, zatory gazowe

SEPSA WYTRENOWANA-SPORTOWCA

Efektem długotrwałego treningu są zmiany adaptacyjne(mięśnia sercowego) u sportowców wytrzymałościowych

Zmiany adaptacyjne: zmiany w nerwowej regulacji pracy ukł. krążenia, zmiany w budowie i metabolizmie serca. Zależą od: czasu treningu, wieku, stanu ukł. krążenia

1. Zmiany w nerwowej regulacji krążenia polegają na zmniejszeniu aktywności składowej układu współczulnego z jednoczesnym zwiększeniem aktywności składowej układu przywspółczulnego. Wynikiem tego jest bradykardia(zmniejszenie tętna poniżej 60). Obniża się opór w naczyniach krwionośnych. U sportowców wytrenowanych nie zmniejsza się objętość min. Serca(wydłużony rozkurcz serca)

Budowa serca:

Powiększenie się objętości serca-jego przerost, średnia obj. Mężczyźni 1000-1200 cm3,kobiety830

Wpływ treningu na objętość i ciśnienie krwi:

Wzrost objętości krwi, osocza, niedobór hemoglobiny, destrukcja krwinek czerwonych, niedobór Fe

CHOROBY WYSOKOŚCIOWE:

- Ostra ch. Wysokościowa może mieć postać zamroczeniową i omdleniową, przewlekła ch. wys., obrzęk płuc, mózgu, zaburzenia wzroku

Ostra choroba wysokościowa zamroczeniowa-gorszy przebieg ma omdleniowa; zamroczeniowa charakteryzuje się ostrymi bólami głowy, nudnościami, wymiotami. Nie prowadzi do śmierci ale daje silne powikłania

Ostra choroba wysokościowa omdleniowa-nie ma żadnych objawów zwiastujących. Wstępuje gdy deficyt tlenu spada do poziomu krytycznego. Objawy typowe jak przy niedotlenieniu mózgu

Przewlekła choroba wysokościowa- występuje u ludzi, którzy przebywają dłuższy czas na dużych wysokościach. Może dojść do pewnych zmian, które świadczą o tym, że organizm nie toleruje danego środowiska. Występuje silne zmęczenie, zaburzenia snu, bóle okresowe w klatce piersiowej, obrzęki w okolicy stawów, zmęczenie podczas pracy. Następstwem tej choroby może być nadciśnienie tętnicze, przerost mięśnia sercowego, zmienia się ilość wydzielanej krwi w stosunku do osocza.

Obrzęk mózgu-może dojść do zgonu. Przyczyną jest brak aklimatyzacji do warunków górskich. Następuje uszkodzenie mózgu na skutek upośledzenia ukł. nerwowego. Objawy: bóle głowy, zmęczenie, nudności, wymioty, zaburzenia psychoruchowe, zaburzenia równowagi, może dojść do zatrzymania oddechu.

Obrzęk płuc: może skończyć się zgonem. Przyczyną jest gwałtowne przemieszczanie się na obszarach górskich. Serce zaczyna gorzej pracować, nieefektywne skurcze serca. W lewym przedsionku zalega krew. Objawy: do choroby dochodzi szybciej u osób z upośledzona pracą ukł. oddechowego, mężczyzn i dzieci., duszność, kaszel z wypluwaniem wybroczyny zabarwionej krwią, świszczący oddech, bóle w klatce piersiowej, niedotlenienie krwi, pojawia się sinica, spadek ciśnienia,

NURKOWANIE(na bezdechu max. 10-15 min.)

Choroba kessonowa. Choroba dekompresyjna- występuje u nurków w przypadku szybkiego wynurzenia.

Badania: ogólne lekarskie, badanie słuchu i błędnika, neurologiczne, okulistyczne, stomatologiczne, rendgenowskie

PRZETRENOWANIE-to skutek braku równowagi między treningiem a wypoczynkiem. Wskaźniki przetrenowania: anatomiczne, fizjologiczne, biochemiczne, immunologiczne, psychologiczne, wydolnościowe.

Wskaźniki anatomiczne: Objawy; uszkodzenia przeciążeniowe(39-50%)Urazy u dzieci i młodzieży: jałowa martwica guzowatości piszczelowej, zapalenie kości chrząstki, zapalenie nasad kości. Urazy niezależnie od wieku: dolegliwości bólowe w stawie rzepkowo- udowym, złamania zmęczeniowe, zapalenie ścięgien, zapalenie nadkłykci, bolesność mięśni. Przetrenowanie wpływa też na gęstość kości, zaburzenia hormonalne

Wskaźniki fizjologiczne: spadek zawartości tłuszczu i masy ciała, wzrost lub spadek ciśnienia, wzrost lub spadek tętna, wzrost poziomu tlenu w wysiłkach submaksymalnych, wzrost różnicy między tętnem w pozycji leżącej i stojącej, zaburzenia dietetyczne, utrata apetytu, obniżenie się energii życiowej, zaburzenia jelitowo-żołądkowe, zaburzenia czynności podwzgórza, zaburzenia termoregulacji.

Wskaźniki immunologiczne: obniżenie odporności, obniżenie immunoglobulin, intensywniejsze stany alergiczne, opryszczka, powiększenie węzłów chłonnych, trudniej goją się rany.

Wskaźniki psychologiczne: trema przed rywalizacją, lęk, rezygnacja wobec przeciwności, depresje, apatia, rozproszenie uwagi, drażliwość na stres

ROLA TRENINGU ZDROWOTNEGO; wzrost max poboru tlenu przez organizm, wzrost poziomu wydolności tlenowej

Schorzenia:

Niedokrwistość serca(choroba wieńcowa)Przyczyny: zaburzenie równowagi między zapotrzebowaniem a zaopatrzeniem mm. sercowego w tlen, miażdżyca. Objawy: ból dławiący, na skutek dużego wysiłku, silnego stresu, zlokalizowany za mostkiem, problemy z oddychaniem, duszność, ból promieniuje na lewy bark, konsekwencją jest zawał serca.

Rola akt. Fiz. : U osób poniżej 40 r.ż. tętno nie może przekroczyć 160, osoby powyżej 50 r.ż.( 180 - swój wiek)dopuszczalna częstotliwość serca, 3x w tygodniu po 30-40 min. Zalecane pływanie i biegi , zabroniony trening siłowy. Objawy kliniczne wskazujące na przerwanie treningu: ból w klatce piersiowej, silne zmęczenie, duszność, tętno powyżej 160

Nadciśnienie tętnicze: Konsekwencja nieleczenia: udar mózgu, wylew krwi do mózgu, niewydolność nerek. Przyczyny 80% przyczyna nieznana, 5% choroby nerek, otyłość, genetyka. Rola akt. Fiz 3-4 x po 30 min. , wysiłki wytrzymałościowe, szybki marsz, jazda na rowerze, pływanie, nie zaleca się wysiłków siłowych. Co powoduje ten wysiłek: rozwój unaczynienia czerwonych włókien mięśniowych, redukcję masy ciała, podwyższa poziom dobrego cholesterolu, obniża poziom lipidów, poprawa tolerancji na glukozę, obniża poziom LDL.

Astma oskrzelowa- choroba zapalna dotycząca oskrzeli. Przyczyny: podłoże alergiczne, nie leczony przewlekły stan zapalny oskrzeli, kontakt ze środkami chemicznymi, . Częściej występuje u dzieci, napad charakteryzuje się gwałtownym skurczem mięśniówki gładkiej oskrzeli Niebezpieczne :sporty zimowe, kolarstwo, maratony, piłka nożna, koszykówka. Dozwolone: pływanie i gry zespołowe

KONTROLA STANU ZDROWIA UCZNIA

1.Badania okresowe- to system badań przesiewowych i pogłębionych badań lekarskich prowadzonych w celu: nadzoru zdrowia dzieci i młodzieży, podejmowania szybko działań leczniczo- rehabilitacyjnych. Do nich zaliczamy: bilans zdrowia, pierwszy w momencie narodzenia, 2lata, 4,5,10,14,18 lat. Okresowe, powszechne badania lekarskie prowadzone wg ujednoliconej metody do grup wiekowych. Badania międzybilansowe- są prowadzone w sytuacjach, gdy występuje zagrożenie występowania zjawiska patologicznego w danej populacji. Mają na celu potwierdzić określone zjawisko patologiczne jakie zaistniało.

Badania kontrolne, Badania doraźne.

GRUPY DYSPANSERYJNE- obejmują dzieci specjalnej troski, jest ich 11, 3 pierwsze dotyczą dzieci w okresie noworodków i niemowląt.

GR.4- zaburzenia w rozwoju somatycznym i psychicznym, trwałe uszkodzenia ośrodkowego ukł. nerwowego, wady i choroby dotyczące zaburzeń dynamiki i harmonii rozwoju somatycznego, niedorozwój umysłowy, trwałe uszkodzenie ośrodkowego ukł. nerwowego.

GR.5- wady i choroby narządu wzroku(krótko i dalekowzroczność, daltonizm)

GR.6- przewlekłe choroby jamy nosowo-gardłowej i uszu oraz zaburzenia słuchu i mowy.

GR.7- wszelkie przewlekłe choroby ukł. oddechowego (np. astma, gruźlica)

GR.8- choroby i zaburzenia ukł. krążenia, choroby reumatyczne, i choroby tkanki łącznej

GR.9- wszelkie przewlekłe choroby ukł. moczowego

GR. 10- trwałe uszkodzenia narządów ruchu i zaburzenia statyki ciała(wady postawy, skoliozy, kifozy)

GR.11- inne choroby przewlekle wymagające czynnej opieki(np. przewlekłe ch. ukł. pokarmowego, skóry, psychiki, złe warunki społeczne)

---