Pytanie: Wyjaśnij pojęcie

Urbanizacja

- proces koncentracji ludności (wzrost liczby ludności miejskiej i jej udziału w liczbie ludności danego obszaru) głównie na obszarach miejskich, dzięki czynnikom społeczno-kulturowym, demograficznym i ekonomicznym.

lub

- Wzrost udziału ludności miejskiej wśród ogółu ludności.

lub

- zespół przemian ekonomicznych, społecznych, kulturowych i przestrzennych, prowadzących do rozwoju miast i obszarów miejskich oraz wzrostu liczby ludności miejskiej i jej udziału w liczbie ludności państwa bądź regionu.

- Cechą polskiej urbanizacji jest fakt, że duże miasta na ogół otoczone są przez obszary słabo zurbanizowane.

- Polska w skali europejskiej należy do krajów stosunkowo najmniej zurbanizowanych.

Metropolizacja

- to proces polegający na zrywaniu bądź osłabianiu związków gospodarczych między centrum miasta a otaczającym go regionem i zastępowaniu ich relacji ( w sferze gospodarczej, politycznej, kulturalnej) z pozostałą częścią świata.

- przyczyną metropolizacji jest globalizacja.

- Metropolia jest miasto, które liczy co najmniej 500 tys. Mieszkańców

- cechy metropolii:

• doskonałość usług , instytucji i wyposażenia, potencjał innowacyjny w zakresie technicznym, ekonomicznym, społecznym, politycznym i kulturalnym oraz wyjątkowość i specyfiką miejsca

• nie produkuje się już w zasadzie towarów, ale świadczy usługi wyższego rzędu takie jak np. finansowe, badawczo-rozwojowe, handlowe, informacyjne czy naukowe i wytwarza informacje.

• Znajdują się tu siedziby wielkich korporacji (centra biznesowe), środków masowego przekazu o zasięgu krajowym lub międzynarodowym, banki, kancelarie prawnicze, doradcze oraz firmy zajmujące się marketingiem i reklamą.

- cechą metropolizacji są:

• ruchliwość przestrzenna (pogłębianie dysproporcji przestrzennych, co z objawia się dominacją metropolii nad resztą regionu.

• umacnianie relacji z innymi metropoliami

- W wyniku procesu metropolizacji następuje silna segmentacja rynku pracy, podziała na wysoko wykwalifikowanych, osiągających wysokie zarobki specjalistów (tworzących nową klasę społeczną, tzw. klasę metropolitalną) i mało zarabiających, zagrożonych bezrobociem pracowników usług niskiej jakości.

Pytanie: Czym są wartości?

Definicja I/ C. Kluckhohn

„Wartość, to koncepcja tego, co jest godne pożądania, charakterystyczna dla jednostki lub grupy i wywierająca wpływ na wybór spośród dostępnych sposobów, środków i celów działania”

Definicja II / S. Nowak

„Wartość, to pewne obrazy czy wizje rzeczy, stanów czy procesów pożądanych, uznanych za właściwe, słuszne, czy też takie, jakich by się chciało”

Wartości są często wyidealizowane, nieco oderwane od rzeczywistości, wynikając bardziej z poczucia obowiązku i świadomości istnienia ideałów.

Wartości mogą być „przyczynami” czy racjami podejmowania działań.

Pytanie: Opisz zmiany społeczne na obszarach wiejskich.

Za najważniejsze zmiany zachodzące na obszarach wiejskich w PL można uznać:

DEZAGRARYZACJĘ przestrzeni i gospodarki (czyli odrolniczenie wsi- spadek udziału rolnictwa w systemie wiejskim, przestrzeni i gospodarki wiejskiej) - jest to proces towarzyszący rozwojowi cywilizacyjnemu. Skutkiem dezagraryzacji przestrzeni wiejskiej są przemiany wiejskich społeczności lokalnych (zawężenie stosunków społecznych.)	- Przestrzeń wiejska przestaje być synonimem przestrzeni produkcji rolniczej, a rolnictwo przestaje być wiązane wyłącznie z obszarem wiejskim. - Obszary wiejskie pełnią wiele funkcji gospodarczych (PRODUKCYJNA, KONSUMPCYJNA, EKOLOGICZNA, SPOŁECZNO-KULTUROWE, REKREACYJNE) - utrzymująca się na jakimś obszarze zależność od rolnictwa jest raczej czynnikiem negatywnie wpływającym na warunki życia niż sprzyjającym ich poprawie.
URYNKOWIENIE ROLNICTWA I PODDANIE GO MECHANIZMOM WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ, - URYNKOWIENIE ROLNICTWA oznacza poddanie go regulacji mechanizmów rynkowych, których działanie powoduje przeobrażenia gospodarstw rolnych i przemieszczanie się ich właścicieli w strukturze społecznej	- Wynikiem urynkowienia w PL jest zmniejszająca się liczba gospodarstw rolnych. (Z jednej str. powstają nowoczesne gospodarstwa towarowe, których produkcja decyduje o poziomie cen żywności, Z drugiej str. utrzymuje się duża liczba gospodarstw małych, których związek z rolnictwem słabnie i produkujących na potrzeby własne i żyjących w nich rodzin. Obserwuje się zjawisko „ginącego środka”, czyli kurczenia się liczby gospodarstwa średnich .)
Włączenie obszarów wiejskich w zakres oddziaływania polityk strukturalnych - OBJĘCIE ROLNIKÓW SYSTEMEM UNIJNYCH SUBSYDIÓW. - objęcie obszarów wiejskich polityką strukturalną (renty strukturalne dla rolników zaprzestających działalności rolniczej, fundusze na zalesienie, fundusze wspierające ochronę środowiska i dziedzictwa kulturowego wsi)	- Przystąpienie do UE spowodowało objęcie rolników i obszarów wiejskich systemem działań w ramach wspólnej polityki rolnej. -Rezultatem realizacji wniosków strukturalnych będzie poprawa struktury agrarnej, gdyż skorzystanie z renty strukturalnej oznacza zaprzestanie działalności rolniczej przez wnioskodawcę, a ziemia dotychczas użytkowana przez tę osobę pozwoli powiększyć gospodarstwa innych rolników. Zdolność do wykorzystania programów i funduszy strukturalnych stanowi czynnik różnicujący szanse rozwojowe gospodarstw.
ROSNACE ZROŻNICOWANIE MIESZKAŃCÓW WSI W YMIARZE ZAWODU, ZASOBÓW KAPITAŁU KULTUROWEGO, STYLU ZYCIA	Zróżnicowanie to występuje w wymiarze: Zawodu - W społecznościach wiejskich obserwuje się zacieśnianie stosunków o charakterze zawodowym. - Rolnicy przejawiają tendencje do zamykania się we własnych gospodarstwach. - Mieszkańcy wsi wykonujący inne zawody zamykają się w kręgu spraw rodzinnych. zasobów kapitału kulturowego - Zubożenie wsi, skurczenie się sfery usług publicznych (zamykanie szkół wiejskich i ograniczenie połączeń komunikacyjnych) to czynniki tworzące społeczną pustkę w sferze więzi społecznej między gospodarstwem domowym i rodziną z jednej strony, a lokalnym centrum integracji, jakim powinny być instytucje szczebla lokalnego, z drugiej. stylu życia - Zanik wielu form więzi społecznej i odrębnej kultury wiejskiej.
PRZEKSZTAŁCENIE WIĘZI LOKALNYCH, KTÓRE PROWADZA DO KURCZENIA SIĘ OBSZARU WIĘZI WSPÓLNOTOWYCH I WZMAGAJA INDYWIDUALIZACJE JEDNOSTEK I RODZIN.	- Przekształcenia więzi lokalnych prowadzą : - do kurczenia się obszaru więzi wspólnotowych - wzmagają indywidualizację jednostek i rodzin - powstawania nowych reguł życia społecznego, i -„włączania” wsi w struktury społeczeństwa globalnego.
WYŁANIANIE SIĘ NOWYCH REGUŁ ŻYCIA SPOŁECZNEGO I INKORPORACJA (WCIELENIE) WSI W STRUKTURY SPOŁECZENSTWA GLOBALNEGO	- Społeczeństwo przemysłowe i kapitalistyczna gospodarka wchłonęły społeczeństwa chłopskie, pozostawiając niewielka liczebnie kategorię producentów żywności (gospodarstwom rolnym narzucane były uniwersalne reguły funkcjonowania -dążenie do efektywności czynników produkcji). - ZANIKANIE SPOŁECZEŃSTWA CHŁOPSKIEGO ORAZ „WIEJSKOŚCI” jako odrębnej kategorii społecznej - określana przez socjologów mianem DEPENSENTYZACJI lub „końca chłopów”. (Segment wiejski staje się obszarem problemowym, zmarginalizowanym, wymagającym reform i przemian strukturalnych (niższy poziom wykształcenia, gorsze szanse na rynku pracy i gorsza możliwość awansu społecznego)
RYNKOWE SPOSOBY KAPITALIZOWANIA ZASOBÓW WSI, KTÓRE ZNAJDUJA NOWYCH WŁAŚCICIELI, TRAKTURJĄCYCH JE WG KRYTERIÓW RACJONALNOSCI EKONOMICZNEJ, A NIE NAKAZÓW TRADYCJI CZY ZOBOWIAZAŃ WYNIKAJACYCH Z PRZYNALEZNOŚCI RODZINNEJ.	Rozwój obszarów wiejskich wynikał bardziej z funkcji pozarolniczych niż gospodarki rolnej. Czynniki decydujące o zróżnicowaniu obszarów wiejskich: - historyczne (zmiana granic) - usytuowanie w sieci osadniczej (centrum-peryferie) - lokalizacyjne (przejścia graniczne, tereny turystyczne) - programy rozwojowe - Rozwój obszarów wiejskich wynikał bardziej z funkcji pozarolniczych niż gospodarki rolnej.

Pytanie: Scharakteryzuj współczesną polską biedę.

Do najważniejszych cech obecnego ubóstwa w Polsce należą:

1. Wiejski charakter biedy- zgodnie z danymi GUS najwyższe wskaźniki ubóstwa znajdują się na wsi i małych miastach.

Wynikają one z:

- wysokie bezrobocie (likwidacja PGR-ów),

- brak reform sektora rolnictwa,

- ukryte bezrobocie na wsi.

2. Bieda w Polsce staje się biedą przedłużającą się, długotrwałą.

- w niektórych społecznościach można mówić o zjawisku utrwalania się czy „dziedziczenia” ubóstwa.

3. koncentracja ubóstwa i powiązanych z nim zjawisk tj. bezrobocie, niski poziom edukacji i kwalifikacji, w pewnych miejscach na społecznej mapie Polski.

- w makroskali (regionalna koncentracja) - regionalne nagromadzenie zjawisk t.j. ubóstwo, bezrobocie, niski poziom edukacji, brak perspektyw dla młodzieży, prowadzi do trwałej marginalizacji i formowania nie underclass.

- w skali społeczności lokalnych (miasta, dzielnice, wsie)- tworzą się tzw. enklawy ubóstwa

4. młody wiek polskich biednych (czyli bieda dzieci i młodzieży),

- problem biedy dzieci i młodzieży nie jest jeszcze dostatecznie zbadana

- statystyki wskazują że prawdopodobieństwo życia w biedzie rośnie wraz z liczbą dzieci w rodzinie i że rodziny wielodzietne są w Polsce „synonimem ubóstwa”

- obecny proces edukacji intensyfikuje społeczne zróżnicowania i nierówności wśród młodzieży, która ma trudny dostęp do edukacji

- istotnym problem jest też bardzo wysoki poziom bezrobocia wśród młodzieży (15-24 lata), oraz brak pracy dla absolwentów różnych szkół.

5. feminizacja ubóstwa, czyli większe ryzyko biedy kobiet i różne tego postaci

- feminizację można dostrzec w :

Na rynku pracy (wyższe i częstsze bezrobocie)

Dochody (niższe zarobki od mężczyzn)

Świadczenia emerytalne (niższe niż u mężczyzn), jak również

Na poziomie rodziny i gospodarstwa domowego (widoczny w życiu codziennym biednych rodzin, nierówny, związany z płcią podział obowiązków i czynności domowych - kobieta ma więcej obowiązków, większa odpowiedzialność, mniej czasu)

6. związek ubóstwa z bezrobociem, ale także z niskopłatną praca.

- obecne ubóstwo w Polsce jest najściślej powiązane z bezrobociem.

Pytanie: Scharakteryzuj zróżnicowanie systemu wartości w Polsce.

Czynniki wpływające na system wartości społeczeństwa polskiego:

1. Pochodzące z przeszłości odległej, tzn. ze społ. Tradycyjnego. (Wpływ tradycyjnej kultury: tradycyjny system wartości, wartości dziedzictwa kulturowego)

2. Będące efektem oddziaływania okresu „realnego socjalizmu”. (Istotną wartością tego okresu była silna świadomość narodowa i religijna. Specyficzny stosunek do władzy państwowej (władza jest narzucona), ale z drugiej strony oczekuje się od władzy gwarancji zatrudnienia, opieki, zaspokojenia minimalnych potrzeb życiowych i przyjęcia odpowiedzialności za los każdego obywatela).

3. Wywodzące się z historii najbliższej (doświadczenia opozycji demokratycznej, Solidarności, stanu wojennego) (Wartości kształtujące się na podst. Tych czynników to:

• Odzyskanie niepodległości (Uzyskanie wolności i swobód obywatelskich)

• Wprowadzenie demokracji)

4. Wywodzących się z teraźniejszości (w tym wpływ globalizacji)

Społeczeństwo polskie przyjęło charakter „naśladowczy” w stosunku do społeczeństw zachodnich.

We współczesnym społeczeństwie polskim ogromny wpływ na system wartości ma kultura popularna, a zwłaszcza środki masowego przekazu.

Analizując zróżnicowanie systemu wartości w Polsce należy brać pod uwagę trzy główne aspekty porządku społecznego:

1. Polityczny - Wartości wymiaru politycznego

spośród wartości związanych z tym wymiarem najistotniejszym jest stosunek Polaków do demokracji. Polacy najczęściej kojarzą demokracje ze swobodami obywatelskimi i reprezentacją obywateli w rządzeniu, ale wiążą ją także z korzyściami gospodarczymi wynikającymi ze zmiany systemu, oraz z negatywnymi skutkami owej zmiany jak np. bezrobocie czy wzrost przestępczości.

Generalnie stosunek Polaków do demokracji jest pozytywny, choć są krytyczni wobec systemu demokratycznego, a to przekłada się na krytyczny stosunek do sprawowania władzy.

2. Ekonomiczny - Wartości ekonomiczno-socjalne

w systemie wartości społeczeństwa polskiego dominują wartości materialistyczne (konsumpcja, wzrost gospodarczy). Choć na znaczeniu zyskują pracowitość, solidność, dobroczynność, to szczególne znaczenie ma skuteczność w bezwzględnym dążeniu do indywidualnych korzyści, zgodnie z zasadą „cel uświeca środki”. Społeczeństwo polskie preferuje wartości materialistyczne i wartości niedostatku. Towarzyszy im przy tym olbrzymia rola wartości tradycyjnych - rodziny, religii, narodu i słabe przywiązanie do autorytetu państwa.

3. Kulturowy - Wartości społeczno - kulturowe

Polacy bardziej opowiadają się za porządkiem niż wolnością (rośnie aprobata dla kary śmierci, surowszych kar dla przestępców. Coraz więcej ludzi jest za równouprawnieniem płci, ekologią, swobodami dla mniejszości).

W połowie lat 70-tych wartości w społeczeństwie polskim można było uszeregować:

1. Miłość i szczęście rodzinne

2. Życie wśród przyjaciół

3. Praca dająca satysfakcję

4. Świadomość że przynosi się pożytek dla innych

5. Urozmaicone Zycie

6. Ludzki szacunek

7. Spokój

8. Pieniądze

Dominowały więc wartości wokół życia prywatnego, a mniejsze znaczenie miały wartości ogólnospołeczne.

W badaniach po 2005 roku wartości te przedstawiają się:

1. Szczęście rodzinne

2. Zdrowie

3. Praca zawodowa

4. Uczciwe życie

5. Spokój

6. Wiara religijna

7. Wykształcenie

8. Szacunek innych

9. Bogactwo

---