GLIKOKORTYKOSTEROIDY

FIZJOLOGICZNA ROLA GLIKOKORTYKOSTEROIDÓW:

GOSPODARKA WĘGLOWODANOWA

• spadek wychwytu glukozy przez komórki

• wzrost stężenia glukozy we krwi

• wzrost syntezy glikogenu w wątrobie

• nasilnie glukoneogenezy

• !! wynikiem jest tendencja do hiperglikemii!!!

GOSPODARKA BIAŁKOWA

• wzrost katabolizmu białek i puryn

• nasilenie glukoneogenezy

• wzrost wydzielania z moczem azotu i kwasu moczowego

• tendencje do chudnięcia (spadek masy mięśniowej)

• chude kończyny, obtłuszczenie środkowych partii ciała i twarzy (wygląd Cushingoidalny)

GOSPODARKA TŁUSZCZOWA

• nasilenie lipolizy

• wzrost ilości WKT we krwi

• duże dawki steroidów podawane przez dłuższy czas powodują przemieszczenie się tkanki tłuszczowej w okolicę tułowia, karku i policzków - w sposób charakterystyczny dla zespołu Cushinga

GOSPODARKA WODNO-MINERALNA, WAPNIEM

• spadek wchłaniania w jelicie

• wzrost uwalniania parathormonu - wzrost resorbcji Ca2+, z kości

• wzrost wydalania wapnia

• spadek ilości estrogenów

• !!! powstanie ujemnego bilansu wapniowego, co może doprowadzić do osteoporozy!!!

• szczątkowe działanie aldosteronowe - zatrzymują Na+, Cl-, H2O, wzrost wydalania K+, Ca2+, PO43- obrzęki, niewydolność krążenia

DZIAŁANIE P/ZAPALNE

• faza wczesna zmniejszanie obrzęków, przekrwienia, temperatury

• faza późna zwolnienie gojenia się ran, zabliźniania

DZIAŁANIE P/UCZULENIOWE

• wrażliwości na histaminę, przyspieszenie rozkładu

WYDZIELANIA HCl i PEPSYNY i WYDZIELANIA ŚLUZU (owrzodzenia, choroba wrzodowa przełyku, żołądka i dwunastnicy)

HAMUJĄ ROZWÓJ TKANKI LIMFOIDALNEJ (DZIAŁANIE IMMUNOSUPRESYJNE)

• przeszczepy, przetaczanie krwi

• osłabienie siły odpornościowej

• zmiana przebiegu chorób, utrudnione diagnozowanie

↑ POZIOMU ERYTROCYTÓW, NEUTROFILI i TROMBOCYTÓW, ↓ EOZYNOFILI

• wzrost krzepliwości (tendencje do wykrzepiania w układzie żylnym)

• czerwienica (wzrost poziomu erytrocytów)

w OUN - działanie euforyzujące, pobudzające, bezsenność

↓ SYNTEZY KOLAGENU

• rozstępy

• pergaminowa skóra

• kruche i łamliwe naczynia

• wybroczyny, siniaki

WYKORZYSTYWANE LECZNICZO SĄ DZIAŁANIA:

• p/zapalne, p/bólowe, p/gorączkowe

• p/uczuleniowe

• p/krwotoczne

• p/nowotworowe

• p/wstrząsowe

• p/astmatyczne

• immunosupresyjne

DZIAŁANIE P/ZAPALNE
uwarunkowane jest:

• nasileniem syntezy lipokortyny

• zmniejszeniem transkrypcji genów dla COX-2

• zmniejszeniem tworzenia obrzęków

• rozkurczem naczyń, przyspieszenie rozkładu histaminy

• hamowaniem syntezy mediatorów zapalenia

• hamowaniem migracji krwinek białych, fagocytozy

• spadkiem wytwarzania przeciwciał

• opóźnianiem gojenia się ran, rozrostu, tworzenia się kolagenu

OBJAWY NIEPOŻĄDANE

• otyłość

• skłonność do krwawień, wybroczyny

• owrzodzenia żołądka i jelit (wrzód posterydowy)

• cukrzyca posteroidowa

• zaburzenia elektrolitowe

• ↑ RR

• osteoporoza posteroidowa

• zmiany skórne - tzw. trądzik posteroidowy

• uczynnienie utajonych ognisk zapalnych

• osłabienie mięśni

• skłonność do zakrzepów i zatorów (choroba zakrzepowo-zatorowa posteroidowa)

• zaburzenia wzrostu u dzieci

• zaćma

• jaskra

• zaburzenia miesiączkowania

• po gwałtownym odstawieniu - objawy zespołu niewydolności nadnerczy

• stosowanie dużych dawek w leczeniu miejscowym → objawy ogólne, bo mogą się wchłaniać

WSKAZANIA

• niewydolność nadnerczy (leczenie substytucyjne)

• choroby z grupy chorób zapalnych i alergicznych

• choroby immunologiczne, czasami z autoagresji (reumatoidalne zapalenia stawów, toczeń rumieniowaty, kolagenoza, gościec)

• choroby rozrostowe - białaczki limfoblastyczne

• w profilaktyce hamowania odrzucenia przeszczepu

• miejscowo - dermatologia, okulistyka, laryngologia

• stany zagrożenia życia: wstrząs anafilaktyczny, stan astmatyczny, przełom tarczycowy, śpiączka hipoglikemiczna, urazy OUN

• wspomaganie leczenia nowotworów (gł. krwi)

• zahamowanie podziałów komórek

• hamowanie syntezy DNA, biosyntezy białka

• działanie p/wymiotne

• wzrost ilości elementów morfotycznych krwi

• hamowanie powstawania przerzutów

PRZECIWWSKAZANIA

• w terapii substytucyjnej - brak

• w terapii pozasubstytucyjnej - ze wskazań przewlekłych:

• ciężkie zakażenia bakteryjne i wirusowe - gł. gruźlica

• nadciśnienie tętnicze niewyrównane

• cukrzyca

• nadciśnienie

• choroby serca (choroba niedokrwienna, niewydolność mięśnia sercowego)

• niewydolność nerek

• czynna choroba wrzodowa

• miastenia gravis (ze względu na możliwość wystąpienia o.n. ze strony ukł. mięśniowego)

• co najmniej 8 tyg. przed szczepieniem i 2 tyg. po nim

• osteoporoza

• dzieci

• pacjenci leżący, wycieńczenie, wygłodzeni

DROGI PODANIA

• wstrzyknięcia dożylne (roztwory, sole dobrze rozpuszczalne, np. fosforany)

• wlewy dożylne

• wstrzyknięcia domięśniowe

• dostawowe

• podskórne

• miejscowe (maści, kremy, żele, aerozol)

• inhalacje

• do oka

• doustnie

PODANIE MIEJSCOWE

• na skórę (ukąszenia, wysypki, obrzęk spojówek podrażnienia, rozstępyn, papierowa skóra, reakcje uczuleniowe, zwolnienie gojenia się ran)

• aerozol - astma

• szybkie działanie

• podanie miejscowe

• podanie leków o nasilonym efekcie pierwszego przejścia

• odczynu zapalnego w drzewie oskrzelowym

• wysuszenie śluzówki, tendencje do rozwoju grzybic

LEK	P/ZAPALNIE	ZATRZYMYWANIE SOLI	POSTACIE LEKU
1. krótko działające (ok. 12 h)
hydrokortyzon	1	1	doustnie, pozajelitowo, miejscowo
kortyzom	0,8	0,8
prednizon	4	0,3	doustnie
prednizolon	5	0,3	doustnie, pozajelitowo, miejscowo
metyloprednizolon	6	0
2. o pośrednim czasie działania (12-24 h)
triamcinolon	5	0	doustnie, pozajelitowo, miejscowo
fluprednizolon	15			doustnie
3. długo działające ( 24 h)
betametazon	25-40	0	doustnie, pozajelitowo, miejscowo
deksametazon	30

1. GKS KRÓTKO DZIAŁAJĄCE

• kortyzol (hydrokortyzon)

• czas działania 12 h

• siła działania 1

• posiada aktywność mineralokortykosteroidów

• stosowany w postaci: octanu hydrokortyzonu - zawiesina, zwykle dostawowo,

• Oxycort

• hemibursztynianu hydrokortyzonu - leczenie stanów nagłych

2. GKS ŚREDNIO DZIAŁAJĄCE

• czas działania 12-24 h

• siła działania 4

• słaba aktywność mineralokortykosteroidów

• nadają się do leczenia przewlekłego

• prednizon

• prednizolon - metabolit prednizonu

3. GKS DŁUGO DZIAŁAJĄCE

• czas działania 24h

• siła działania 40

• brak aktywności mineralokortykosteroidów

• stosowane w terapii przewlekłej

• deksametazon (Dexamethasone, Dexapolcort)

• betametazon (Diprophos, Cuterid)