Królestwo : ANIMALIA

Typ : PORIFERA ( gąbki )

-nie wytwarzają tkanek , luźna agregacja komórek

-kształt ciała woreczkowaty , jedną stroną przytwierdzony do podłoża

- na zewnątrz komórki nabłonkowe

-wewnątrz komórki ameboidalne ( w Mezoglei )

-komórki kołnierzykowate - Choawocyty

wnętrze woreczka: jama paragastralna wyścielona choawocytami

Askon - najbardziej prymitywny typ budowy gąbki

Sykon - grubsza ścianka - choawocyty tworzą zagłębienia w ściankach

Leukon - najbardziej skomplikowana budowa gabki

- szkielet zbudowany z krzemionki , substancji organicznej , węglanu wapnia ( lub i to i to )

- igły , rusztowania (i to i to ) i ( spikule , sklary )

Cechy diagnostyczne :

-cechy substancji z której zbudowany jest szkielet

-typ igieł

-budowa szkieletu ( igły sklary i spikule )

Ze względu na wielkość :

-megasklary 0,1mm - 1mm

-mikrosklary 0,01mm - 0,1mm

Typy igieł gąbek krzemionkowych:

1. igły jednoosiowe - monaksomy

2. igły czteropromienne - tetraksomy

3. igły trójosiowe - triaksomy

4. elementy wielopromienne -polyaksony

5. desmy

-kształt gąbki jest w dużej mierze zależny od środowiska i najczęściej nie ma znaczenia taksonomicznego

Podział na 4 gromady:

1. DEMOSPONGIAE -zmiennoszkieletowe ( szkielet ze sponginy )

2. HYALOSPONGIAE - szklistoszkieletowe ( krzemionka )

3. CALCISPONGIAE - wapiennoszkieletowe

4. SCLEROSPONGIAE - kolonijne ( węglan wapnia + krzemionka) , do nich zaliczamy stromatopory i amfipory w spongiolitach , gezach bułach krzemionkowych , rogowcach

************************************************************************

************************************************************************

Typ : ARCHAEOCYATHA ( archeocjaty )

-kambr dolny

znane tylko ze stanu kopalnego

- pośrednie między gąbkami a jamochłonami

-kształt kielicha o podwójnej ścianie, + pionowe przegrody

- wysokość 1-10 cm , szerokość 1-6 cm

wapienie archeocjatowe - znaczenie skałotwórcze i stratygraficzne

***************************************************************************

Typ : COELENTHERATA ( jamochłony )

-mają tkanki , komórki nerwowe , ale nie mają układów

- występuje dwupostaciowość :

a) polip - przytwierdzony

b) meduza - pływający

Gromada: ANTHOZOA ( koralowce )

- tylko polip

-szkielet zbudowany z węglanu wapnia lub z substancji organicznej - GORGONINA

składniki szkieletu:

1) pionowe : -przegrody - SEPTA

-Żeberka

-słupki

2) tangencjalne : - teka - ściana (pojedyncza lub podwójna ), epiteka ( zewnętrzna ) , eureka (wewnętrzna )

3) poziome : płytka bazalna - podstawa

- denka

- desseptimentum

Podział :

1. TETRAKORALE - czteropromienne ( symetria osiowa)

2. HEKSAKORALE -sześciopromienne

3. TUBULATA - denkowce

Środowisko - wody pełno zasolone

-bentos sesylny ( na stałe przytwierdzony do dna )

- pojedyncze lub kolonijne :

a) HERMATYPOWE - rafotwórcze

b) AHERMATYPOWE - nie budują raf

znaczenie stratygraficzne : jamochłony od KAMBRU

-koralowce od ORDOWIKU

- najwięcej pod koniec paleozoiki ( TETRAKORALE i denkowce)

- na granicy paleozoiku i mezozoiku - HEKSAKORALE

-znacznie skałotwórcze - rafowe

***************************************************************************

***************************************************************************

Typ: MOLLUSCA ( mięczaki )

- ciało miękkie złożone jest z : worka trzewiowego , czasem głowa , noga , a całe ciało okryte jest płaszczem który wytwarza muszle lub szkielet zewnętrzny

(ślimaki , małże , głowonogi , łódkonogi )

Gromada : GASTROPODA ( ślimaki )

- skorupa trójwarstwowa :

a) zewnętrzna - zbudowana z substancji organicznej - PERIOSTRACUM

b) środkowa - zbudowany z węglanu wapnia ( kalcytu ) - OSTRACUM

c) wewnętrzna -perłowa - naprzemianległe warstwy aragonitu i substancji organicznej -HYPOSTRACUM

cechy muszli :

-zwykle zwinięte protospinalnie

- [skrętka : ] szew, wrzeciono ( Columella ), [ostatni skręt ; ] ujście , warga wewnętrzna , warga zewnętrzna

Cechy diagnostyczne :

- położenie serca względem skrzeli

- wysokość skrętki

- kształt ujścia

Podział na :

1. PRZODOSKRZELA - PROSOBRANCHIA

2. TYŁOSKRZELA - OPISTOBRANCHIA

3. PŁUCODYSZNE - PULMONATA

-bentoniczne , planktoniczne ( skrzydłonogi - PTEROPODA)

małe znaczenie stratygraficzne

- najstarsze znane z KAMBRU

- lądowe znane z KARBONU

- największy rozwój w mezozoiku

************************************************************************

Gromada: BIVALVIA ( małże )

- worek trzewiowy , noga , brak głowy ,

- dwuklapowa muszla

- w płaszczy zazwyczaj trzy otwory

1) na noge

2) wpustowy

3) wypustowy

Cechy diagnostyczne :

-typ zawiasu

-przebieg linii przyrostowej

-obecność lub brak zatoki

-odciski mięśni

Podział:

1. HOMOMYARIA ( równomięśniowe ):

1. bez zatoki ( interipoliatowe )

2. z zatoką ( simapoliatowe )

2. ANISOMYARIA ( nierównomięśniowe )

1. różnomięśniowe ( HETEROMYARIA )

2. jednomięśniowe ( MONOMYARIA )

-bentos - część to bentos sesylny ( osiadły ) a część się przemieszcza

- głównie filtratory - osadojady

Znaczenie :

-najstarsze z KAMBRU

- najważniejsze od ORDOWIKU - rozwinęły się w mezozoiku

najważniejsza grupa - RUDYSTY - JURA , KREDA - najczęściej cementowały skorupę do podłoża

INOCERAMUS - kreda

************************************************************************

Gromada : CEPHALOPODA ( głowonogi )

- wyłącznie morskie

***********************************************************************

-podgromada : TERTRABRANCHIATA - zewnątrzszkieletowe, czteroskrzelne

-rząd : NAUTILOIDEA ( łodziki )

- wytwarzają muszle

- fragmokon + syfon , skrzela , żołądek , lejek , szczęki , oko

- pozycja życiowa - pionowa

-muszle do 9 m

- linia lobowa - linia styku przegrody z muszlą :

ortokonowa

cyrtokonowa

gyrokonowa

nautilokonowa

- są nektoniczne ( zdolne do poruszania się w wodzie wbrew prądom )

- lejek w poziomie

-regulacja ciśnienia w pionie

Znaczenie stratygraficzne:

- znane są od KAMBRU

- od ORDOWIKU gwałtowny rozwój

- znaczenie stratygraficzne dla ORDOWIKU i SYLURU

- większość wymarła na granicy paleozoiku i mezozoiku

Rząd : AMMONOIDEA ( amonity )

- linia lobowa:

goniatytowa ( siodła , zatoka )

ceratytowa

amonitowa

- są nektoniczne

Cechy diagnostyczne dla obu tych grup :

- położenie syfonu , budowa i grubość

- charakter przegród - przebieg linii lobowej

- budowa i rzeźba muszli - przekrój poprzeczny

- typ muszli:

a) muszle ewolutne - widać wszystkie skrętki

b) muszle inwolutne - ostatni skręt zakrywa poprzednie

DEWON - goniatyty

PERM - ceratyty

TRIAS - amonity właściwe

- wymarły na granicy KREDY i TRZECIORZĘDU

- pod koniec KREDY pojawiły się nowe formy - ABERRANTNE ( ważne dla mezozoiku )

***************************************************************************

Podgromada : DIBRANCHIATA- wewnątrzszkieletowe ( dwuskrzelne ) , bez muszli

Rząd : BELEMNOIDEA ( belemnity )

- pozycja życiowa pozioma

- prostrakum , fragmokon , rostrum

- są nektoniczne

Cechy diagnostyczne:

- rostrum - przekrój poprzeczny

Znacznie stratygraficzne : ( duże )

- od KARBONU

- prawie wszystkie wymarły na granicy KREDY i TRZECIORZĘDU

- reszta wymarła w EOCENIE

-( jak widać żeberka -to zew)

- ( jak widać linie lobowe - to wew. )

***************************************************************************

Typ ; BRACHIOPODA ( ramienionogi )

- morskie

-dwuboczna symetria ciała

- dwuskorupowa muszla

- worek trzewiowy , 2 giętkie ramiona - LOFOFOR

- mięsista łodyżka - PEDUNCULUS

- skorupka - większa ( brzuszna ) z otworem na łodyżkę ( DELTYRIUM )

+czasem płytki do zamykania otworu

- rusztowanie podtrzymujące - BRACHIDIUM

typ RHYNCHONELLOWY - wyrostki

typ TEREBRATULOWY

typ SPILIFEROWY - sprężynki

Dzielimy je na dwie gromady :

1. INARTICULATA ( bezzawiasowe ) muszle fosforan wapnia + subst. Org.

2. ARTICULATA ( zawiasowe ) muszle kalcyt

Cechy diagnostyczne :

- obecność zamka i jego wykształcenie

- typ rusztowania - BRACHIDIUM

- kształt DELTYRIUM lub płytek

- kształt i budowa skorup i występowanie na nich makro i mikrostruktur

- bentos osiadły , głównie na powierzchni osadu

-epifaunalne filtratory

Znacznie stratygraficzne :

- od KAMBRU

- rozwinęły się w ORDOWIKU , SYLURZE, DEWONIE i trochę w JURZE

- od mezozoiku były wypierane

******************************************************************

Typ : ARTHROPODA ( stawonogi )

Gromada : TRYLOBITA ( trylobity )

- część górna odnóży - egzopodit

- część dolna odnóży - endopodit

Schemat pancerza ( rys )

część osiowa - axis a po bokach pleuryt

- część głowowa - CEPHALON - w części środkowej GLABELLA a po bokach policzki - na których znajdują się oczy

+ linia szwu policzkowego - oddziela część ruchomą od nieruchomej

- część tułowiowa - THORAX

- część ogonowa - PYGIDIUM

Cechy diagnostyczne :

-przebieg szwów policzkowych i położenie oczu

- ilość i szerokość segmentów tułowia

- proporcje poszczególnych segmentów

-szerokość osi

pełzały po dnie lub zagrzebywały się w osadzie , część pływała.

Znaczenie stratygraficzne :

- od KAMBRU

- szczyt w ORDOWIKU

- KARBON - zmierzch

- PERM - wymarcie

************************************************************************************************************************************

Typ : ECHINODERMATA ( szkarłupnie )

Gromada : ECHINOIDEA ( jeżowce)

- 5-cio promienista budowa (symetria ) ciała

- obecność systemu kanałów wodnych - system AMBULAKRALNY

- wyłącznie morskie

-bentos

- są stenohalinowe - wymagają stałych warunków zasolenia

-wytwarzają pancerz śródskórny

na dole PERYSTOM - otwór gębowy

na dole PERYKOPT - odbyt

- budowa w pasach:

a) pasy węższe - ambulakralne - kurczliwe nóżki,pod nimi kanały a na ich końcach płytki oczne

b) pasy szersze - interambulakralne - miejsce przyczepu kolców a na ich końcach płytki genitarne

jedna z płytek genitarnych jest podziurkowana ( MADREPOROWA ) - przez nią wpływa woda

- kolce zachowują się osobno

- latarnia Arystotelesa - układ 5 zębów

Cechy diagnostyczne :

- położenie otworu gębowego względem odbytowego

- budowa tarczy szczytowej

-środowisko wyłącznie morskie, często występują wraz z rafami

- stenohalinowe

Znaczenie stratygraficzne :

- od ORDOWIKU do dziś

- najbardziej KREDA i JURA

******************************************************************

Gromada: CRINOIDEA ( liliowce)

- łodyga ( zbudowana z trachitów -zawsze dziurka w środku- kształty gwiaździste , okrągłe ) , korzeń, kielich ( ciało miękkie ) , ramiona

- tylko morskie

- znaczenie głównie skałotwórcze

************************************************************************************************************************************

Typ : HEMICHORDATA ( półstrunowce )

Gromada : GRAPTOLITHINA ( graptolity )

- wyłącznie morskie

- szkielet zbudowany z keratyny - substancji organicznej - zachowują się w postaci uwęglonej

-pierwszy osobnik wytwarza sznur tkane - STOLON - a od niego wypączkowują kolejne

- żyły kolonialnie

- każdy osobnik znajdował się w TECE - rurkowatej osłonie , [ FUZELLUSY ? ]

- szkielet całej kolonii - RABDOSOM

najstarsze - bentoniczne - przytwierdzone do podłoża

później graptolity właściwe -planktoniczne

Znaczenie stratygraficzne :

-od KAMBRU

- największe znaczenie w ORDOWIKU i SYLURZE

- wymarły w górnym KARBONIE

************************************************************************************************************************************

Typ : CONODONTOPHOPIDA ( konodonty )

- zbudowane z fosforanu wapnia

- 0,2 - 3mm

- elementy wyłącznie morskich organizmów o zwykle dużym rozprzestrzenieniu geograficznym

- nie wykazują śladów starcia

- inny typ wzrostu niż zęby kręgowców

są prawdopodobnie aparatami gębowymi lub przygębowymi bezszczękowych strunowców lub kręgowców o baryłkowatym ciele

- wielkość ok. 2mm

- przypominające dzisiejsze ŻACHWY i prowadzące planktoniczny tryb życia

Znaczenie stratygraficzne :

- od KAMBRU do TRIASU

- bardzo ważne od ORDOWIKU do TRIASU

---