drzewo - roślina wieloletnia o trwałych, silnie zdrewniałych łodygach nadziemnych, a często i korzeniach; mają wysoką, silnie zdrewniałą łodygę główną zwaną pniem, która dopiero na pewnej wysokości rozgałęzia się, tworząc koronę złożoną z pędów bocznych różnych rzędów, albo wytwarza gęsty pęk zwykle wielkich liści (np. u palm)
krzew - roślina wieloletnia o trwałych, silnie zdrewniałych łodygach nadziemnych, a często i korzeniach; pozbawione są typowego pnia: rozgałęziają się tuż u podstawy pędu głównego na wiele pędów równorzędnych; bardzo niskie krzewy (np. wrzos) noszą nazwę krzewinek
pnącze - roślina o wiotkich (przynajmniej za młodu) łodygach, wspinająca się na inne rośliny lub na głazy, skały, na płoty i marmury, np. powój; ze zdrewniałymi łodygami - liany
roślina zielna - rośliny, których nadziemne łodygi mają stosunkowo delikatną budowę, niewielki stopień zdrewnienia i są okryte skórką- wskutek tego ich pędy są nietrwałe i w naszym klimacie obumierają pod koniec każdego sezonu wegetacyjnego; do roślin zielnych należą rośliny jednoroczne, dwuletnie i byliny.
osobnik klonalny - osobnik o takim samym kodzie genetycznym powstałym z jednej zygoty; może być osobnik wyraźnie odrębny od innych, najczęściej jednak pojęcie to stosowane jest wobec osobników rozprzestrzeniających się wegetatywnie (klonalnie) i tworzących kolejne moduły; budowa modułowa przejawia się wykształcaniem poszczególnych pędów mniej lub bardziej od siebie oddalonych, określanych mianem ramet. Poszczególne ramety pod względem morfologicznym i fizjologicznym stanowią jedną całość. Poszczególne moduły wyglądają jak odrębne osobniki; nazywane są odrostami.
kłącza - przekształcone, podziemne pędy, złożone głównie z łodygi oraz uwstecznionych, łuskowatych liści, w których kątach znajdują się pąki boczne, z węzłów mogą wyrastać korzenie przybyszowe; kłącza stanowią narządy przetrwalnikowe niektórych bylin oraz narządy rozmnażania wegetatywnego
rozłogi - przekształcone rozgałęzienia pędów, rosnące poziomo lub ukośnie przy ziemi lub pod ziemią, mające silnie wydłużone międzywęźla i zredukowane liście; służą do rozmnażania wegetatywnego.
cebule - przekształcony pęd podziemny, o silnie skróconej łodydze, zwanej piętką, i gęsto na niej osadzonych, zgrubiałych, mięsistych, bezbarwnych liściach spichrzowych; zewnętrzne liście często skórzaste i martwe stanowią łuski ochronne; jest narządem spichrzowym i przetrwalnikowym oraz służy do rozmnażania wegetatywnego
bulwy - podziemne, przetrwalnikowe, skrócone i zgrubiałe, mięsiste narządy spichrzowe, będące przekształconym pędem (bulwy pędowe) lub rzadziej korzeniem (bulwy korzeniowe); charakteryzuje się ograniczonym wzrostem i trwałością do jednego sezonu wegetacyjnego
liść pojedynczy - liście z jedną blaszka liściową, niepodzieloną lub płycej albo głębiej wcinaną; blaszka niepodzielona może mieć różny kształt, zależnie od stosunku długości liścia do jego szerokości
liść złożony - składają się z kilku odrębnych odcinków, zwanych listkami, osadzonych na wspólnej osi zwanej osadką; poszczególne listki odpadają osobno.
liść sieczny - wcięcia sięgają nerwu głównego, odpadają w całości
przylistek - drobna, blaszkowata część liścia, opadająca wkrótce po osiągnięciu przez roślinę dojrzałości
heterofilia - różnolistność
ulistnienie skrętoległe - regularne i charakterystyczne dla gatunku rozmieszczenie liści na łodydze; z każdego węzła wyrasta tylko 1 liść, a linia łącząca nasady kolejno pojawiających się na łodydze liści ma kształt helisy, nazywanej helisą genetyczną; kąt jaki tworzą między sobą promienie biegnące od osi łodygi do dwu kolejno wytworzonych liści, nazywa się kątem dywergencji.
ulistnienie naprzeciwległe - regularne i charakterystyczne dla gatunku rozmieszczenie liści na łodydze; wyrastają 2 liście z jednego węzła, wszystkie pary liści znajdują się na jednej płaszczyźnie; charakterystyczne dla gatunków z horyzontalnie ustawionymi łodygami lub gałęziami (np. cis pospolity)
wąs czepny - narząd czepny, nierozgałęziony lub rozgałęziony, cienki, wrażliwy na dotyk i pod wpływem mechanicznego bodźca owijający się dokoła podpory; są to przekształcone pędy, liście lub części liści
kolec - twór ostro zakończony, sztywny, będący wytworem nie tylko samej skórki, lecz także warstw komórek bezpośrednio pod nią leżących; w przeciwieństwie do ciernia nie jest połączony z wiązkami przewodzącymi z narządem na którym występuje, siedzi płytko na jego powierzchni i stosunkowo łatwo daje się oderwać
cierń - silnie zdrewniały, sztywny, szydlasty twór, prosty lub rozgałęziony, będący przekształconym pędem bocznym, liściem, przylistkiem, a nawet korzeniem; w przeciwieństwie do kolca jest połączony wiązkami przewodzącymi z narządem, na którym występuje; stanowią obronę przed zwierzętami roślinożernymi
podsadka - listki wyrastające u nasady baldacha złożonego.
przysadka - liść przykwiatowy, w którego kącie rozwija się szypułka kwiatu; w kwiatostanie często ma postać drobnych bezzieleniowych łusek; w męskich kwiatostanach są pokryte srebrzystymi włoskami
grono - kwiatostan groniasty prosty, w którym kwiaty są osadzone na szypułkach jednakowej długości, stanowiących rozgałęzienia 1 rzędu wydłużonej, pojedynczej osi głównej, np. u konwalii
główka - kwiatostan groniasty prosty, w którym oś główna jest silnie skrócona i zgrubiała, a kwiaty są gęsto skupione i bezszypułkowe lub na bardzo krótkich szypułkach, np. u koniczyny
kłos - kwiatostan groniasty prosty, w którym bezszypułkowe kwiaty są gęsto osadzone wprost na wydłużonej osi głównej, np. u rdestu
wiecha - kwiatostan groniasty złożony, w którym oś główna wydłuża się w czasie kwitnienia i tworzy rozgałęzienia boczne, o ograniczonym wzroście, które tworzą rozgałęzienia II i dalszych rzędów z drobnymi kwiatami na końcach wszystkich rozgałęzień, najczęściej gronami lub kłoskami np. u winorośli
baldach - kwiatostan groniasty prosty, w którym oś główna jest silnie zredukowana, a kwiaty są osadzone na szypułkach jednakowej długości, wyrastających jakby z jednego miejsca np. u cebuli
koszyczek - kwiatostan groniasty prosty, w którym oś główna jest silnie skrócona, rozszerzona i przeważnie spłaszczona w postaci krążka- osadnika, na którym są osadzone kwiaty bezszypułkowe; na obwodzie zwykle duże, z jaskrawą koroną, natomiast w środku- niepozorne; ma zwykle okrywę ze skupionych liści przykwiatowych i pozornie przypomina pojedynczy kwiat np. u słonecznika
wierzchotka - kwiatostan cechujący się rozgałęzianiami wieloosiowymi; najpierw rozwija się kwiat na szycie osi głównej, która przestaje wówczas rosnąć, natomiast poniżej niej rozwijają się kolejno przewyższające oś główną osie boczne I, II i dalszych rzędów, na których szczytach pojawiają się coraz młodsze pojedyncze kwiaty; wyróżnia się wierzchotkę jednoramienną, dwuramienną i wieloramienną
kwiat promienisty - kwiat o symetrii promienistej np. u róży
kwiat grzbiecisty - kwiat mający tylko 1 płaszczyznę symetrii, np. u storczyka
nektarnik - struktura jednokomórkowa lub wielokomórkowa wydzielająca na zewnątrz słodką ciecz- nektar; występują najczęściej na różnych częściach kwiatów zapylanych przez owady, które odżywiają się nektarem ale są również miodniki pozakwiatowe
okwiat - nie bierze bezpośredniego udziału w procesach rozmnażania, pełni funkcję ochronne dla pręcikowia i słupkowia, a w kwiatach zapylanych przez zwierzęta stanowi dodatkowo powabnię przyciągającą je żywa barwą i zapachem; może być pojedynczy lub podwójny
kielich - stanowi najbardziej zewnętrzny okółek kwiatu i składa się z działek, zwykle zielonych i niewiele różniących się od liści, poza kształtem i wielkością
korona - składa się z płatów, zwykle większych od działek kielicha i żywo zabawionych; w okwiecie podwójnym pełni role powabni.
paznokieć - dolna, zwężona część płatków korony niektórych kwiatów np. goździka wyraźnie oddzielona od części górnej
przykoronek - dodatkowa powabnia, występująca w postaci małych łuseczek lub rąbka na płatkach korony kwiatowej często na granicy między paznokciem a górna częścią płatka np. u narcyzów
hypancjum - element budowy niektórych kwiatów; jest to dno kwiatowe o specyficznej budowie - silnie wgłębione, lub posiadające wąską gardziel; wskutek takiej budowy słupki znajdują się wewnątrz dna kwiatowego, są ukryte i pozornie wydaje się, że są dolne.
pręcikowie - znajduje się po wewnętrznej stronie okwiatu i składa się z różnej liczby pręcików, najczęściej tworzących 2 okółki
pręcikowie czterosilne - pręcikowie składające się z czterech długich pręcików i dwóch krótkich
słupkowie - stanowi najbardziej wewnętrzną część kwiatu; składa się z owocolistków, na których rozwijają się zalążki; owocolistki zrastają się w różny sposób i tworzą 1 lub więcej słupków
apokarpijny - zbudowany z jednego owocolistka
synkarpijny - zbudowany z kilku owocolistków
słupek górny - zalążnia jest niezrośnięta bokami z dnem kwiatowym
słupek dolny - zalążnia jest zagłębiona w dnie kwiatowym i zrośnięta z nim tak, że nieraz wystaje z niego tylko szyjka słupka ze znamieniem
owoc właściwy - owoc, który powstaje z samego słupka.
owoc rzekomy - owoc, w którego tworzeniu biorą udział oprócz zalążni także inne części kwiatu lub przykwiatowe liście, określane jako szupinki.
owoc złożony - owoc, który powstaje z wielu zalążni jednego, wielosłupkowego kwiatu
mieszek - owoc suchy pękający, wielokomorowy, wielonasienny, powstający z zalążni jednoowocolistkowej; pęka wzdłuż zrośniętych brzegów owocolistka, czyli tzw. szwem brzusznym
strąk - owoc suchy pękający, wielokomorowy, wielonasienny, powstający z zalążni jednoowocolistkowej; pęka dwustronnie: wzdłuż szwu brzusznego i wzdłuż żyłki głównej owocolistka czyli tzw. szwem bocznym
łuszczyna - owoc powstający z zalążni zbudowanej z 2 owocolistków i pękający 2 klapami między którymi znajduje się tzw. fałszywa przegroda
torebka - owoc suchy pękający, powstający z kilku owocolistków; może być, podobnie jak zalążnia, 1-komorowa, 1-komorowa z niepełnymi przegrodami lub wielokomorowa; owocnia torebki może pękać wielorako: wzdłuż krawędzi owocolistków częściowo lub całkowicie, otworkami lub okrężnie- wtedy otwiera się wieczkiem i nazywa się puszką
orzech - owoc suchy niepękający, 1-nasienny, o owocni silnie zdrewniałej, niezrastającej się z nasieniem; orzechy często zrastają się z podkwiatami, które stanowią wtedy aparat lotny lub osłaniąjacy
niełupka - owoc suchy niepękający, 1-nasienny, o owocni skórzastej, niezrastającej się z pojedynczym nasieniem, i cienkiej łupinie nasiennej; często na powierzchni niełupki pozostaja resztki kielicha w postaci puchu lub wyrostków, tworząc aparat lotny
rozłupnia - owoc suchy kilkunasienny, rozpadający się po dojrzeniu na suche, niepękające 1-nasienne niełupki, zwane rozłupkami
jagoda - owoc pojedynczy, mięsisty o całej owocni soczystej, w której zewnętrzną część stanowi skórka, a pozostała część owocni, przegrody i łożysko są zbudowane z miękiszu.
pestkowiec - owoc mięsisty, 1-komorowy, o owocni, której zewnętrzna część jest mięsista, natomiast wewnętrzna jest silnie zdrewniała i wraz z zawartym w niej nasieniem tworzy pestkę
nasienie bielmowe - nasiona z rozwiniętym bielmem
nasienie bezbielmowe - nasiona, które pozbawione są tkanki odżywczej, albo ich bielmo zostaje zużyte na wytworzenie dużego zarodka, wypełniającego całe nasienie, mającego najczęściej ogromne liścienie
nasienie obielmowe - nasiona, w których tkankę odżywczą stanowi obielmo (perysperma), rozwijające się z ośrodka zalążkowego (nucellusa); materiałami zapasowymi w tkance odżywczej nsiona są cukrowce, tłuszcze i białka zapasowe
kiełkowanie hypogeniczne - podziemne; hipokotyl rośnie wolno, tak że liścienie pozostają pod ziemią, natomiast szybko rośnie nadliścieniowa część łodygi (epikotyl) i funkcje fotosyntezy przejmują dopiero pierwsze liście
kiełkowanie epigeniczne - nadziemne; szybko rosnący hipokotyl wynosi ponad powierzchnię gleby liścienie, które zazieleniają się powiększają i stają się pierwszymi narządami asymilacyjnymi siewki

---