RANUNCULACEAE- jaskrowate
Są to zwykle rośliny zielne. Ulistnienie skrętoległe. Liście zwykle wcinane, bez przylistków. Kwiaty pojedyncze lub w skąpokwiatowych gronach, promieniste, rzadziej grzbieciste. Okwiat o żywych barwach, zwykle niezróżnicowany. Ustawienie elementów kwiatu spiralne lub okółkowe. Pręciki liczne, zdarzają się prątniczki pełniące funkcje miodników. Słupki liczne, ustawione zwykle spiralnie.
Owoce: wielonasienne mieszki, jednonasienne niełupki, często orzeszek, wyjątkowo jednonasienna jagoda. Niektóre jaskrowate zawierają trujące glikozydy i alkaloidy, zanikające przy wysychaniu roślin.
Wzory kwiatowe: *P5-7AnGn
Okwiat zróżnicowany: *K5C5AnGn
ROSACEAE- różowate
Rośliny zielne, krzewy i drzewa. Liście sezonowe lub zimozielone, zwykle skrętoległe. Kwiaty zwykle obupłciowe, działek i płatków przeważnie 5. Owoce różne, właściwe i rzekome.
Wzór kwiatowy: *K5C5AnG(1-n)
Podrodzina: ROSOIDEAE- różowe
Rośliny zielne, krzewy, niekiedy drzewa. Liście na ogół złożone, zaopatrzone w przylistki. W kwiatach o budowie cyklicznej okwiat składa się z 2 lub 3 5-listkowych okółków. Pręciki liczne, słupki stoją na wypukłym dnie kwiatowym(malina, poziomka) lub wewnątrz dna o kształcie kubkowatym(róża). Z apokarpicznego słupkowia powstają owoce złożone: wieloniełupka, wielopestkowiec.
-dzika róża, poziomka, malina, jeżyna
Wzór kwiatowy: *K5C5AnGn lub *E5K5C5AnGn
Podrodzina: SPIRAEOIDEAE- tawułowe
Krzewy lub rośliny zielne. Liście pojedyncze lub złożone. Kwiaty małe, białe, różowe, rzadziej purpurowe, zebrane w wielokwiatowe kwiatostany. Słupki górne, wolne w liczbie 2-5, nie zrastają się z dnem kwiatowym. Każdy ze słupków przekształca się w wielonasienny mieszek.
- tawuła, pęcherznica
Wzór kwiatowy: *K5C5AnG2-5
Podrodzina: POMOIDEAE- jabłoniowe
Drzewa i krzewy. Liście pojedyncze, rzadko złożone. Kwiaty różnej wielkości, rozwijające się z pąków umieszczonych na krótkopędach, wyraźnie pięciokrotne, zwykle zebrane w kwiatostany (baldachogrona). Owoce: szupinkowe (rzekome, pozorne), niepękające.
- jabłoń, grusza, pigwa
Wzór kwiatowy: *K5C5A10-nG(2-5)d
Podrodzina: PRUNOIDEAE- śliwowe
Drzewa lub krzewy. Liście pojedyncze z odpadającymi przylistkami. W dolnej części blaszek lub na ogonkach występują zwykle gruczoły miodnikowe. Liczne pręciki w okółkach. Słupek 1, jednokrotny, górny mieszczący się na wklęsłym dnie kwiatowym. Owoc: mięsisty lub soczysty pestkowiec.
- śliwa, morela, brzoskwinia, migdał
Wzór kwiatowy: *K5C5AnG1
SAXIFRAGACEAE- skalnicowate
Rośliny zielne, rzadziej krzewy. Łodygi ulistnione skrętolegle, rzadziej naprzeciwlegle; u górskich form poduszkowych drobne liście skupione są w gęstą rozetkę. Kwiaty o symetrii promienistej mogą mieć okwiat podwójny lub w wyniku redukcji płatków- pojedynczy, pięcio- lub czterokrotny. Pręcików jest tyle, ile listków okwiatu lub 2 razy więcej, Niekiedy część pręcików przekształcona jest w prątniczki. Słupek zrośnięty z 2-4 owocolistków może być górny, półwolny i dolny. Owoc: torebka lub jagoda.
Podrodzina: SAXIFRAGOIDEAE- skalicowe
Obejmuje rodzaj:
- skalnica, śledziennica, dziewięciornik
Podrodzina: RIBESIOIDEAE- porzeczkowe
Krzewy, ulistnienie skrętoległe, kwiaty pięcio- lub czterokrotne, słupek dolny, jednokomorowy, przekształcający się w soczystą rzekomą jagodę na szczycie resztki zeschniętego kwiatu.
-porzeczka, agrest
Wzór kwiatowy: *K5-4C5-4A5-4G(4-2)d
Podrodzina: PHILADELPHOIDEAE- jaśminowe
Krzewy o liściach naprzeciwległych. W kwiatach występuje podwójny, czterokrotny, okazały okwiat, liczne pręciki i cztero-, pięciokrotny górny słupek. Owoc: torebka.
FABACEAE- bobowate
Rośliny zielne, drzewa i krzewy. Liście zwykle złożone, z przylistkami. Kwiaty grzbieciste. Bardzo charakterystyczną budowę ma korona, która składa się z dużego płatka górnego, zwanego żagielkiem, dwóch bocznych, zwanych skrzydełkami i tzw. łódeczki zrosłej z dwu płatków otaczających pręciki i słupek. W łódeczce mieści się 10 pręcików. Najczęściej 9 jest zrośniętych nitkami w rynienkowaty twór obejmujący słupek, a 1 pozostaje wolny; to tzw. pręcikowie dwuwiązkowe. Mogą się też wszystkie zrastać(jednowiązkowe) lub wszystkie wolne. U nasady słupka występuje miodnik z którego owad pobiera nektar. Zalążki powstają w zalążni wzdłuż linii zrośnięcia się brzegów 1 owocolistka. Owoc: strąk, nasiona bezbielmowe.
Korzenie roślin z tej rodziny mają zdolność współżycia z bakteriami brodawkowymi (Rhizobium) wiążącymi wolny azot z powietrza. Dlatego rośliny motylkowate są zasobne w białko, którego zawartość w nasionach może wynosić 20-50%.
-koniczyna, groszek, fasola, łubin
Wzór kwiatowy: †K(5)C5A9+1G1
PAPAVERACEAE- makowate
Rośliny zielne o liściach pierzastodzielnych. Dwudziałkowy kielich szczelnie okrywa kwiat w pączku, później odpada. Korona 4-płatkowa. Owoc: torebka wypełniona licznymi nasionami bielmowymi, rzadziej niełupka.
Podrodzina: PAPAVEROIDEAE- makowe
Rośliny o kwiatach promienistych z licznymi pręcikami, zawierające sok mleczny.
-mak polny, lekarski, glistnik jaskółcze ziele
Wzór kwiatowy: *K2C2+2AnG(2-n)
Podrodzina: FUMARIOIDEAE- dymnicowe
Brak soku mlecznego. Kwiaty o grzbiecistej koronie często wydłużonej w ostrogę, w której zbiera się nektar i o dwóch pręcikach trójdzielnych i dwukrotnym słupku.
-kokorycz, dymnica
Wzór kwiatowy: ↓K2C2+2A2G(2)
BRASSICACEAE- kapustowate
Rośliny zielne, rzadziej byliny. Liście odziomkowe tworzą nieraz rozety, a skrętolegle ułożone na łodygach liście często są lirowate i pierzastosieczne. Kwiaty o jednolitej budowie zebrane są w groniaste kwiatostany. Wolne działki kielicha ustawione są na krzyż w 2 okółkach, 4 płatki korony stoją w 1 okółku, 6 pręcików rozmieszczone jest w 2 okółkach, przy czym pręciki zewnętrznego okółka są krótsze, 4 pręciki okółka wewnętrznego dłuższe. Jest to czterosilność, czyli tetradynamia. 1 dwukrotny, górny słupek powstały ze zrośnięcia 2 owocolistków podzielony na 2 części przez fałszywą przegrodę powstałą przez nadmierny rozrost tkanki łożyska jest dwukomorowy. Owoce: łuszczyna długa, wąska, łuszczynka, łuszczyna członowana(rozłupnia, niełupka).
-kapusta, rzepak, gorczyca, tasznik pospolity, rzodkiewnik pospolity
Wzór kwiatowy: *K2+2C4A2+4G(2)
VIOLACEAE- fiołkowate
Byliny. Liście skrętoległe posiadają przylistki. Kwiaty grzbieciste, dolny płatek wyciągnięty w ostrogę, do której wnikają wyrostki 2 dolnych pręcików wydzielające nektar. Pylniki są często zlepione. Owoc: z trójkrotnego słupka o ściennym łożysku powstaje torebka pękająca wzdłuż 3 szwów.
-fiołek leśny, psi, wonny, polny
Wzór kwiatowy: †K5C5A5G(3)
MALVACEAE- ślazowate
Rośliny drzewiaste i zielne. Liście mają zwykle nerwację dłoniastą. Kwiaty obupłciowe, zazwyczaj okazałe, promieniste, z kieliszkiem, mają płatki korony w pąku śrubowato skręcone, w nasadzie zrastające się między sobą i z nitkami pręcików. Słupek górny, wielokrotny wysuwa wolne znamiona ponad rurkę utworzoną przez pręciki zrośnięte nitkami. Owoce: rozłupnia rozpadająca się na wiele rozłupek lub torebka.
-ślaz, ślazówka, bawełna.
Wzór kwiatowy: *E3K(5)C(5)A(n)G(n)
GERANIACEAE- bodziszkowate
Byliny leśne i łąkowe, chwasty polne i ruderalne. Liście mają przylistki, kwiaty są duże, barwne, promieniste, chociaż występują wyjątki o kwiatach grzbiecistych i zmiennej liczbie pręcików. W czasie przekształcania się słupka w pięciodzielną rozłupnię szyjka szczególnie silnie wydłuża się w twór zwany dzióbkiem, po dojrzeniu, pękający wzdłuż i czynny przy rozsiewaniu nasion lub rozłupek. Kwiaty owadopylne, z miodnikami.
-bodziszek łąkowy, iglica pospolita
Wzór kwiatowy: *K5C5A5+5G(5)
APIACEAE- selerowate (baldaszkowate)
Rośliny zielne. Łodygi dęte, o pustych międzywęźlach, często bruzdowane. Liście skrętoległe, blaszki podzielone są nieraz nawet kilkakrotnie. Liczne szypułkowe, drobne kwiaty, zwykle białe, rzadziej żółte, zebrane są w baldach prosty lub złożony z baldaszków osadzonych na szypułkach. Pod kwiatostanami znajdują się często liście podpierające, tworzące podsadki kwiatostanowe- pokrywy, a u nasady baldaszków pokrywki, czyli przysadki kwiatowe. Kielich jest niepokaźny, często zredukowany do 5 ząbków. Płatki korony są drobne i mają wierzchołek zgięty ku środkowi, tzw. koniuszek. Pręciki międzyległe płatkom dojrzewają wcześniej niż słupek. Dwukrotny, dwukomorowy słupek wyposażony jest w 2 szyjki osadzone na poduszeczce stanowiącej krążek miodnikowy. Owoc: rozłupnia .
-marchew zwyczajna, kminek zwyczajny, seler zwyczajny
Wzór kwiatowy: *K5C5A5G(2)d
EUPHORBIACEAE- wilczomleczowate
Łodygi, zdrewniałe lub zielne, u wielu gatunków ulegają znacznym modyfikacjom. Kwiaty rozdzielnopłciowe zebrane w wierzchotki mają niekiedy okwiat podwójny, wówczas zwykle pięciokrotny, częściej jednak pojedynczy. W kwiatach męskich liczba pręcików jest zmienna(od 1 do wielu), w żeńskich występuje 1 słupek górny, trójkrotny, rzadko dwukrotny. Owoc: rozłupnia, zwykle trójkomorowa, zawierająca w każdej komorze po 1 nasieniu.
-wilczomlecz sosnka, szczyr
POLYGONACEAE- rdestowate
Rośliny zielne, rzadko krzewy lub drzewa. Łodygi o wydatnych węzłach, często silnie zgrubiałych, bywają wzniesione bądź pokładające się. Szczególna cecha to sposób osadzania liści na łodydze- zrastające się u nasady liścia przylistki tworzą tutko watą pochwę, tzw. gatkę, która dość ściśle otacza dolną część międzywęźla. Kwiaty drobne o symetrii promienistej, przeważnie obupłciowe, są zwykle zebrane w kwiatostany wiechowate lub kłosowate. Mają okwiat pojedynczy, najczęściej niepozorny, zielonawy, biały lub różowawy, o 3-6 listkach. Pręcików 5-8. Słupek górny, zazwyczaj trójkrotny, o jednokomorowej zalążni z 1 zalążkiem. Owoc: trójgroniasty orzeszek. Nasiono bielmowe, bogate w skrobię, zrasta się z owocnią.
-rdest, szczaw
CARYOPHYLLACEAE- goździkowate
Rośliny zielne roczne lub wieloletnie. Łodygi wzniesione lub pokładające się- są ulistnione naprzeciw- i nakrzyżlegle. Liście pojedyncze, wydłużone, całobrzegie, z przylistkami lub bez nich. Kwiaty najczęściej zebrane w dwuramienne wierzchotki, są z nielicznymi wyjątkami obupłciowe i pięciokrotne. Mimo, że rodzina jest zaliczana do podklasy bezpłatkowych, większość ma kwiaty z okwiatem zróżnicowanym na działki kielicha i płatki korony. Kielich zbudowany jest z 5 działek wolnych lub zrosłych, a korona z 5 wolnych płatków często u nasady zwężonych w długie paznokcie. Pręcików najczęściej 10, wolnych, w dwóch okółkach po 5. Słupek pięciokrotny, u goździka dwukrotny, u gwiazdnicy trzykrotny, górny. Owoc: torebka, wyjątkowo orzeszek lub jagoda.
Wzór kwiatowy: *K(5)C5A5+5G(5)
Podrodzina: SILENOIDEAE- lepnicowe
Działki kielicha zrosłe w długą rurkę, płatki korony zwężone w długie, wyraźne paznokcie, liście bez przylistków.
-lepnica, bniec, firletka poszarpana, goździk
Podrodzina: ALSINOIDEAE- mokrzycowe
Kwiaty o wolnych działkach kielicha i płatkach korony nie wyciągniętych w paznokieć.
-gwiazdnica pospolita, kościenica wodna, rogownica, możylinek trójnerwowy
Podrodzina: PARONYCHIOIDEAE- paznokciowe
Niewielkie, płożące się rośliny o liściach zwykle nitkowatych, z przylistkami. Rosną najczęściej na piaszczystych glebach.
-sporki, połoniczniki
CHENOPODIACEAE- komosowate
Cecha charakterystyczna: anormalność w przyroście wtórnym korzenia i łodygi u niektórych przedstawicieli (burak, komosa). Łodygi wzniesione, liście skrętoległe- przystosowanie kseromorficzne przejawiające się najczęściej redukcją powierzchni(wałeczkowate lub szpilkowate liście) oraz występowanie miękiszu wodonośnego(sukulencja). Kwiaty, przeważnie obupłciowe, rzadziej rozdzielnopłciowe, są drobne i mają niepozorny, najczęściej pięciolistkowy, trwały okwiat, u niektórych gatunków drewniejący w trakcie owocowania. Pręciki są nadległe listkom okwiatu. Słupek dwu- lub trzykrotny górny, z zalążnią o 1 zalążku. Owoc: orzeszek lub torebka.
-komosa, soliród zielny, burak zwyczajny
Wzór kwiatowy: *P5A5G(2-3)
ERICACEAE- wrzosowate
Krzewy i krzewinki. Łodygi całkowicie lub częściowo zdrewniałe, najczęściej wzniesione, ulistnione skrętolegle lub naprzeciwlegle. Liście pojedyncze, skórzaste, niekiedy igiełkowate, wykazują cechy kseromorficzne i są często zimozielone. Kwiaty promieniste lub słabo grzbieciste, pięcio- lub czterokrotne, korona niekiedy wolnopłatkowa. Pręcików wolnych jest zwykle dwukrotnie więcej niż płatków korony. Słupek górny, pięcio- lub czterokrotny i tyleż komorowy, górny lub dolny. Owoc: z górnego- torebka, z dolnego- jagoda.
Wzór kwiatowy: *K5C(5)A5+5G(5)
Podrodzina: RHODODENDROIDEAE- różanecznikowe
Torebki pękające przegrodowo, nasiona często oskrzydlone, pręciki i pionowych, długich pylnikach, bez wyrostków. Korona zrosłopłatkowa, przekwitając ześlizguje się po innych częściach kwiatu, zapewnia samozapylenie.
-różanecznik złoty, bagno zwyczajne
Podrodzina: ARBUTOIDEAE- arbutowe
Pręciki zgięte lub z wyrostkami.
-mącznica lekarska, modrzewnica zwyczajna
Podrodzina: VACCINIOIDEAE- borówkowe
Pręciki z rożkowatymi wyrostkami. Owoc: jagoda.
-borówka czarna, żurawina błotna.
Podrodzina: ERICOIDEAE- wrzosowe
Owoc: torebki z zaschniętymi wokół nich trwałymi koronami.
-wrzos zwyczajny, wrzosiec bagienny
PRIMULACEAE- pierwiosnkowate
Rośliny zielne, rzadko roczne, częściej byliny kłączowe lub tworzące bulwy hypokotylowe. Łodygi wzniesione lub płożące się mają ulistnienie naprzeciwległe lub okółkowe, bądź pęd kwiatowy bezlistny z rozetą liści u podstawy. Liście pojedyncze, całe, rzadko podzielone. Kwiaty, niekiedy pojedyncze, częściej zebrane w kwiatostany groniaste, są z reguły promieniste i pięciokrotne. Kielich i korona zrosło listkowe. Pręciki w jednym okółku, przyrośnięte do korony, są nadległe płatkom. Słupek pięciokrotny, górny, o jednokomorowej zalążni. Owoc: wielonasienna torebka otwierające się ząbkami na szczycie lub wieczkiem.
-pierwiosnki, tojeść, kurzyślad
Wzór kwiatowy: *K(5)C(5)A5G(5)
BORAGINACEAE- szorstkolistne
Rośliny jednoroczne, dwuletnie, byliny, rzadko krzewy lub drzewa. Łodygi zazwyczaj wzniesione i rozgałęzione, ulistnione skrętolegle. Liście pojedyncze, całobrzegie, podobnie jak łodyga są gęsto pokryte sztywnymi włoskami. Kwiaty zebrane w kwiatostany wierzchotkowe są promieniste z nielicznymi wyjątkami. Kielich trwały, o 5 zrosłych działkach. Korona utworzona z 5 płatków zrośniętych w dolnej części w rurkę, niekiedy bardzo krótką, w części górnej ma postać odgiętych łatek. W gardzieli korony u większości gatunków występuje 5 fałdzistych wyrostków, tzw. osklepek, często odmiennie zabarwionych, pod którymi ukryte jest 5 wolnych pręcików przyrosłych do korony. 1 okółek pręcików przekształcony jest w miodniki. Słupek dwukrotny, górny, ma dwukomorową zalążnię, podzieloną dodatkowo fałszywą przegrodą na 4 jednonasienne gniazda. Owoc: czterodzielna rozłupnia rozpadająca się na 4 rozłupki.
-niezapominajka polna, krzywoszyj polny, żywokost bulwiasty
Wzór kwiatowy: K(5)[C(5)A5]G(2)
LAMIACEAE- jasnotowate
Rośliny zielne i krzewinki. Łodygi czterokanciaste(z pasmami kolenchymy), wzniesione lub płożące się. Liście pojedyncze, ogonkowe, siedzące, ustawione nakrzyżlegle. Kwiaty wyrastają w kątach górnych liści na bardzo skróconych szypułkach, tworzą kwiatostany wierzchotkowe, po 2 w każdym okółku. Kwiaty wykazują symetrię grzbiecistą. Kielich trwały. zbudowany jest z 5 zrosłych działek, często dwuwargowy. Korona pieciopłatkowa. Do rurki korony przyrastają nitkami najczęściej 4 pręciki dwusilne, rzadziej tylko 2. Górny słupek o rozwidlonym znamieniu, wskazującym na to, że powstał z 2 owocolistków, ma długą szyjkę wyrastającą spomiędzy 4 części. Owoc: rozłupnia rozpadająca się na 4 rozłupki, określane też jako orzeszki.
-majeranek, szałwia, bazylia, dąbrówka rozłogowa, jasnota
Wzór kwiatowy: ↓K(5)[C(5)A4]G(2)
SOLANACEAE- psiankowate
Łodygi, najczęściej rozgałęziające się, są wyposażone w bikolateralne wiązki przewodzące i nawet u niektórych gatunków zielnych drewnieją od dołu. Liście pojedyncze lub złożone rozmieszczone skrętolegle. Kwiaty wyrastają pojedynczo lub są zebrane w sierpiki. Mają przeważnie symetrię promienistą. Kielich pięciodziałowy, trwały. Korona zrosła z 5 płatków tworzy często rurkę, na której dnie znajdują się nektarniki i dlatego kwiaty, np. u tytoniu i petunii, zapylane są przez owady o długim aparacie gębowym. Do korony przyrasta nitkami 5 pręcików, których główki często stykają się i w postaci rurki otaczają szyjkę słupka. Słupek dwukrotny, górny. Owoc: jagoda lub torebka.
-ziemniak, papryka, tytoń szlachetny
Wzór kwiatowy: *K(5)C(5)A5G(2)
SCROPHULARIACEAE- trędownikowate
Rośliny zielne, najczęściej trwałe, rzadko krzewy lub drzewa. Łodygi mogą być pokładające się, lecz najczęściej są wzniesione, o ulistnieniu skrętoległym lub naprzeciwległym. Liście pojedyncze, bez przylistków, niekiedy licznie występujące w obrębie kwiatostanów jako liście przykwiatowe. Kwiaty o zróżnicowanej budowie wykazują ewolucję symetrii od prawie promienistej do silnie grzbiecistej oraz redukcję okwiatu z pięciokrotnego do czterokrotnego, a także pręcików z 5 do 4, najczęściej dwusilnych, lub nawet 2. Kielich trwały, zrosły zwykle z 5 działek. Korona często wyraźnie dwuwargowa, Niekiedy z ostrogą. Pręciki przyrastają do korony. Słupek górny, dwukrotny o zalążni podzielonej na 2 komory. Owoc: torebka wielonasienna.
Wzory kwiatowe: K5[C(5)A5]G(2), K4[C(4)A2]G(2)
Podrodzina: PSEUDOSOLANOIDEAE- nibypsiankowe
Zielone, niepasożytnicze rośliny z kwiatami słabo grzbiecistymi, o 5 pręcikach.
-dziewanna
Podrodzina: ANTIRRHINOIDEAE- wyżlinowe
Niepasożytujące rośliny zielne o bardzo zróżnicowanej budowie kwiatów, z 4 lub 2 pręcikami.
-trędowniki, przetacznik
Podrodzina: RHINANTHOIDEAE- szelężnicowe
Jednoroczne, półpasożytniczne rośliny zielne, często trujące, o kwiatach wyraźnie grzbiecistych z dwuwargową koroną i 4 pręcikami.
-szelężnik, świetlik, łuskiewnik różowy
CUCURBITACEAE- dyniowate
Zielne pnącza jednoroczne, rzadko byliny. Łodygi długie, wiotkie, z bikolateralnymi wiązkami przewodzącymi, płożą się bądź wspinają na podpory dzięki wąsom czepnym pojedynczym lub rozgałęzionym, wyrastającym z kątów liści. Liście duże, często klapowane, pokryte zadzierzystymi włoskami. Kwiaty rozdzielnopłciowe, wyrastają najczęściej na tych samych osobnikach. Pięciodziałkowy, zrosły kielich oraz korona składająca się z 5 płatków zrastających się tylko nasadami stanowią okwiat otaczający trójkrotny, dolny słupek w kwiatach żeńskich, a 5 pręcików zrośniętych grupami (2+2+1) w kwiatach męskich. Owoc: jagoda rzekoma typu Cucurbita.
-ogórek, kawon, dynia, przestęp
Wzory kwiatowe: ♀K(5)C(5)G(3), ♂K(5)C(5)A(5)
ASTERACEAE- astrowate
Kwiaty na ogół drobne, zebrane są w kwiatostan zwany koszyczkiem na rozszerzonym szczycie pędu - płaskim lub wypukłym osadniku, przez co powstają bardzo gęste kwiatostany imitujące kwiat, otoczone okrywą listków zwykle łuskowatych. Kielich jest zredukowany, niezielony i przeważnie w postaci licznych włosków. Występują 2 rodzaje kwiatów: kwiaty języczkowe mające koronę o symetrii grzbiecistej i kwiaty rurkowate o symetrii promienistej. U niektórych gatunków w koszyczku znajdują się wyłącznie kwiaty rurkowate, jak np. u ostów, u innych wyłącznie kwiaty języczkowe, jak np. u mniszka lekarskiego. Najczęściej jednak w koszyczkach występują równocześnie obydwa rodzaje kwiatów; na zewnętrznym obrzeżu kwiaty języczkowe, zwykle większe i imitujące płatki korony, w środku koszyczka kwiaty rurkowate. Pręciki zrośnięte są zawsze pylnikami w rurkę, nitki wolne. Kwiaty mogą być dwupłciowe, jednopłciowe lub płone (tymi ostatnimi najczęściej są kwiaty języczkowe na obrzeżu koszyczka). Są one zazwyczaj przedprątne. Owoc: niełupka zrośnięta ze ścianą owocni i często wyposażona w puch kielichowy. Nasiona są bezbielmowe z dobrze wykształconymi liścieniami.
Wzór kwiatowy: ↓*Ko-n[C(5)A(5)]G(2)d
Podrodzina: TUBIFLORAE- rurkowe
W koszyczkach jako podstawowe występują płodne kwiaty rurkowate. Rośliny te nie zawierają soku mlecznego, natomiast często olejki eteryczne. Istnieją znaczne różnice w wyglądzie koszyczków wynikające z obecności lub braku na jego obrzeżu powabni. Koszyczki bez powabni wypełnione tylko płodnymi, rurkowatymi kwiatami wykształca dość liczna grupa przedstawicieli( łopiany, osty, ostrożenie). Koszyczki z powabnią złożoną z brzeżnych, płonnych kwiatów rurkowatych o powiększonej, grzbiecistej koronie, tzw. kwiatów lejkowatych, występują u chabrów. Koszyczki grupujące w środku kwiaty rurkowate, a na obwodzie koszyczków trój ząbkowe kwiaty języczkowate tworzące powabnię(rumianek pospolity, stokrotka pospolita).
Podrodzina: LIGULIFLORAE- języczkowe
W koszyczku wszystkie kwiaty są języczkowate, pięcioząbkowe i obupłciowe, zawierają przeważnie sok mleczny.
-sałata, cykoria, mniszek pospolity, jastrzębiec
LILIACEAE- liliowate
Byliny, wyrastające z kłączy lub cebul. Kwiaty składają się z dwuokółkowego okwiatu, z 6 pręcików w 2 okółkach i górnego zrośniętego z 3 owocolistków, trójkomorowego słupka. U niektórych gatunków występuje zwiększona liczba pręcików, a u innych ulegają one redukcji. Owoce: torebka, jagoda
-kokoryczka, szparag, lilia, czosnek
Wzór kwiatowy: *P3+3A3+3G(3)
AMARYLLIDACEAE- amarylkowate
Byliny. Wytwarzają organy spichrzowe w postaci cebul lub, rzadziej kłączy. Kwiaty, o promienistej symetrii występują albo pojedynczo, albo zebrane w pozorne baldachy. Okwiat jest wolny lub zrosły, podwójny i trójkrotny. Pręciki ustawione po 3 w 2 okółkach, przy czym 1 okółek może występować w formie prątniczków. Słupek dolny, co rózni te rośliny od liliowatych, i trójkomorowy. Owoc: torebka, albo rzadziej jagoda.
-przebiśnieg, narcyz
Wzór kwiatowy: *P3+3A3+3G(3)d
IRIDACEAE- kosaćcowate
Wieloletnie rośliny lądowe lub bagienne. Liście mają kształt mieczowaty, są bezogonkowe i skupione zwykle u podstawy łodygi. Kwiaty są z reguły duże, obupłciowe, promieniste lub rzadziej grzbieciste. Okwiat barwny, dwuokółkowy. W każdym okółku znajdują się 3 listki. Słupek dolny. Owoc: trójdzielna, wielonasienna torebka.
-szafran, mieczyk, kosaciec
Wzór kwiatowy: * lub ↓P3+3A3G(3)d
JUNCACEAE- sitowate
Rośliny jednoroczne lub wieloletnie(wytwarzają rozrastające się kłącza). Kwiaty są niepozorne, częściowo wiatropylne. Okwiat jest dwuokółkowy i składa się z 6 błoniastych listków. Pręcików jest 6, zwykle w 2 okółkach, czasem mogą być tylko 3 pręciki. Słupek górny, przeważnie trójkomorowy. Owoc: wielonasienna torebka.
-sit, kosmatka
Wzór kwiatowy: *P3+3A3+3G(3)
CYPERACEAE- turzycowate
Rośliny wieloletnie z kłączami lub zgrubiałymi korzeniami gromadzącymi materiały zapasowe. Łodyga jest bezkolankowa, zwykle trójkanciasta lub obła. Liście pochwiaste, równowąskie, z zamkniętymi pochwami ustawione są w 3 prostnicach. Liczne kwiaty osadzone są w pachwinach łuskowatych przysadek i skupione w kłoski zebrane w kłosowate lub wiechowate kwiatostany. Kwiaty są na ogół rozdzielnopłciowe. Turzyce posiadają kwiaty jednopłciowe, bez okwiatu. Kwiat męski ma 3 pręciki, a żeński 1, górny słupek z 2-3 znamionami. Owoc: orzeszek zamknięty w pęcherzyku.
-turzyca, wełnianka, cibora
Wzory kwiatowe: ♀P0A3G0, ♂P0A0G(3)
POACEAE- wiechlinowate
Rośliny zielne jednoroczne lub wieloletnie(byliny) wytwarzające niezdrewniałe pędy, krzewiące się u podstawy i nierozgałęziające się ku górze. Łodyga nazywana źdźbłem, obła, pusta w międzywęźlach, a przegrodzona w węzłach. Tkanka twórcza znajduje się w dolnej części każdego międzywęźla, dzięki czemu pasące się zwierzęta nie przerywają wzrostu. Liście dwurzędowo ustawione, naprzemianległe, pochwiaste, równowąskie, żyłkowanie równoległe. W miejscu złączenia blaszki liściowej z pochwą najczęściej występuje języczek, a czasami także uszka obejmujące łodygę. Niektóre gatunki utwardzone są krzemionką, co ma zniechęcić pasące się zwierzęta. Kwiaty zebrane w kłoski, u nasady kłoska są przysadki zwane plewami. Kwiaty są trójkrotne, przeważnie obupłciowe, ze zredukowanym okwiatem, zazwyczaj 3 pręcikami o długich nitkach i słupkiem z dwoma znamionami. Kłoski zebrane są kwiatostany typu kłos złożony lub wiecha złożona. Owoce: Ziarniaki zawierające bielmowe nasienie.
Wzór kwiatowy: ↓P0A3G(2)
ORCHIDACEAE- storczykowate
Liście wydłużone, całobrzegie. Kwiaty charakteryzują się zrośnięciem pręcikowia z szyjką słupka w prętosłup oraz tzw. pyłkowinami. Słupek jest pojedynczy, dolny, zbudowany z 3 owocolistków. Pręcik jest jeden lub dwa. Każdy kwiat składa się z dwuokółkowego okwiatu, którego części w czasie rozwoju u wielu gatunków skręcają się o 180° w stosunku do swojego pierwotnego położenia. Środkowa działka wewnętrznego okółka (czasem określanego jako korona) przekształcona jest w tzw. warżkę, niejednokrotnie podzieloną, często wydłużoną ku tyłowi w tzw. ostrogę. Jest ona umieszczona na dole kwiatu i służy owadom za miejsce do siadania. Kwiaty przeważnie zebrane w kwiatostany typu wiecha bądź grono, zapylane przez zwierzęta (głównie owady, rzadziej ptaki). Owoce: torebka z dużą ilością bezbielmowych (do 1 mln) bardzo drobnych nasion, rozsiewanych przez wiatr. Nasiona w większości są niezdolne do kiełkowania bez obecności grzybów charakterystycznych dla danych gatunków (mikoryza).
Storczykowate dzieli się na 2 grupy:
1. DIANDRAE, do których należy rodzaj obuwnik
2. MONANDRAE- rośliny mające tylko jeden płodny pręcik w kwiecie
-storczyk
Wzór kwiatowy: ↓P3+3A1+0(A0+2)G(3)d
ARACEAE- obrazkowate
Trwałe rośliny zielne, epifity. Kwiaty zebrane są w kwiatostany w postaci kolby lub kulistej główki, które u podstawy mają okrywę liściową. Kwiaty są obupłciowe lub rozdzielnopłciowe, przeważnie trójkrotne. Liście niektórych obrazkowatych mają unerwienie siateczkowate. Owoc: soczysta jagoda.
-tatarak zwyczajny, wzór kwiatu: *P3+3A3+3G(3)
-obrazki plamiste, wzór kwiatu: ♀A3-4, ♂G1
-czermień błotna, wzór kwiatu: *A6-9G(3)