Zaburzenia współwystępujące z upośledzeniem umysłowym:
-padaczka
-mózgowe porażenie dziecięce
-zaburzenia analizatorów (wzrok, słuch)
-zaburzenia mowy
Padaczka
Jest zespołem objawów, które wyrażają się głównie zaburzeniami czynności komórek mózgowych.
W klasyfikacji padaczki wyróżnia się :
Napady częściowe
a)napady częściowe bez zaburzeń świadomości (ogniskowe)
b)napady częściowe z zaburzeniami świadomości (skroniowe)
Napady uogólnione
Napady uogólnione, małe, z objawami zaburzeń świadomości , niedrgawkowe (petit mal). Napad może trwać od 1-20 sekund. W czasie napadu u chorego obserwuje się mruganie powiekami, ruchy głowy, warg, palców. Występują u dzieci w wieku 5-12 lat.
Napady uogólnione drgawkowe (grand mal). W dużych napadach dziecko traci świadomość, poczym występuje faza toniczna( sztywnienie kończyn) lub kolniczna(drgawki). W czasie napadu może dojść do przegryzienia języka, oddania moczu stolca, wystąpienie piany na ustach. Po napadzie chory może odczuwać senność osłabienie ból głowy.
Napady jednostronne- obejmują tylko połowę ciała. W przebiegu tych napadów mogą występować drgawki kloniczne ,mieszane, toniczne.
Napady padaczkowe , które nie są sklasyfikowane. Istnieja padaczki związane z wiekiem dziecka np. wczesnodziecięca postac padaczki tzw. Zespół Westa.
Upośledzenie umysłowe współwystępuje najczęściej z napadami padaczki typu grand mal.
Do przyczyn padaczki należą :
Uszkodzenie mózgu powstałe w czasie ciązy, w okresie okołoporodowym lub w wyniku wad rozwojowych.
Do czynników padaczkorodnych zalicza się zakażenie ogólne i zakażenia ośrodkowego układu nerwowego, naczyniowe procesy chorobowe w obrębie ośrodkowego ukł nerwowego, choroby metaboliczne, w niewielki procencie urazy czaszki.
Stan padaczkowy- o stanie padaczkowym mówimy gdy napad padaczkowy trwa godzinę lub dłużej albo kiedy występuje seria napadów(jeden po drugim), a chory między napadami nie odzyskuje przytomności.
Mózgowe porażenie dziecięce
Określenie mózgowe porażeni e dziecięce odnosi się do schorzeń w zasadzie nie postępujących, a doprowadzających do zaburzeń czynności ruchowych związanych z uszkodzeniem mózgu przed porodem, w czasie porodu lub w ciągu pierwszego roku życia
Klasyfikacja opiera się na postaci ubytku ruchowego:
Postacie spastyczne (75% przypadków)- napięcie mięśniowe i trudności z ich rozluźnianiem
Zmiany we wszystkich cztrech kończynach
Zajęta jedna połowa ciała
Kończyny dolne bardziej zajęte niż górne
Zmiany tylko w kończynach dolnych
Zmiany w jednej kończynie
Zmiany w trzech kończynach
Ruchy mimowolne
Zaburzenia koordynacji ruchowej i równowagi
Zaburzenia mieszane
Do objawów towarzyszących należą drgawki i niedorozwój umysłowy, zaburzenia mowy, wzroku, słuchu, spostrzegania zmysłowego.
Rozwój umysłowy
Poziom rozwoju umysłowego dzieci z porażeniem mózgowym może wahać się w granicach od wysokiej inteligencji do upośledzenia znacznego i głębokiego stopnia. Opóźnienie rozwoju umysłowego u dzieci z MPD często ma charakter wtórny.
Mowa
Zaburzenie mowy mogą być wyrazem zaburzeń koordynacji mięśniowo-ruchowej koniecznej do wytwarzania dźwięków, wyrazów, zdań. Nieprawidłowości mogą wynikać z zaburzeń analizy i syntezy bodźców słuchowych oraz występować w upośledzeniu umysłowym.
Słuch
Zaburzenia słuchu występują najczęściej w postaciach atetotycznych( pozapiramidowych)
Wzrok
U 50 % dzieci z MPD występuje zaburzenie narządu wzroku głownie w postaci zeza. Mogą występować również zaburzenia analizy i syntezy bodzców wzrokowych.
Zaburzenia analizatorów
Analizator wzroku
Wady wzroku mogą być wynikiem wady budowy gałki ocznej, nieprawidłowego jej ustawienia w oczodole, zakłóceń czynności mięśni poruszających gałkę oczną, zakłóceń ich unerwienia, nieprawidłowości w budowie i czynności dróg wzrokowych, które przekazują wrażenia wzrokowe do kory mózgowej.
Rodzaje wad wzroku:
Krótkowzroczność - widzenie przedmiotów położonych blisko jest prawidłowe, oddalonych zaburzone. Wyrównanie polega na dobraniu szkieł rozpraszających, dzięki którym obraz powstaje na siatkówce, a nie przed nią.
Nadwzroczność, dalekowzroczność - obraz powstaje poza siatkówką, wyrównanie osiąga się przez dobranie szkieł skupiających(dioptrie dodatnie)
Astygmatyzm wywołuje zakłocenia widzenia. Obraz powstaje zatarty zniekształcony. Wymaga szkieł cylindrycznych
Zez
Nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych
Przyczyny zeza: Wady refleksji (duża różnica między reflekcją jednego a drugiego oka.)
Zmiany patologiczne w oczodole, w gałce ocznej, nerwie wzrokowym, w ośrodkach kory mózgowej.
Zmiany w unerwieniu mięsni oczu(niedowłady, porażenia mięsni oczu)
Wzmożona pobudliwość ukł nerwowego
Oczopląs
Nieskoordynowane ruchy gałek ocznych.
Zaburzenia mowy
Istnieją dwa modele rozwoju mowy u upośledzonych umysłowo.
Mowa osób z lekkim upośledzeniem różni się od mowy osób z normą intelektualną pod względem :
- opanowanie języka w wolniejszym tempie
-w sprawności językowej występują różnice ilościowe( os. Z lekkim upośledzeniem umysłowym mają uboższy słownik zarówno bierny i czynny)
Natomiast jednostki głębiej upośledzone umysłowo mają większy deficyt biologicznego rozwoju mowy, niższa jest ilość i jakość przeprowadzonych operacji językowych. Rozwój mowy u głębiej u.u jest automatyczny, nie przechodzi typowego rozwoju w określonych stadiach.
Opóźnienie językowe jest uzależnione od kilku podstawowych czynników, do których zalicza się:
- upośledzenie umysłowe
-niedosłuch i głuchotę
-autyzm i inne zaburzenia psychiczne
-mózgowe porażenie dziecięce i inne zaburzenia neurologiczne
-opóżnienie w dojrzewaniu fizjologicznym
-skrajne zaniedbanie środowiskowe
Im głębsze u.u, tym poważniejsze opóźnienie rozwoju mowy.
U osób z u.u występują:
-opóznienie rozwoju mowy
-częste agramatyzmy (brak reguł gramatycznych)
-dyslalia(nieprawidlowa realizacja dźwięków mowy)
-dysglosja (zaburzenia artykulacji)
-afazja dziecięca ( opóżnienie w nabywaniu zdolności językowych)
Wady wymowy u dzieci upośledzonych umysłowo są o wiele bardziej skomplikowane niż u dzieci normalnych. Przyczyną tego mogą być anomalie anatomiczne ( np. podniebienie gotyckie, zbyt duży lub mały język, rozszczep warg, braki w uzębieniu).