3. Cele NBP i stopień ich realizacji po 2000 roku.
Cele polityki monetarnej możemy podzielić na :
- strategiczne,
- pośrednie,
- operacyjne.
Podstawowym strategicznym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego, niskiego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to realizacji podstawowego ce!u NBP. Stabilność cen jest niezbędna do zbudowania trwałych fundamentów długofalowego wzrostu gospodarczego. Utrzymywanie stabilnego poziomu cen jest najtrudniejszym zadaniem banku centralnego. Cele pośrednie polityki monetarnej są dla BC łatwiejsze do kontrolowania i korygowania. Zaliczamy do nich:
■ Kształtowanie wysokości stóp procentowych,
■ Oddziaływanie na wielkość podaż}' pieniądza,
■ Wpływanie na wielkość kredytów udzielanych przedsiębiorcom i gosp, Domowym, a także na wielkość kredytów ogółem.
Celami operacyjnymi BC są utrzymywanie na odpowiednim poziomie bazy monetarnej oraz poziomu stopy procentowej, a także regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie.
Średniookresowym celem NBP było obniżenie inflacji poniżej poziomu 4% do 2003 r. NBP dąży do realizacji tego celu, wykorzystując tzw. strategię bezpośredniego celu inflacyjnego. Od początku 2004 r. NBP realizuje ciągły cel inflacyjny na poziomie 2,5% z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 punkt procentowy.
4. Operacie otwartego rynku w Polsce.
Działania banku centralnego, polegające na kupowaniu lub sprzedawaniu rządowych papierów wartościowych, głównie weksli skarbowych, w celu regulowania podaży pieniądza kredytowego w gospodarce, poprzez ograniczanie lub rozszerzanie zdolności kredytowej banków komercyjnych.
Jeśli w ocenie BC wartość udzielonych przez banki komercyjne kredytów jest nadmierna, co może wywołać tendencje inflacyjne, podejmuje on decyzję o sprzedaży bankom komercyjnym rządowych papierów wartościowych. Zachętą do ich zakupu jest obniżona w stosunku do wartości rynkowej cena, co zwiększa zyski banków. Zakup tych papierów zmusza banki komercyjne do ograniczenia działalności kredytowej na rzecz przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, a to wpływa na zmniejszenie podaży pieniądza i zmniejszenie presji inflacyjnej. Natomiast w sytuacji niedostatecznej podaży pieniądza, w celu pobudzenia gospodarki BC skupuje od banków komercyjnych rządowe papiery wartościowe, oferując cen? wyższą od wartości rynkowej. Zwiększa to dopływ pieniądza gotówkowego do banków komercyjnych i tym samym rozszerza ich zdolność kredytową.
Operacje otwartego rynku są jednym z instrumentów polityki pieniężnej państwa, zmierzającej do stabilizacji gospodarki, przeciwdziałania inflacji i pobudzania wzrostu gospodarki.
1. Czynniki określające potrzeby finansowe państwa.
Wydatki budżetu państwa przeznaczone są np. na :
• Realizację zadań wykonywanych przez organy władzy państwowej
-Różnego rodzaju dotacje
• Subwencje dla partii politycznych;
• Subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego;
• Dofinansowanie zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego;
• Realizację Wspólnej Polityki Rolnej
Wydatki budżetu państwa możemy podzielić na sztywne i elastyczne. Sztywne to te, które muszą być bezwzględnie sfinansowane. Około 75% ogółu wydatków to wydatki sztywne. Do wydatków sztywnych zalicza się np.:
• Subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego;
• Składki do budżetu UE;
• Koszty obsługi długu publicznego;
• Świadczenia rodzinne;
» Dotacje dla FUS i FER, itp. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS) jest państwowym funduszem celowym, powołanym w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych. Dysponentem FUS jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. 20% wydatków tego funduszu pokrywa państwo.
czynniki o charakterze ekstensywnym
Polegają na tym, że wraz z rozwojem cywilizacyjnym państwo (traktowane jako władza centralna + samorządy) przejmowało odpowiedzialność materialną (finansową) za coraz to nowe dziedziny życia publicznego, sferę społeczną, a także gospodarczą (np. rozwój górnictwa, hutnictwa, energetyki, badania naukowe - kapitał prywatny nie bardzo chciał się tym zajmować, bo to dziedziny kapitałochłonne i przynoszące niezbyt wysokie zyski). Teraz czynniki ekstensywne mają mniejszą rolę - państwo już nie chce wkraczać w nowe dziedziny.
czynniki o charakterze intensywnym
Też wiążą się z rozwojem cywilizacyjnym, postępem nauki.. Przykład czynnika intensywnego: państwo podjęło się finansować ochronę zdrowia => wraz z rozwojem medycyny wydłuża się średnia życia => to wymusza dodatkową presję na środki finansowe (utrzymanie osób starszych, sprzęt medyczny).
3. Interpretacja zasady równowagi budżetowej w Polsce.
Równowaga budżetowa jest to stan, w którym wydatki i dochody państwa są równe. Jeśli jednak dochody są mniejsze niż wydatki wtedy występuje deficyt budżetowy, a gdy sytuacja jest odwrotna to mamy do czynienia z nadwyżką budżetową. Nadwyżka budżetowa jest szkodliwa, bo oznacza zbyt wysokie obciążenie podatkowe, a to jest niekorzystne z punku widzenia wzrostu gospodarczego, który stanowi cel nadrzędny. Środki z nadmiernych podatków tworzące tę nadwyżkę mogłyby zostać przeznaczone przez społeczeństwo na inwestycje.
W Polsce od 1992 roku mamy do czynienia z deficytem budżetowym. Równowaga budżetowa w znaczeniu dosłownym nie występuje prawie nigdy. Zazwyczaj mamy do czynienia z odchyleniami od stanu równowagi.
3. Podatki jako instrument polityki fiskalnej w Polsce.
Podatek jest to danina publiczna. Jest to świadczenie pieniężne, przymusowe, ogólne, nieodpłatne i bezzwrotne na rzecz państwa lub innych związków publicznoprawnych. W praktyce występuje również niepieniężne świadczenie na rzecz państwa np. służba wojskowa. Ogólna cecha podatku oznacza, że wszystkie podmioty są objęte podatkiem. Możemy podzielić podatki na pośrednie i bezpośrednie. Podatek bezpośredni to ten, który dotyczy bezpośrednio podatnika, np. podatki dochodowe i majątkowe. Podatnik ma obowiązek odprowadzenia podatku do organu podatkowego. Natomiast podatek pośredni to taki, który nie jest płacony bezpośrednio w urzędzie skarbowym. Przykładem takiego podatku jest np. VAT, czyli podatek od towarów i usług, który jest wliczony w cenę.
Podatek w kategorii fiskalnej jest podstawowym narzędziem przejmowania przez państwo dochodów i zaspokajania popytu na pieniądz.
3. Poząpodatkowe instrumenty (narzędzia) polityki fiskainej.
zasiłki dla bezrobotnych;
wydatki związane z tworzeniem nowych miejsc pracy i z finansowaniem programów zmiany kwalifikacji zawodowych;
wydatki promujące restrukturyzacje gospodarki w układzie branżowym i przestrzennym;
wydatki promujące rozwój drobnej wytwórczości;wydatki na roboty publiczne;poręczenia i gwarancje państwa dla podmiotów zaciągających pożyczki