PKB- jest to syntetyczna miara wartości produkcji w danym kraju, w sferze produkcji materialnej; w ciagu roku

Można go obliczyć trzema metodami:

Metoda sumowania produktów- polega na sumowaniu wartości produktów i usług, wytworzonych w całej gospodarce w ciągu roku. W praktyce tymi obliczeniami zajmuje się GUS. Zbierane dane statystyczne dotyczące wartości wytworzonych produktów i usług grupuje się wg. działów gospodarki. Działy gospodarki to wg.roczników statystycznych: przemysł, budownictwo, rolnictwo, leśnictwo, transport, łączność, handel, gospodarka komunalna i mieszkaniowa, oświata i wychowanie, ochrona zdrowia i opieka społeczna, pozostałe działy i gałęzie.

Metoda sumowania dochodów- polega na dodawaniu dochodów (tj. płac, rent, procentów i zysków), powstających w procesie wytwarzania produktów i usług w ciągu roku. Suma tych dochodów musi być równa sumie wartości dodanej, ponieważ wartość dodana składa się z dochodów otrzymywanych przez uczestników produkcji. Do rachunku sumowania dochodów nie wchodzą tzw. płatności transferowe tj. emerytury, renty, różnego rodzaju zasiłki i stypendia-bo nie są dochodami z tytułu udziału w procesie produkcji.

Metoda sumowania wydatków- obliczenie PKB ta metodą polega na sumowaniu wydatków, na dobra finalne wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe. Wydatki te obejmują: wydatki na dobra konsumpcyjne tj. produkty i usługi wytworzone w kraju, w.na krajowe dobra inwestycyjne, w.rządowe na wytwarzanie w kraju finalne produktu i usługi z wyłączeniem płatności transferowych, w.wydatki na krajowe dobra exportowane. Jest to podstawowa definicja PKB.

Wyróżniamy dwie kategorie PKB:

PKB w cenach rynkowych - jest miarą produkcji krajowej w kategoriach cen płaconych przez ostatecznych odbiorców włącznie z podatkami pośrednimi, czyli VAT i akcyza;

PKB w cenach czynników produkcji krajowej- jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich, a z uwzględnieniem subsydiów.

DOBRA FINALNE- produkty i usługi nabywane przez ostatecznego użytkownika.

DOBRA POŚREDNIE- to dobra w całości zużywane przez przedsiębiorstwo przy wytwarzaniu innych produktów.

WARTOŚĆ DODANA- do przyrost wartości dóbr, będące rezultatem danego procesu produkcji. Oblicza się ją przez odjęcie od wartości dóbr wytworzonych w danym przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych (a nie osobowych) czynników produkcji przy wytwarzaniu tych dóbr. PKB prezentuje się w: bieżących cenach rynkowych (nominalny) dla analizy podziału dochodu narodowego, cenach stałych (przyjętych w jakimś roku) realny dla analizy wzrostu dochodu narodowego.

DEFLATOR- stosunek PKB w ujęciu nominalnym (ceny bieżące) do PKB w ujęciu realnym (ceny stałe) razy 100. Jest to miara przeciętnego wzrostu cen wszystkich dóbr i usług w danym kraju. Nie pokrywa się z pojęciem inflacji, które wyraża jedynie wzrost cen towarów i usług nabywanych przez ludność. Za pomocą delatora łatwo można przeliczyć PKB realny na nominalny i odwrotnie. PKB, a miary poziomu rozwoju gospodarczego i dobrobytu. PKB służy min.do porównywania gospodarek w innych krajach i w danym kraju. Jedynym z najlepszych mierników jest wielkość PKB na jednego mieszkańca = PKB per capita.

WADY PKB PER CAPITA: ta wielkość nie uwzględnia tzw. ”szarej strefy”, która wpływa w pewien sposób na poziom dobrobytu ludności (np. obecnie szacuje się, że w szarej strefie pracuje ponad 2 mln osób i szara strefa daje ponad 15% PKB); nie uwzględnia legalnej produkcji wykonywanej na własne potrzeby w domu (usługi); nie uwzględnia efektów ubocznych, wzrostu produkcji dla środowiska naturalnego tj. zanieczyszczenia wody, powietrza, hałasu.

BEZROBOCIE- to określony stan na rynku pracy, kiedy podaż pracy (chętni do pracy) przewyższą popyt na pracę (pracodawcy), tj zdolni i chcący pracować nie znajdują pracy. Bezrobocie ma charakter przymusowy.

POMIARY BEZROBOCIA- w Polsce w praktyce stosowane są 2 metody pomiaru bezrobocia:

bezrobocie rejestrowane- metoda wykorzystywana w statystyce urzędów pracy jako metoda podstawowa. Wg.tej metody bezrobotnymi są osoby: zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia w ramach stosunku pracy, pozostające bez pracy i nie uczące się w szkołach (z wyjątkiem szkół wieczorowych i zaocznych), zarejestrowane w UP jeżeli: ukończyły 18 lat, nie ukończyły 60 tal kobiety i 65 mężczyźni, nie nabyły prawa do emerytury, nie są właścicielami gospodarstwa rolnego, nie prowadzą przyrodniczej działalności gospodarczej;

metoda wykorzystywana w badaniach aktywności ekonomicznej ludności (BAEL) wg.tej metody do bezrobotnych zalicza się: w okresie badanego tygodnia, badane osoby nie pracowały nawet przez okres 1 godziny, aktywnie poszukują pracy, są gotowe natychmiast podjąć pracę. Stopa bezrobocia- to procentowy udział zarejestrowanych bezrobotnych w liczbie ludności aktywnej zawodowo szacowanej przez urzędy statystyczne na koniec każdego okresu (miesiąc, kwartał, rok). Ludność aktywna zawodowo to osoby pracujące+ osoby bezrobotne. TYPY BEZROBOCIA-

BEZROBOCIE FRYKCYJNE (niskie do 3-4%) w dynamicznej gospodarce stale pojawiają się niedopasowania ( frykcje) miedzy wolnymi miejscami pracy, a wolną siłą roboczą. Ciągle zachodzą procesy tworzenia i likwidacji miejsc pracy, napływa siły roboczej na rynek pracy i odpływa (zmiany miejsc pracy przez pracowników).Informacja o wolnych miejscach pracy nie jest doskonała i musi upłynąć jakiś czas zanim bezrobotni znajdą czekające na nich miejsce pracy; bezrobocie frykcyjne- można obniżyć, gdyby informacje o rynku pracy docierały szybciej do zainteresowanych stron. Istotna rolę odgrywają takie czynniki jak: rozwój sieci urzędów pracy i wzrost liczby pracowników zajmujących się pośrednictwem pracy. Z drugiej strony ważną rolę odgrywa intensywność poszukiwania pracy przez samych bezrobotnych; BEZROBOCIE STRUKTURALNE (wysokie)- powstaje w wyniku niedopasowania - nadwyżki podaży siły roboczej do popytu na tą siłę roboczą. Wynika to np.z upadku pewnych branż przemysłu czy też jego restrukturyzacji oraz rozwoju i postępu technicznego (np.komputeryzacja), oraz osłabienia aktywności gospodarki w danym regionie lub państwie. B,strukturalne może mieć charakter dosyć trwały, gdyż likwidacja tego typu bezrobocia wymaga dłuższego okresu czasu wynikającego np. ze zmiany zawodu, kwalifikacji czy też zmiany miejsca zatrudnienia;

BEZROBOCIE KONIUNKTURALNE- wynika z wahań koniunktury gospodarczej (ma charakter czasowy);

BEZROBOCIE SEZONOWE- prace sezonowe: b.krótkookresowe do 3 miesięcy, b.średniookresowe do 1 roku, b.długookresowe powyżej 1 roku.

PRZYCZYNY BEZROBOCIA:

UJĘCIE KLASYCZNE (MARSHALL, PIGOU). Tu przyczyną powstawania bezrobocia jest ograniczenie w swobodnym działaniu mechanizmu rynkowego na rynku pracy. Chodzi o usztywnienie płac, a nawet obniżenie płac (co wynika z mechanizmu rynkowego), a silne związki zawodowe domagające się podwyżki płac. Zatem bezrobocie ma charakter dobrowolny, ponieważ jest wynikiem świadomego braku akceptacji ze strony pracowników (związków zawodowych) wymogów mechanizmów rynkowych. A te wymogi mechanizmów rynkowych mówią o konieczności obniżenie płac. W ujęciu klasycznym ingerencja państwa w procesy gospodarcze nie jest potrzebna, aby zwalczać bezrobocie. Zwalczyć bezrobocie można poprzez: osłabienie monopolistycznej roli związków zawodowych, zwiększenie elastyczności płac (zarówno ich obniżania jak ich podwyższania);

UJĘCIE KEYNESISTOWSKIE (KEYNES). Tu przyczyną bezrobocia jest niewystarczający popyt na towary jakie kształtują się w warunkach gospodarki wolnorynkowej. Wynika z tego, że inwestycje są mniejsze od oszczędności, a przecież to inwestycje tworzą nowe miejsca pracy. Zatem bezrobocie ma charakter przymusowy. W ujęciu keynesistowskim, konieczna jest aktywna ingerencja państwa w procesy gospodarcze w celu zwalczania bezrobocia.

Aktywna polityka państwa na rynku pracy- polityka makroekonomiczna rządu ograniczająca bezrobocie poprzez: stymulowanie globalnego popytu na towary poprzez niskie podatki, niska stopa procentowa, podaż pieniądza, wydatki budżetowe państwa, stworzenie producentom najkorzystniejszych warunków do rozwijania produkcji, roboty publiczne, prace interwencyjne, szkolenia zawodowe (zdobywanie nowych kwalifikacji). Pasywna polityka na rynku pracy- obejmuje różnorodne formy pomocy finansowej dla bezrobotnych. Podstawową formą są zasiłki dla bezrobotnych i zasiłki przedemerytalne.

INFLACJA- to proces ogólnego wzrostu poziomu cen. Trzeba zwrócić uwagę na 2 elementy występujące w powyższej definicji. Inflacja jest procesem, wzrost cen w jakimś długim okresie ma charakter trwały, nie bierze się pod uwagę krótkich jednorazowych elementów, wzrost ogólnego (średniego)poziomu cen, nie każdy pojedynczy wzrost cen jest inflacją. W analizach procesów inflacyjnych najczęściej jest wykorzystywany WSKAŹNIK STOPY INFLACJI tj.procentowy wzrost ogólnego poziomu cen w ciągu roku. W Polskiej praktyce statystycznej oblicza się stopę inflacji w dwojaki sposób:

rok do roku- poziom cen z danego roku do poziomu cen z roku poprzedniego-tzw. inflacja średnioroczna bierze się pod uwagę średnią z 12 miesięcy;

z grudnia do grudnia- poziom cen z grudnia danego roku do grudnia roku ubiegłego.

Procesy inflacyjne mierzone wskaźnikami cen mogą mieć różne nasilenie:

inflacja pełzająca- do 5% wzrostu cen rocznie,

umiarkowana-5-10% rocznie,

galopująca -10-150% rocznie,

hiperinflacja-powyżej 150% rocznie.

PRZYCZYNY INFLACJI-

MONETOWA TEORIA INFLACJI- tempo wzrostu cen uzależnione jest od tempa wzrostu podaży pieniądza, ponieważ podaż pieniądza znajduje się pod kontrolą Banku Centralnego to przyczynę inflacji upatruje się jako błędną politykę banku centralnego;

POPYTOWA TEORIA INFLACJI- wg tej teorii przyczynę inflacji upatruje się w ustaleniu popytu na towary na poziomie przewyższającym możliwości zaspokojenia tego popytu.Jest to typowa nadwyżka popytu na podaż. Może pojawiać się tutaj groźna tzw. SPIRALA INFLACYJNA. Polega ona na tym, że wzrost cen uruchamia dalszy wzrost cen. Efektem dalszego wzrostu cen jest wzrost dochodów- zwłaszcza producentów i sprzedawców. Natomiast proces wzrostu cen uruchamia działania roszczeniowe przez tych, których dochody realne spadły w wyniku wzrostu cen, chodzi przede wszystkim o pracowników. To wszystko powoduje spiralę inflacyjną;

KOSZTOWA TEORIA INFLACJI- wg tej teorii przyczyna inflacji jest wzrost kosztów produkcji. Gdy rosną koszty produkcji, przedsiębiorstwa „przerzucają” ten wzrost na ceny wyborów gotowych na nabywców. Wzrost kosztów produkcji może być spowodowany różnymi przyczynami i stąd wyróżniamy różne typy inflacji kosztowej:

inflacja płacowa-gdy następuje wzrost płac,

inflacja wywołana przez wysokie ceny dóbr importowanych,

inflacja wywołana przez podatki-gdy wzrost podatków przerzucany jest na ceny.

SKUTKI INFLACJI. Powolne procesy inflacyjne- tzw. Inflacja pełzająca (do 5% wzrostu cen rocznie) jest uznawana za korzystnie wpływającą na procesy gospodarcze w danym kraju, korzystnie wpływa na wzrost gospodarczy, rośnie działalność inwestycyjna. Natomiast inflacja powyżej 5% rocznie uznawana jest za niekorzystną,

-silne procesy inflacyjne zniekształcają informację rynkową,

wysoka inflacja wywołuje ucieczkę od pieniądza polegająca na gwałtownym spadku popytu na pieniądza,

-silne procesy inflacyjne zwiększają niepewność w zakresie przewidywań zmian cen co osłabia aktywność gospodarczą,

-trzeba ponosić dodatkowe koszty związane z obsługą procesów gospodarczych tj.np. zmiana wywieszek z cenami w sklepach, zmiana liczników na parkingach lub przeróbki automatów telefonicznych,

- niekorzystne zmiany w wymianie międzynarodowej. Polskie towary eksportowane na inne rynki staja się droższe, natomiast zagraniczne towary importowane do naszego kraju staja się tańsze w stosunku do krajowych. W związku z tym pogarsza się bilans płatniczy kraju. POLITYKA ANTYINFLACYJNE:

rząd stara się przekonać związki zawodowe, aby ich żądania wzrostu płac nie przekraczały wzrostu cen- w Polsce Komisja Trójstronna: rząd- pracodawcy-związki zawodowe,

rząd może wprowadzić progresywne opodatkowanie płac ponad ustalony pułap (np. w Polsce w latach 1990-1995 prof. Balcerowicz),

rząd- zmniejszanie deficytu budżetowego i podwyższanie podatków, ale tylko na krótki okres,

Bank Centralny kreuje (tworzy) ilość pieniądza na rynku poprzez: wysokość stopy oprocentowania kredytów, stopy rezerw obowiązkowych, kupno i sprzedaż papierów wartościowych. Niskie stopy- skłonność do inflacji, wysokie stopy- skłonność do oszczędzania.

PRZYCZYNY CYKLICZNOŚCI ROZWOJU- wyróżnia się tutaj 2 koncepcje:

wynik zjawisk zewnętrznych: rytmicznie, co 11 lat pojawianie się plam na słońcu powoduje periodyczne( okresowe) czas okresu nieurodzaju; te zmiany w produkcji rolnej powodują zmiany w produkcji przemysłowej. Zatem wskutek działalności praw przyrody następują zmiany w aktywności gospodarczej. Koncepcja cyklu politycznego- zmiany priorytetów ekonomicznych władzy w okresach poprzedzających wybory w celu pozyskania głosów wyborców;

wynik zjawisk wewnętrznych- np. wahania stopy zysku.

CYKL KONIUNKTURALNY- okresowe (periodyczne) zmiany poziomu aktywności gospodarczej.

4 fazy klasycznego cyklu koniunkturalnego:

kryzys-spadek poszczególnych wielkości ekonomicznych,

depresja-względna stabilizacja na niskim poziomie,

ożywienie-wzrost poszczególnych wskaźników aktywności gospodarczej,

rozkwit-dalszy wzrost, ale w zwolnionym tempie.

Kryzys- załamanie gospodarcze związane z kryzysem nadprodukcji, spadek Dochodu Narodowego, spadek zatrudnienia (rośnie bezrobocie), spadek kursu papierów wartościowych, zmniejszenie inwestycji, banki w obawie przed rosnącym ryzykiem upadłości wielu firm ograniczają kredyt inwestycyjny i żądają spłaty dotychczasowych zobowiązań.

Depresja- dalsze zmniejszanie wydatków inwestycyjnych, rosnące trudności sprzedaży powodują, że zyski spadają, wiele małych i słabych firm bankrutuje i rośnie bezrobocie, banki komercyjne (prywatne) maksymalnie ograniczają kredyt. Gospodarka funkcjonuje na zwolnionych obrotach, a inwestycje i konsumpcja nie wskazują już tendencji malejącej. Jest to tzw.dno kryzysu.

Ożywienie- wzrost wydatków inwestycyjnych, wzrost dochodu narodowego i wzrost zatrudnienia. Przedsiębiorcy, którzy przetrwali kryzys wycofują przestarzałe maszyny i urządzenia i zgłaszają popyt na maszyny nowocześniejsze umożliwiające: wzrost wydajności, obniżkę kosztów wytwarzania, poprawę jakości. Ten popyt ożywia produkcję w sektorze dóbr inwestycyjnych. Zgromadzone w bankach środki pieniężne, poprzez obniżenie stopy procentowej znajdują swoje ujście jako tanie kredyty inwestycyjne. Tańsze kredyty zwiększają wydatki inwestycyjne, a nowe inwestycje to nowe miejsca pracy.

Rozkwit- inwestycje osiągają swój najwyższy poziom i przestają już rosnąć, wysoki poziom wydatków inwestycyjnych doprowadza do wzrostu zdolności produkcyjnej całej gospodarki narodowej, rosną koszty produkcji: wykorzystuje się wszystkie nawet te gorsze urządzenia wytwórcze, zwiększa się pracę w godzinach nadliczbowych (wyżej płatnych), pracodawcy wykazują większą skłonność do ustępstw na rzecz związków zawodowych domagających się wyższej płacy, wzrostowi dochodów towarzyszy wzrost skłonności do oszczędzania. Maleje tym samym skłonność do konsumpcji i inwestycji, banki komercyjne wykazują coraz większą ostrożność w działaniu kredytów inwestycyjnych. PRZYCZYNY OSŁABIENIA OSTROŚCI TYCH WAHAŃ TO

:a)-szybki rozwój postępu technicznego po II wojnie światowej (elektronika, automatyka, komputery itp.) oraz interwencjonizm państwowy był przyczyną stosunkowo wysokiego wzrostu gospodarczego oraz zmniejszonej amplitudy wahań cyklicznych i jej spłaszczenie,

b)-stale rosnące wydatki konsumpcyjne trwałego użytkowania indywidualnych konsumentów: budownictwo mieszkaniowe, kupno samochodu, kupno sprzętu RTV i komputerów. Zakupy tych dóbr nie wiele się zmniejszają w warunkach recesji gospodarczej, bo konsumenci pragną podtrzymać swój stan posiadania tych dóbr i dokonują wymiany egzemplarzy zużytych technicznie lub przestarzałych na bardziej nowoczesne. Te zachowanie konsumentów (ich inwestycje) zmniejszają amplitudę wahań cyklu i stabilizują gospodarkę,

c)-po II wojnie światowej miejsce 8-10 letnich (tzw. średnich) cykli gospodarczych zajęły 3-4 letnie cykle (tzw.krótkie). Związane są one z wahaniami stanów zapasów.

d)- czynniki zewnętrzne jak np. skala inwestycji dokonywana przez międzynarodowe korporacje. Nie zdołano całkowicie wyeliminować zjawiska cykliczności ponieważ niestabilność wzrostu jest nieodłącznie cechą gospodarki rynkowej.

BUDŻET PAŃSTWA - plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacja przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej. Jest on sporządzany na okres jednego roku i zatwierdzany przez władzę ustawodawczą tj. parlament - sejm, senat. Po zatwierdzeniu przez parlament umożliwia rządowi gromadzenie dochodów oraz ich wydatkowanie

FUNKCJE BUDŻETU

FISKALNA- gromadzenie dochodów budżetowych(z podatków) umozliwiających utrzymanie aparatu państwowego i realizację określonych zadan

REDYSTRYBUCYJNA

-umożliwia zmniejszenie dysproporcji w poziomie rozwoju gosp. Różnych regionow

-niwelowanie nadmiernego zróżnicowania dochodow roznych grup spolecznych (rozne ulgi, zwolnienia podatkowe)

-wydatki budżetowe w formie tzw. Transferow: swiadczenia spoleczne takie jak renty, emerytury, zasilki dla bezrobotnych, zasilki chorobowe

STYMULACYJNA - za pomocą odpowiednio skonstruowanych systemów podatkowych można regulowa życie spoleczne i gospodarcze w panstwie. Można pobudzac lub hamowa rozne ludzkie dzialania ( np. wzrost lub spadek konsumpcji, hamowa przyrost naturalny, lagodzic skutki bezrobocia zwiekszac aktywnosc zawodowa itp.)

POLITYKA BUDŻETOWA

Opiera się na określonychzasadach umożliwiających

a) władzy wykonawczej (rząd) - prowadzenie polityki finansowej

b) władzy ustawodawczej (parlament) - tworzenie i kontrolowanie polityki finansowej

ZASADY POLITYKI BUDŻETOWEJ

-rocznego budżetowania- plan dochodów i wydatków obejmuje okres 1 roku (nie zawsze rok budżetowy pokrywa się z kalendarzowym)

-zupełności- budżet powinien obejmowac wszystkie dochody i wydatki panstwa (żadna dzialalnosc nie może zostac pominieta

-jednosci- budzet panstwa powinien tworzyc jedna zwarta calosc

jawnosci- budzet powinien być podany do wiadomosci publicznej

równowagi budżetowej- wplywy i wydatki powinny się rownoważyc (bilansowac). W praktyce nie sa w pelni przestrzegane te zasady. Powoduje to powstawanie deficytu budzetowego

PRZYCZYNY POWSTAWANIA DEFICYTU BUDŻETOWEGO

a)sposób uchwalania budżetu w systemie parlamentarnym

W parlamentach reprezentowane są różne siły społeczne, które z jednej strony są zainteresowane minimalizacją wysokości podatków a z drugiej strony dązą do maksymalizacji finansowania niezaspokojonych potrzeb spolecznych np. w sferze obronnosci i bezpieczenstwa wewnetrznego, bezrobocia, kultury i oswiaty, ochrony zdrowia

b)niedobory budżetow lokalnych

We wspolczesnej gospodarce obserwuje się wzrost zadan realizowanych przez wladze lokalne jak np. utrzymywanie szkolnictwa podstawowego i sredniego, utrzymanie drog ochrona porzadku publicznegoitd. Stąd subwencje (dodatki uzupelniające) z budzetu centralnego np. na melirację, budowę drog lokalnych, usuwanie skutkow lokalnych kataklizmow

c)nadmierne wydatki budżetowe spowodowane np. militaryzjacja gospodarki, nadmiernie rozbudowaną administracją panstwa, wysokimi kosztami obslugi dlugu zagranicznego

d)zbyt niskie dochody budzetowe (niskie podatki) malo skuteczny system sciagania podatkow, spadajacy poziom produkcji i dochodu narodowego

SPOSOBY FINANSOWANIA DEFICYTU BUDŻETOWEGO

a)drastyczne cięcia w wydatkach budżetowych co powoduje z jednej strony częsciową poprawę sytuacji finansowej budzetu

z drugiej: pogorszenie sytuacji materialnej pracowników sfery budżetowej; negatywne nastepstwa w dlugookresowym rozwoju spoleczno gospodarczym kraju; prowadzi do obnizenia popytu a tym samym spadku dochodu narodowego

Efekt jest taki

-w krotkim okresie zyska budzet na zmiejszonych wydatkach

-w dlugim okresie straci na zmniejszonych wplywach spowodowanych obnizeniem dochodu narodowego

b) zaciąganie kredytu w bankach

kredyt zaciagany w bankach może okazac się niewystarczajacy do sfinansowania deficytu, dlatego panstwo chetnie zaciaga dlug publiczny w drodze sprzedazy obligacji skarbowych

c)zwiekszenie dlugu publicznego w drodze sprzedazy obligacji skarbowych jest najpowszechniejsza forma finansowania deficytu budzetowego

DŁUG PUBLICZNY - to całkowita kwota zadłuzenia rządu w formie naleznej zaplaty z tyt. Sprzedanych papierow wartosciowych skarb panstwa w celu pokrycia deficytu budzetowego (w polsce waha się w granicach 3-5% PKB rocznie)

DOCHODY BUDŻETU PAŃSTWA

Podstawą dochodów budżetowych są podatki

PODATKI to przymusowe bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniezne pobierane przez panstwo na podstawie przepisow prawa w celu utrzymania dochodow na pokrycie wydatkow panstwowych

PODATKI BEZPOŚREDNIE - nakladane na dochody i majatek Podmiot odpowiedzialny za placenie podatkow bezposrednio rozlicza się z budzetem np. podatek obrotowy, od dochodow osobistych, podatki spadkowe, majatkowe

PODATKI POŚREDNIE - zawarte są w cenie nabywanego produktu lub usługi, kupujac- towar lub usluge - płacimy posrednio dany podatek np. akcyza VAT, cło. Podatki posrednie latwiej jest wprowdzic oraz latwiejszy jest ich pobor, nie spotykaja się z taka niechecia podatnikow jak podatki bezposrednie

---