Definicja

• Otyłością nazywamy stan nadmiernego gromadzenia się tłuszczów, u kobiet > 30%, u mężczyzn > 25%

• Na rozwój otyłości wpływa wiele czynników m.in. metabolicznych, neuroendokrynnych i psychospołecznych

• Najczęściej jednak (>90%) jest ona konsekwencją dodatniego bilansu energetycznego.

Etiologia otyłości

• Najczęściej (>90%) jest ona konsekwencją dodatniego bilansu energetycznego, w którym nadmiar energii dostarczanej organizmowi z pożywieniem przewyższa energię wydatkowaną.

• Do wtórnych przyczyn otyłości zaliczamy endokrynopatie, choroby podwzgórza, rzadkie zespoły uwarunkowane genetycznie, czy spożywanie leków sprzyjających tyciu.

Bilans energetyczny

Regulacja bilansu energetycznego

• Mechanizmy ośrodkowe (ośrodki głodu i sytości w podwzgórzu)

• Obwodowe (termogeneza, lipoliza, lipogeneza)

Rozwój insulinooporności i hiperinsulinemii

Epidemiologia otyłości

• Według badania WHO MONICA w Europie w latach 1983-1986 otyłość występowała u 15% mężczyzn i 22% kobiet, podczas gdy nadwaga dotyczyła około 50% zbadanych osób (BMI 25-30)

• Badania epidemiologiczne wykazują stały wzrost rozpowszechnienia nadwagi i otyłości nie tylko w USA ale również w Europie Zachodniej

• W Polsce w badaniu Pol-Monica (1983-1984) stwierdzono nadwagę u 65% populacji, w tym otyłość u około 30% kobiet i 20% mężczyzn. W 2001 roku w populacji Warszawy zanotowano 24% otyłych kobiet i 26% otyłych mężczyzn

• W 2003 roku w badaniu “Polski Projekt 400 miast” - stwierdzono nadwagę lub otyłość u 69% badanych, natomiast otyłość u 43% (48% kobiet i 32% mężczyzn).

Diagnostyka otyłości

• Zawartość tkanki tłuszczowej można oznaczać stosując następujące metody:

• - tomografię komputerową

• - densytometrię

• - bioimpedancję

• - pomiar fałdów skórnych

• Jednak ze względu na duży koszt oraz małą dostępność, z wyżej wymienionych, najszersze praktyczne zastosowanie ma metoda bioimpedancji (Bodystat, Matron, Obron, Tanita).

Wskaźniki ułatwiające rozpoznanie otyłości

• Należna masa ciała

• Wskaźnik masy ciała (BMI -body mass index); wskaźnik Queteleta.

• Obwód pasa

• Wskaźnik WHR

Należna masa ciała

• Mężczyźni (wzrost w cm - 100) - 10%

• Kobiety (wzrost w cm - 100) - 5%

Nadwaga = zwiększenie masy ciała do 110- 120%

Otyłość = zwiększenie masy ciała >120%

Wskaźnik masy ciała
BMI = masa ciała (kg) / wzrost (m²)

• Norma BMI 20-25

• Nadwaga BMI 25-30

• Otyłość BMI >30

I° BMI 30.0 - 34.9

II° BMI 35.0 - 39.9

III° BMI >40

Wskaźnik WHR w ocenie typu otyłości

• Otyłość typu brzusznego (typu jabłko)

WHR > 0,85 (K)

WHR > 1,0 (M)

• Otyłość typu pośladkowo-udowego (typu gruszka)

WHR < 0.85 (K)

WHR < 1.0 (M)

Obwód talii

• Na podstawie pomiaru obwodu talii uzyskujemy najlepszy wskaźnik oceniający występowanie otyłości brzusznej

• Według WHO otyłość brzuszną rozpoznajemy, gdy obwód talii wynosi u kobiet >88 cm, a u mężczyzn >102 cm.

• Natomiast wg IDF otyłość brzuszną rozpoznaje się, gdy obwód talii u mężczyzn jest >94 cm, a u kobiet >80 cm.

Otyłość typu jabłko

• Otyłość typu jabłko różni się od otyłości typu gruszka znacznie większym ryzykiem

• nadciśnienia tętniczego

• choroby wieńcowej serca

• nietolerancji węglowodanów

• oporności tkanek na insulinę

• cukrzycy t.2

• dyslipidemii

• miażdżycy

Otyłość typu gruszka

• W otyłości typu gruszka częściej występują hormonozależne raki macicy, jajnika, sutka oraz kamica dróg żółciowych

Wpływ otyłości na zdrowie

• Choroby serca

• Nadciśnienie

• Cukrzyca

• Hiperlipidemia

• Kamica żółciowa

• Zmiany stawowe

• Nowotwory

• Powikłania pooperacyje i położnicze

• Zespołu bezdechu we śnie,

• Hiperurykemii

• Zmiany zwyrodnieniowe stawów

• Zaburzeń czynności gonad (zwiększenie syntezy androgenów u kobiet oraz estrogenów u mężczyzn

Otyłość a płeć

• Kobiety

• ciąża

• okres poporodowy

• menopauza

• Mężczyźni

• 2x więcej brzusznej tkanki tłuszczowej

• mniejsze zainteresowanie nadwagą

Otyłość a jakość życia

• Niska samoocena

• Okresowo występująca depresja

• Izolacja społeczna

• Kłopoty z zatrudnieniem

• Wczesna renta (↓ dochodów )

• Brak akceptacji własnego wyglądu

Zespół metaboliczny
(Zespół X , Zespół insulinooporność - hyperinsulinemia)
 

 

• Insulinooporność

• Hyperinsulinemia

• Otyłość ( zwłaszcza androidalna )

• Cukrzyca insulinoniezależna

• Hipertrójglicerydemia

• Hipercholesterolemia

• Aktywacja osi podwzgórze - przysadka - nadnercze

• Nadciśnienie

• Dna

• Hiperfibrynogenemia

• Zaburzenia fibrynolizy

• Mikroalbuminuria

• Choroba niedokrwienna serca

Aktualne kryteria rozpoznawania zespołu metabolicznego

Podstawą leczenia otyłości jest uzyskanie :

ujemnego bilansu energetycznego

Zmniejszenie ilości spożywanego pokarmu
+

Zwiększenie aktywności fizycznej

Leczenie otyłości

• Dieta

• Zwiększenie aktywności fizycznej

• Modyfikacja stylu życia

• Farmakoterapia

• Leczenie chirurgiczne

Leczenie otyłości

• Wybór metody leczenia otyłości zależy od:

• stopnia jej zaawansowania,

• rozmieszczenia tkanki tłuszczowej,

• fazy dynamicznej (przyrostu masy ciała) i statycznej (utrzymywanie masy ciała na stałym poziomie),

• dotychczasowego sposobu żywienia i ilości spożywanych pokarmów,

• wcześniejszego leczenia,

• chorób towarzyszących.

Leczenie dietetyczne

• W leczeniu dietetycznym powinno się uwzględnić nie tylko ograniczenie ilościowe, ale również jakość spożywanych posiłków

• Szczególne znaczenie ma ograniczenie spożycia tłuszczów i węglowodanów prostych

• Dieta redukcyjna powinna składać się z 4-5 posiłków dziennie zawierających zmniejszone ilości wszystkich niezbędnych dla organizmu składników odżywczych: białek, węglowodanów, tłuszczów, składników mineralnych i witamin.

Leczenie farmakologiczne

• U otyłych, u których nie daje się osiągnąć efektu w postaci redukcji masy ciała, albo u których masa ciała ponownie wzrasta często potrzebne jest zastosowanie leczenia farmakologicznego

• Korzysta się z trzech grup leków:

• - hamujących łaknienie

• - działających termogenicznie

• - zmniejszających wchłanianie tłuszczów w przewodzie pokarmowym

Leczenie chirurgiczne

• U chorych, u których BMI przekracza 40 kg/m2 lub 35 kg/m2 i otyłości towarzyszą powikłania można zastosować leczenie chirurgiczne

Rola aktywności fizycznej w kuracji odchudzającej i utrzymaniu zredukowanej masy ciała
Katedra Patofizjologii
Agnieszka Żak-Gołąb

Katedra Patofizjologii

Agnieszka Żak-Gołąb

Korzyści z aktywności fizycznej

• Wzrost wydatku energetycznego i przyspieszenie chudnięcia

• Oszczędzanie beztłuszczowej masy ciała, a tym samym zapobieganie zmniejszeniu podstawowej przemiany materii

• Zmniejszenie ilości tkanki tłuszczowej z równoczesnym zwiększeniem masy mięśniowej i gęstości kostnej

Korzyści z aktywności fizycznej

• Zmniejszenie zaburzeń metabolicznych

• Obniżenie ciśnienia krwi

• Obniżenie podwyższonego stężenia glukozy

• Wzrost wrażliwości na insulinę

• Poprawa profilu lipidowego

• Ułatwienie utrzymania zredukowanej masy ciała

• Poprawa wydolności fizycznej

• Poprawa stanu psychicznego i samopoczucia

Jak często i długo?

• Najlepiej codziennie lub co najmniej 3 razy w tygodniu

• Rozpocząć od 15 min., a następnie wydłużać czas do przynajmniej 30 minut dziennie

Intensywność ćwiczeń

• Intensywność musi być taka, by osiągnąć 60-70% tętna maksymalnego

Tętno maksymalne:

= 220-wiek

Zmiana codziennych zachowań

• Zamiast jeździć windami należy wchodzić po schodach

• Wysiadać o jeden przystanek autobusowy wcześniej

• Nie parkować samochodu blisko pracy, sklepu

• Myć ręcznie samochód

Zmiana codziennych zachowań

• W pracy wiele czynności można wykonywać stojąc, np. rozmawiać przez telefon

• Zamiast odwozić dzieci do szkoły można odprowadzać je lub skorzystać z roweru

• Praca w ogrodzie daje wiele możliwości

Polecane formy aktywności

• Pływanie, ćwiczenia w wodzie

• Jazda na rowerze

• Marsz, trucht

• Bieg na nartach

• Tenis, gry w piłkę

• Łagodny aerobik, gimnastyka

• Taniec

Wydatek energetyczny osoby dorosłej ważącej 80 kg przy różnych rodzajach aktywności fizycznej trwającej 10 min.

• Marsz wolny 40 kcal

• Bieg (ok. 9 km/h) 126 kcal

(ok. 11 km/h) 165 kcal

• Pływanie 45 kcal

• Taniec 48 kcal

• Rower (ok. 9km/h) 58 kcal

(ok. 21 km/h) 125 kcal

• Wchodzenie po schodach 204 kcal

Rady na zakończenie

• Ćwiczenia powinny być poprzedzone rozgrzewką

• Osoby otyłe powinny zacząć od ćwiczeń statycznych, które w miarę poprawy kondycji zamienią na dynamiczne

• Trening powinien odbywać się nie wcześniej niż 1-2 godziny po posiłku

Rady na zakończenie

• Należy napić się zanim rozpocznie się ćwiczenia, a po ich zakończeniu uzupełnić ubytek płynów

• Najlepsza jest odzież bawełniana i wygodne obuwie sportowe

• Wybiera się taką formę aktywności, która sprawia przyjemność

---