Finanse publiczne - 05.11.2013
Ad.5)
Ostatnią jest zasada objęcia wszystkich jednostek sektora FP kontrolą zarządczą oraz audytem wewnętrznym. W zasadzie wszystkich, ponieważ ustawa przewiduje ograniczenia w jednostkach, w których planowane dochody i wydatki nie przekraczają 40 mln złotych.
Kontrolą zarządczą określamy ogół działań podejmowanych dla zapewnienia i realizacji tych zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny ekonomicznie (jak największe efekty z poniesionych środków), oszczędny i terminowy. Jej celem jest w szczególności wiarygodność sporządzanych sprawozdań, przestrzeganie i promowanie etycznych zasad postępowania oraz zapewnienie skuteczności przepływu informacji. Szczególne zadania w zakresie koordynacji kontroli zarządczej przypadają ministrowi finansów. Co roku wydaje on zarządzenia, w których określa przyjęte standardy działania jak też wskazuje na współpracę z różnymi zagranicznymi i krajowymi ośrodkami kontroli zarządczej.
Poza kontrolą zarządczą, wprowadzono też audyt do jednostek (wszystko od 1.01.2010).
Audyt ogółem stanowi działanie niezależne, obiektywne, najczęściej podejmowane przez jednostkę zewnętrzną, która ma na celu sprawdzenie/zbadanie funkcjonowania systemu kontroli. („tak jakby kontrola nad kontrolą”); w Polsce pojawił się wraz z prywatyzacją polskich banków. (art. 272)
Istotą audytu wewnętrznego jest wspieranie ministra kierującego działem administracji państwowej lub kierownika jednostki w realizacji celów i zadań poprzez systematyczną ocenę kontroli zarządczej.
Wewnętrzny, ponieważ audytorem są osoby, które pracują wewnątrz/te które są zatrudnione w tejże jednostce; podlegają tylko kierownikowi jednostki.
Minister finansów w formie komunikatów ogłasza standardy audytu (w Polsce akcja wprowadzenia audytu w wielu jednostkach była powolna, ponieważ nie były przygotowane komisje, które miały sprawdzić i dopuścić do egzaminu osoby, które miały by być audytorami; zamierzenia o audycie (2010) nie zostały zrealizowane, zaś w kolejnych latach je przedłużano i dzisiaj we wszystkich jednostkach gdzie audyt powinien obowiązywać tam już jest zrealizowany)
Audytor musi działać w:
Kancelarii Premiera, ministerstwach, urzędach wojewódzkich, izbach skarbowych, izbach celnych, ZUS oraz w funduszach, którymi zarządza ten zakład, w KRUS oraz w zarządzanych przez Prezesa tej kasy funduszach, NFZ; ponadto audyt prowadzi się w państwowych jednostkach budżetowych, uczelniach publicznych, samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej , pod warunkiem, że kwota wydatków/kosztów lub przychodów przekracza kwotę 40 mln złotych.
Audyt jest prowadzony przez audytora wewnętrznego, który jest zatrudniony w jednostce bądź przez usługodawcę (organ bądź instytucja). Takim audytorem może być osoba , która:
Ma obywatelstwo państwa członkowskiego UE lub innego państwa, którego obywatelom, na podst. Umów m-narodowych lub przepisów prawa wspólnotowego, przysługuje prawo podjęcia zatrudnienia na terytorium RP
Ma pełną zdolność do czynności prawnych
Nie był karany za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe
Posiada wyższe wykształcenie
Posiada kwalifikacje do przeprowadzania audytu (art. 286 ustawy o FP)
Obowiązkiem audytora jest przygotowanie planu audytu w danej jednostce, a następnie jego przeprowadzenie. Efektem jest sprawozdanie z tego audytu. Nie ogranicza się ono tylko do dokładnego opisu, systemu kontroli jak działa, ale w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości jego obowiązkiem jest też zaproponowanie czynności doradczych - wskazanie środków, możliwości i sposobów wyeliminowania nieprawidłowości. Protokół jest podstawą rozliczenia pracy audytora.
Wieloletni Plan Finansowy Państwa
Od 2010 r. w Polsce zostało wprowadzone wieloletnie planowanie finansowe, obok budżetu państwa, obok ustawy budżetowej która obowiązuje na dany rok; funkcjonuje tzn. projektuje i uchwala się wieloletni plan finansowy państwa, a także wieloletnią prognozę finansową, która dotyczy jednostek samorządu terytorialnego.
Plan wieloletni finansowy jest wieloletnim budżetem państwa. To plan dochodów i wydatków, przychodów i rozchodów państwa sporządzany na kolejne 4 lata budżetowe (art.103).
Miał być sporządzony do 1.07.2010. Odpowiednikiem tego wieloletniego planu budżetowego jest wieloletnia prognoza finansowa, którą zobowiązana jest uchwalić każda JST też na okres 4 lat budżetowych.
Wieloletni plan finansowy państwa obejmuje swoim zakresem bardzo wiele pozycji trudnych do prognozowania. Musi objąć prognozę wielkości podstawowych wskaźników makroekonomicznych na kolejne lata m.in. wielkość inflacji, wielkość wzrostu dochodu narodowego, wskaźnik wzrostu PKB, a także kwota planowanego deficytu na koniec każdego roku, podstawowe kursy walut, wskaźnik bezrobocia.
Powinien też zawrzeć kierunki polityki fiskalnej państwa, a ponadto musi zawierać prognozy wielkości dochodów i wydatków budżetu państwa na poszczególne, kolejne lata budżetowe, a także kwoty deficytu i potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, źródła ich finansowania, wielkość długu oraz prognozowaną kwotę bilansu całego sektora FP.
Podanie prognozy tych dochodów podaje się z rozbiciem na dochody podatkowe, w tym dochody z podatków pośrednich i bezpośrednich oraz dochody niepodatkowe. A przy prognozie wydatków, musi być też dalsze wyspecyfikowanie wielkości wydatków, z podziałem na wydatki na administrację, wydatki na obsługę długu publicznego, kwotę dotacji do ZUS i KRUS.
Wieloletni plan finansowy stanowi podstawę corocznego przygotowania ustawy budżetowej na dany rok. W projekcie ustawy budżetowej na dany rok budżetowy, który przedstawia Rada Ministrów Sejmowi, poziom deficytu przewidzianego na dany rok nie może być wyższy niż przewidziany w tym czteroletnim planie. Jednak w uzasadnionych przypadkach możliwe jest zwiększenie tego deficytu, ale w tym przypadku Rada Ministrów musi przedstawić Sejmowi szczegółowe uzasadnienie.
Od strony prawnej tej wieloletni plan finansowy jest tylko uchwałą Rady Ministrów, a nie ustawą. Minister Finansów przedstawia projekt Radzie Ministrów i ona uchwala ten plan, a następnie ogłasza go w Monitorze Polskim i Biuletynie Informacji Publicznej. W ciągu dwóch miesięcy od uchwalenia przez Sejm ustawy budżetowej na dany rok wieloletni plan finansowy jest aktualizowany przez Radę Ministrów. Aktualizacja polega na doprowadzeniu do zgodności danych zawartych w wieloletnim planie do danych zawartych w ustawie budżetowej.
Ustawa budżetowa
Obejmuje budżet państwa i załączniki do ustawy. Jest ona podstawą gospodarki finansowej państwa w danym roku budżetowym. Budżet państwa będący zestawieniem planowanych wydatków, dochodów, przychodów i rozchodów jest planem bardzo szczegółowym, musi objąć swoim zakresem i zaplanować na dany rok wielkość dochodów i wydatków itd. W Polsce system budżetowy składa się z 2 części. Z jednej strony są to budżety JST a z drugiej budżet państwa (zjawisko dwuwładzy).
Struktura dochodów budżetu państwa:
Wśród nich odróżniamy dochody podatkowe i niepodatkowe.
Do dochodów podatkowych wchodzą wpływy z:
Podatku od towarów i usług (polski odpowiednik VAT)
Podatku akcyzowego; oba podatki to podatki pośrednie, podatki typu konsumpcyjnego. Podatek obciążający każdego nabywcę, stanowią ponad 70% ogółu dochodów z podatków.
Podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT)
Podatku dochodowego od osób prawnych (CIT)
Ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych
Podatku tonażowego
Podatku zryczałtowanego od przychodów osób duchownych
Wszystkie inne podatki wpływają do JST.
Poza dochodami z podatków, które są najsilniejszym i najwydajniejszym źródłem dochodów, trzeba wyliczyć inne źródła tj.:
Cła,
Wpłaty z zysku do budżetu przedsiębiorstw państwowych, z zysku NBP oraz z zysku jednoosobowych spółek Skarbu Państwa (bank PKO BP).
Dochody z najmu i dzierżawy składników majątkowych Skarbu Państwa
Odsetki, które są uzyskiwane przez budżet państwa z tytułu pozostawiania na rachunkach bankowych na tzw. centralnym rachunku rozliczeniowym państwa. (Obsługę kasową budżetu w Polsce pełni NBP)
Odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych.
Mandaty, grzywny i kary, o ile te nie należą do przychodów jednostek samorządowych.
Spadki, zapisy i darowizny na rzecz budżetu.
Środki europejskie, ale tylko te, które służą na realizacje projektów pomocy technicznej.
Głównym źródłem utrzymania państwa są podatki.
W Polsce nie pobiera się żadnych ceł, pobieramy tylko cła przywozowe (importowe) ale od tych państw, które nie są członkami UE.
Głównym celem ceł jest ochrona własnego rynku i własnej produkcji.
Wyróżniamy cła retorsyjne (odwetowe), które powszechnie stosuje się w wielu państwach.
Przykład: W lutym/marcu 1990 r. w USA odczuwało się ogromny napływ samochodów japońskich, które okazywały się bardzo oszczędne. Ich napływ i sprzedaż zagrażał produkcji fabrykom amerykańskim do tego stopnia, że musiały one zwalniać ludzi. Wówczas prezydent USA R. Reagan podwyższył cło na sprowadzone samochody z Japonii. Odwetem cesarza japońskiego było nałożenie cła na odzież amerykańską w Japonii.
Cła prohibicyjne - cła, których wysokość jest tak ogromna, że prawie uniemożliwia wywóz/przywóz określonych towarów.
Cło antydumpingowe - rodzaj cła nakładanego na importowane towary, których cena jest wyraźnie niższa od takich samych towarów pochodzących od producentów krajowych.
„ZNOWU CYFROWY POLSAT”
Wydatki budżetu państwa:
Ujęte w budżecie są podzielone z uwagi na cele tych wydatków, w szczególności:
Wydatki na funkcjonowanie org. władzy publicznej
Wydatki na zadania na subwencje ogólne dla JST, jak też wydatki na dotacje dla JST
Podział wydatków z uwagi na cel:
Subwencje dla partii politycznych jak też wydatki na obsługę długu publicznego
Wydatki na wkład krajowy do UE
Różnica między dochodami budżetu a jego wydatkami stanowi odpowiednio albo nadwyżkę albo deficyt budżetowy. Jeżeli dochody budżetu przewyższają wydatki mówimy wtedy o nadwyżce, natomiast gdy dochody są mniejsze od wydatków, wtedy mamy do czynienia z deficytem.
Deficyt budżetowy
Problem deficytu w państwach współczesnych to problem powszechny. Wskazuje to na to, że musza istnieć obiektywne, niezależne przyczyny/przesłanki że obecnie jest bardzo trudno go uniknąć.
Przyczyny występowania deficytu budżetowego:
Jest ich wiele, ale opieramy się na klasyfikacji przesłanek. Francuscy autorzy wymieniają, że istnieją 3 grupy przyczyn powstawania deficytu/ów.
1 gr. Przyczyny natury politycznej
2 gr. Przyczyny natury historycznej
3 gr. Przyczyny natury społeczno-ekonomicznej
Ostatnia (czwarta) grupa przyczyn o charakterze socjologiczno-psychologicznym.
Najważniejsze są przyczyny natury politycznej; powstawanie deficytu wynika przede wszystkim ze zmiany ogólnej koncepcji państwa nowoczesnego. Wiek XVIII-XIX charakteryzował się tym, że wszędzie realizowano koncepcję państwa „stróża nocnego”, którego głównym zadaniem było chronienie obywatela przed wrogiem zewnętrznym i złym sąsiadem. Z biegiem czasu społeczeństwa stawały się co raz bardziej wykształcone oraz zorganizowane w partie polityczne, grupy/związki zawodowe/branżowe. W związku z tym zaczęło domagać się od państwa opieki nad obywatelem. Państwo współczesne zakłada zapewnienia 3 celów:
Ochrony zdrowia
Godziwej starości
Ochrony środowiska przed zanieczyszczeniem go przez postęp cywilizacyjny.
Przykładem państw opiekuńczych są państwa skandynawskie.