kamień
ciążyć komuś jak kamień u szyi - stanowić dla kogoś obciążenie; być komuś niewygodnym; przeszkadzać komuś, ciążyć: Dobrze, że są wakacje, ale świadomość, że mam jeszcze poprawkę z polskiego będzie mi ciążyła jak kamień u szyi przez najbliższe dwa miesiące.
coś idzie jak z kamienia - realizacja jakichś zamierzeń napotyka ogromne trudności; jakieś działanie nie udaje się udać, nie chce wyjść jak należy: Siadłem wreszcie do napisania tego reportażu, ale robota idzie mi jak z kamienia, przez dwie godziny napisałem jedno zdanie, sto razy je przerabiałem i dalej nie jestem z niego zadowolony.
kamień obrazy - przyczyna konfliktu, niezadowolenia, oburzenia: Kamieniem obrazy stał się dla niej fakt, że znajomy przez nieuwagę nie ukłonił się jej na ulicy.
• Wyrażenie to zostało zaczerpnięte z Biblii: "On będzie kamieniem obrazy i skałą potknięcia się dla obu domów Izraela; pułapką i sidłem dla mieszkańców Jeruzalem)" [Iz 8, 14].
kłaść (położyć) kamień węgielny pod coś - rozpocząć jakieś działania, prace; postawić fundamenty jakiejś budowli; zapoczątkować coś: Zakupienie trzech dwumetrowych zawodników włoskich można uznać za położenie kamienia węgielnego pod budowę nowej, wzmocnionej drużyny koszykarskiej, tak potrzebnej naszemu głodnemu sukcesów klubowi.
• Kiedy w dawniejszych czasach przystępowano do budowy domu, rozpoczynano ją od osadzenia kamienia zwanego węgielnym (inaczej: węgłowym) w narożniku (inaczej: węgle - od słowa "węgieł") budowli. Kamień węgielny stanowił więc pierwszy element, zaczątek fundamentu całej konstrukcji. Tradycja kładzenia pierwszego kamienia, właśnie węgielnego, sięga już Biblii: w starotestamentowej Księdze Izajasza pojawiają się następujące słowa: "Przeto to mówi Pan Bóg: «Oto ja kładę na Syjonie kamień, kamień dobrany, węgielny, cenny, do fundamentów założony. Kto wierzy, nie potknie się." [Iz 28,16]. Tłumaczy tę myśl św. Paweł, który w Liście do Rzymian pisze: "Jak jest napisane: Oto kładę w Syjonie kamień obrazy i skałę zgorszenia: a kto wierzy w niego, nie będzie zawstydzony" [Rz 9,33].
Z kolei w Psalmie 118 znajdziemy następny ślad interesującego nas wyrażenia: "Kamień, odrzucony przez budujących stał się kamieniem węgielnym" [Ps 118 (117),22]. Do Księgi Psalmów bezpośrednio nawiązuje otwierająca Nowy Testament Ewangelia wg św. Mateusza: "Jezus im rzekł: «Czy nigdy nie czytaliście w Piśmie: Właśnie ten kamień, który odrzucili budujący, stał się głowicą węgła. Pan to sprawił, i jest cudem w naszych oczach?" [Mt 21,42]
mieć serce z kamienia SERCE
nie pozostanie (nie pozostał, nie został, nie zostanie) kamień na kamieniu - zapowiedź katastrofy; coś zostanie (zostało) całkowicie zburzone, zniszczone: Nienawidzę tego miasta, marzę o tym, by stąd wyjechać na zawsze, a na miasto niechby spadł gigantyczny meteor, niechby nie pozostał tu kamień na kamieniu.
• Określenie "kamień na kamieniu" ma rodowód biblijny. W Ewangelii wg św. Mateusza Jezus, zapowiadając zniszczenie Jerozolimy, wypowiada następujące słowa: "Widzicie to wszystko? Zaprawdę powiadam wam, nie zostanie tu kamień na kamieniu, któryby nie był zwalony" [Mt 24,1-2].
przepaść (zapaść się, zniknąć) jak kamień w wodę - zniknąć bez śladu; rozpłynąć się w powietrzu: Szukałem cię wszędzie, niestety, bez skutku. Zaraz po wyjściu ze studniówki przepadłeś jak kamień w wodę.
rodzić się na kamieniu (często w konstrukcjach typu: nie rodzić się na kamieniu) - pojawiać się w dużej liczbie mimo niesprzyjających warunków; występować w sporej obfitości: Chciałbym, żeby tacy dzielni ludzie jak ty czy ja rodzili się na kamieniu! Świat byłby wtedy lepszy i bezpieczniejszy.
rzucić w kogoś kamieniem - skierować pod czyimś adresem oskarżenie; (pochopnie) potępić kogoś; (głośno) wyrazić dezaprobatę dla czyjejś osoby, poglądów bądź postępowania: Nasze społeczeństwo nie lubi obcych, innych, odmiennych... Nigdzie nie zagrzeją długo miejsca. Zawsze znajdzie się ktoś, kto pierwszy rzuci w nich kamieniem.
• Określenie "rzucić w kogoś kamieniem" zaczerpnięte zostało z Biblii. W Nowym Testamencie, w Ewangelii wg św. Jana, pojawia się opis sytuacji, w której Chrystus staje w obronie cudzołożnicy. Pod adresem chcącego ukamienować kobietę tłumu Jezus wypowiada następujące słowa: "A kiedy w dalszym ciągu Go pytali, podniósł się i rzekł do nich «Kto z was jest bez grzechu, niech pierwszy rzuci na nią kamień»" [J 8,7]. Głoszący miłość wobec wszystkich ludzi Chrystus podejmuje tym samym polemikę z ustanowioną w starotestamentowej Księdze Powtórzonego Prawa bezwzględną zasadą, że za zdradę małżeńską należy karać śmiercią: "jeśli się znajdzie człowieka śpiącego z kobietą zamężną, oboje umrą: mężczyzna śpiący z kobietą i ta kobieta" [Pwt 17,5].
siedzieć (gdzieś) kamieniem - siedzieć nieruchomo, w bezruchu; tkwić gdzieś w miejscu; przez dłuższy czas nie ruszać się z zajmowanego miejsca: Zmobilizuj się, wyjdź z domu, odetchnij świeżym powietrzem! Nie rozumiem, jak można tak długo siedzieć kamieniem w czterech ścianach.
kamień spadł komuś z serca - ktoś odczuł ogromną, nagłą ulgę: I dopiero kiedy zobaczyłem, że taksówka hamuje, a później zatrzymuje się przy krawężniku, kamień spadł mi z serca - teraz już byłem pewien, że zdążymy na imprezę.
zdjąć komuś kamień z serca - sprawić, że ktoś odczuł ogromną ulgę; zdjąć z czyichś barków brzemię odpowiedzialności, przykry obowiązek: Świadomość, że pójdziesz ze mną na tę ni. wyprawę w Tatry, zdjęła mi kamień z serca. Już nie muszę się martwić o rzeczy podstawowe, jak bagaż czy ekwipunek.