Adwokatura
Adwokatura powołana jest do udzielania pomocy prawnej, współdziałania w ochronie praw
i wolności obywatelskich oraz kształtowania i stosowania prawa. Adwokaturę stanowi ogół adwokatów i aplikantów adwokackich.
Zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy, w szczególności w udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami
i urzędami. Może go jedynie wykonywać osoba, która po złożeniu egzaminu adwokackiego została wpisana na listę adwokatów. Zadaniem prokuratury jest udzielanie pomocy prawnej nieograniczonemu kręgowi osób i organizacji - przede wszystkim jednak ludności. Z pomocy adwokatury mogą korzystać zarówno poszczególni ludzie w swoich sprawach prywatnych, jak i przedsiębiorstwa, spółki i inne podmioty gospodarcze.
Zasięg podmiotowy i przedmiotowy pomocy prawnej udzielanej przez adwokata nie jest
w zasadzie ograniczony prawem, a w wykonywaniu swoich obowiązków zawodowych adwokat podlega tylko Konstytucji i ustawom.
Organami adwokatury są:
- Krajowy Zjazd Adwokatury
- Naczelna Rada Adwokacka
- Wyższy Sąd Dyscyplinarny
- Wyższa Komisja Rewizyjna
Są to organy wyższego stopnia. W Polsce istnieją 24 izby adwokackie. Do izby adwokackiej należą adwokaci i aplikanci adwokaccy, którzy mają siedzibę na jej terenie. Zasięg terytorialny izby określa Naczelna Rada Adwokacka. Do zakresu działania okręgowej rady adwokackiej należą wszystkie sprawy adwokatury, których załatwienia ustawa nie zastrzega innym organom adwokatury oraz innym organom izb adwokackich lub organom państwowym.
W czasie i w związku z wykonywaniem zawodu adwokat korzysta z ochrony prawnej, podobnie jak sędzia i prokurator. Jego tytuł zawodowy 'adwokat' podlega ochronie prawnej.
Adwokatura (palestra) to ogół adwokatów i aplikantów adwokackich zorganizowanych na zasadach samorządu zawodowego.
Adwokaci pracują obecnie głównie w indywidualnych kancelariach adwokackich albo
w spółkach (jawnej, cywilnej, komandytowej, partnerskiej). Często w spółkach pracują adwokaci i radcowie prawni, przy czym wyłącznym przedmiotem ich działalności musi być świadczenie pomocy prawnej. Siedzibę zawodową adwokata, na jego wniosek, wyznacza okręgowa rada adwokacka.
Adwokaci zorganizowani są w samorząd adwokacki.
Nadzór nad ich działalnością sprawuje Minister Sprawiedliwości.
W procesie karnym może być jedynie adwokat. Wyklucza się z tego radców prawnych. Podobna sytuacja ma miejsce w sprawach rodzinnych i opiekuńczych. W związku z zasadą,
iż podstawowym prawem oskarżonego jest prawo do obrony, w tym do korzystania z pomocy obrońcy w Polsce stworzono prawo do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy. Mają
do tego prawo osoby nieletnie, niezaradne życiowo, upośledzone w sposób uniemożliwiający samodzielna obronę, osoby nie znające języka polskiego i osoby, co do których zachodzi wątpliwość co do ich poczytalności. Oskarżony musi mieć obrońcę również w sytuacji, gdy zarzucono mu zbrodnię lub pozbawiono go wolności.
We wszystkich przypadkach, gdy posiadanie obrońcy jest obowiązkowe, a oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy ustanowi mu obrońcę
z urzędu - adwokata. Obrońcę z urzędu można też wyznaczyć przy obronie dobrowolnej, pod warunkiem, że osoba ta wykaże, iż nie jest w stanie ponieść kosztów obrony, bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.
Istnieje również tzw. przymus adwokacki, który jest formą instytucji obrońcy z urzędu. Polega na tym, że pewne czynności dokonane mogą być tylko przez adwokata. Są to sytuacje określone przez ustawodawcę niezależne od tego, czy oskarżony chce mieć obrońcę czy nie.
Obecnie przymus adwokacki dotyczy składania apelacji od wyroku sądu okręgowego, kasacji kierowanej do Sądy Najwyższego, zażalenia na odmowę przyjęcia kasacji, aktu oskarżenia wnoszonego samodzielnie przez oskarżyciela posiłkowego i wniosku o wznowienie postępowania sądowego zakończonego prawomocnym orzeczeniem sądu.
We wszystkich tych przypadkach wymaga się, aby pismo procesowe było "sporządzone
i podpisane przez adwokata". Niekiedy dopuszcza się uczynienie tego przez radcę prawnego.
Obecnie zawód wykonuje około 7 tys. adwokatów.