Biologia
DNA jest dwuniciowy polinukleotydy zbudowany z nukleotydów
Nukleotyd DNA= cukier 5C +zasada azotowa (A, T, C, G) + Pi (reszta kwasu fosforowego)
Denaturacja DNA - polega na rozerwaniu wiązań wodorowych.
Sekwencja (kolejność) nukleotydów - jedna nić wyznacza sekwencje drugiej nici. W tej sekwencji zapisana jest informacja genetyczna.
Eukariota |
Prokariota |
- ma jądro komórkowe - ilość cząsteczek DNA jest charakterystyczna dla danego gatunku - poza jądrowe DNA w mitochondriach i chloroplastach - ma charakter liniowy |
- nie ma jądra komórkowego - charakter kolisty - mało cząsteczek - plazmid - cząsteczka DNA występująca w komórkach poza chromosomem zdalna do niezależnej replikacji. |
Gen jest to odcinek odpowiedzialny za powstawanie jednego produktu ( gł. Białka bądź cząsteczki rRNA lub tRNA).
Replikacja ma charakter semikonserwatywny (półzachowawczy) Z jednej cząsteczki macierzystej powstają dwie cząsteczki potomne, z których każda zawiera jeden łańcuch stary, a drugi nowy dobudowany zgodnie z zasadą komplementarności. (Eukariota - w jądrze komórkowym, chloroplastach i mitochondriom; Prokariota - w cytoplazmie)
Cechy kodu genetycznego
trójkowy - do zakodowania 20 różnych aminokwasów przez cztery rodzaje zasad niezbędne jest, aby podstawowe jednostki kodu genetycznego składały się zawsze z trzech zasad. taka trójka zasad w DNA to kodon. Z 64 rodzajów kodonów trzy nie kodują aminokwasów.
bezprzecinkowy - między trójkami kodującymi nie ma żadnych dodatkowych elementów
uniwersalny - kod genetyczny jest taki sam we wszystkich organizmach
zdegenerowany - jeden aminokwas może być kodowany przez kilka różnych trójek
niezachodzący - kodony nie zachodzą na siebie
jednoznaczny - dana trójka koduje zawsze jeden i ten sam rodzaj aminokwasu
RNA jednoniciowy zbudowany z nukleotydów
Nukleotyd RNA = cukier 5C + zasada azotowa (A, U, C, G) + Pi (reszta kwasu fosforowego)
Rodzaje RNA :
- mRNA - nośnikiem informacji genetycznej, zawartej w postaci sekwencji zasad azotowych w cząsteczce
- tRNA - przynosi aminokwasy w czasie syntezy białek
Dla każdego aminokwasu jest tyle typów tRNA ile kodonów służy do wyznaczenia tego aminokwasu (np. Leucyna - 6)
- rRNA - odpowiedzialnego za syntezę polipeptydu (translację)
Kodon - jest to jednostka w sekwencji DNA składa się z trzech nukleotydów koduje określony aminokwas
Transkrypcja - jest to przepisanie informacji z DNA na RNA (kopia robocza) zachodzi w jądrze komórkowym.
Powstawanie mRNA - obróbka potranskrypcyjna - polega na wycinaniu INTRONÓW bo nic nie kodują, a łączeniu EKSONÓW bo coś kodują.
Translacja jet to synteza białek (potrzeba: mRNA, enzymów, tRNA)
inicjacja - START
elongacja - przedłużenie łańcucha białkowego
terminacja - STOP
Wiązanie peptydowe:
Rybosom szuka kodonu stratowego (AUG)
tRNA przynosi stosowne aminokwasy → powstaje wiązanie peptydowe
rybosom trafia na jeden z 3 kodonów STOP → kompleks się rozpada → powstaje białko.
Genom człowieka - jest to całość DNA zawarta w haploidalnym zestawie chromosomów.:
- 3,5 mld par zasad
- zestawione w 23 chromosomach
- 35 tyś. genów
- 2000 poznanie sekwencji ludzkiego DNA
- 3% - geny, 25% przygenowe sekwencje; reszta to pozagenowe DNA
Sekwencjonowanie genów - próba ustalenia kolejności nukleotydów w genomie.
Kariotyp - skład chromosomowy osobnika 22 pary chromosomów autosomalnych i 1 para chromosomów płci XX lub XY. (przy chorobach, przed urodzeniem)
Genotyp - genetyczny skład osobnika zespół wszystkich genów
Fenotyp - zespół wszystkich cech organizmu (wpływ warunki środowiska - klimat, pokarm)
Komórka diploidalna - komórka zawierająca po dwa chromosomy danego typu. Ta sama informacja jest przechowywana w dwóch miejscach, co ma znaczenie na przykład przy mutacjach.
Komórka haploidalna to komórka mająca tylko po jednym chromosomie homologicznym z każdej pary (rośliny i zwierzęta).
Budowa chromosomu - chromosom jest zbudowany z 2 chromatyd. Są one połączone ze sobą centromerem czyli przewężeniem pierwotnym. Na centromerze znajduje się też kinetochor - jest to białko do którego przyczepia się wrzeciono kariokinetyczne.