Konferencje wielkiej trójki i ich konsekwencje dla Polski i świata
W dziejach II Wojny światowej miały miejsce trzy konferencje , w które odbyły się w Teheranie , Jałcie i Poczdamie .Udział w niej brała tzw. Wielka Trójka , a więc przedstawiciele Stanów Zjednoczonych , Anglii i Związku Radzieckiego .
Teheran
W listopadzie 1943r.odbyło się spotkanie przygotowawcze do konferencji w Teheranie . Było to spotkanie ministrów spraw zagranicznych : W. Mołotowa (ZSRR) , Cordella Hulla (USA) i Anthony Edena (Anglia) .
Wynik owego spotkania był następujący :
Potwierdzono zamiar walki z Niemcami , aż do ich kapitulacji ,
Przyjęto koncepcje odbudowy państwa austriackiego ,
Zapowiedziano ukaranie zbrodniarzy hitlerowskich , co stało się podstawą do utworzenia po wojnie Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości ,
Zapowiedziano podjęcie prac w celu zorganizowania konferencji na temat powołania do życia organizacji , która zapewniała by narodom świata pokój i bezpieczeństwo .
W okresie 28 listopada - 1 grudnia 1943r. odbyła się konferencja w Teheranie z udziałem F.D. Roosevelta (USA) , W.Churchilla (Anglia) oraz J. Stalina (ZSRR) . Zawarto na niej 5 tajnych porozumień :
Uzgodniono pomoc partyzantce w Jugosławii .
Uznano potrzebę przystąpienia Turcji do wojny po stronie aliantów
( formalnie w lutym 1945r. Turcja wypowiedziała wojnę Niemcom ) .
Przyjęto gotowość ZSRR do natychmiastowego wypowiedzenia wojny
Bułgarii .
Przyjęto nawiązanie ścisłej współpracy z dowództwem radzieckim . ZSRR
po zwycięstwie nad Niemcami przystąpi do Wojny z Japonią .
Uznano lądowanie aliantów we Francji w maju 1944r. I początek równoległej
ofensywy na froncie wschodnim .
Sprawa polska - ustalenie granic państwa polskiego
Granica zachodnia - w przypadku granicy zachodniej przyszłego państwa Polskiego , nie było rozbieżności . Wysunięto koncepcje przesiedlenia Niemców za linię Odra - Nysa .
Granica wschodnia -w przypadku granicy wschodniej przyszłego państwa Polskiego , zapowiedziana została przez w.Churchila linia Curzona . J. Stalin zażądał jednak włączenia Prus Wschodnich do ZSRR , jednakże Curchill zgodził się na wcielenie do granic ZSRR Litwy .W Teheranie nie podjęto wiążących decyzji w sprawie polskiej , a w protokole zapisano jedynie co następuje :
„Przyjęto w zasadzie , że siedziba państwa i narodu polskiego winna się znaleźć między tak zwaną linią Curzona a linia rzeki Odry , z włączeniem w skład Polski Prus Wschodnich i prowincji opolskiej . Jednakże ostatecznie wytyczenie granic wymaga dokładnych studiów i w niektórych regionach ewentualnego przesiedlenia ludności”.
Jałta
W okresie 4 - 11 lutego 1945r. Odbyła się konferencja w Jałcie . W konferencji tej brali udział szefowie Wielkiej Trójki oraz ministrowie spraw zagranicznych , szefowie sztabów i grób doradców . Do najważniejszych decyzji konferencji możemy zaliczyć :
Ustanowienie okupacji Niemiec ,
Podział Berlina na sektory ,
Powołanie do życia Sojuszniczej Rady Kontroli ,
Postawienie celu zniszczenia faszyzmu i narodowego socjalizmu
Uznanie nowego ładu - „ład jałtański” , ZSRR oddano tereny na wschód od Łeby .
Na konferencji Jałtańskiej podjęto problem Dalekiego Wschodu . Owy problem poruszono w świetle wojny z Japonią . Ustalono że ZSRR przystąpi do wojny z Japonią nie później niż 3 miesiące po zakończeniu wojny w Europie .Za przystąpienie do wojny z Japonią , ZSRR miał uzyskać od Japonii Południowy Sachalin , Kuryle oraz Port Arhur , jako baza dla floty ZSRR . Chiny natomiast miały odzyskać Mandżurię .
Sprawa polska w Jałcie
Sprawa polska zaistniała w Jałcie , gdyż omawiano takie kwestie jak :
Oblicze rządu ,
Granice państwa polskiego .
W. Churchill chciał , aby polska znalazła się w orbicie wpływów Zachodnich i odcięła Niemcy od ZSRR . Potwierdzono ustalenia z Teheranu co do granic na wschodzie i na zachodzie . Ostatecznie zwyciężyła koncepcja J. Stalina , dotycząca reorganizacji Rządu Tymczasowego w Polsce i utworzeniu Tymczasowego Rządu jedności Narodowej .
Poczdam
Konferencja w Poczdamie była ostatnim ze spotkań Wielkiej Trójki . dotyczących spraw związanych z kształtem powojennego świata . Jedynie J. Stalin był obecny na wszytkich spotkaniach , czyli w Teheranie i Jałcie i Poczdamie . Prezydent USA F.D. Roosevelt zmarł 12 kwietnia 1945r. , po jego śmierci USA reprezentował prezydent H Truman . Z kolei już w czasie trwania konferencji w Wlk. Brytanii odbyły się wybory parlamentarne i W.Churchilla Partii Konserwatywnej zastąpił premier C Attlee z Partii Pracy .
Konferencja w Poczdamie odbywała się w dniach 17 lipca do 2 sierpnia 1945r . Poczdamska Umowa jako akt prano - międzynarodowy składał się z 14 rozdziałów .
I Rozdział
Zawierał opis obrad , natomiast kolejne rozdziały dotyczyły spraw merytorycznych .
II Rozdział
Mówił o utworzeniu Rady ministrów Spraw Zagranicznych , składającej się z przedstawicieli pięciu mocarstw : Chin , Wlk. Brytanii , USA , ZSRR i Francji . Została ona upoważniona do zawarcia traktatów z sojusznikami Niemiec ( Włochy, Rumunia , Węgry , Bułgaria i Finlandia ) .
III Rozdział
Dotyczył Niemiec i znalazły się w nim postanowienia znane jako „4 D” , czyli demilitaryzacja , demokratyzacja , denazyfikacja i demonopolizacja .
IV Rozdział
Poświęcony był sprawie odszkodowań ze strony Niemiec . Kraj ten został zobowiązany do wynagrodzenia w możliwie jak największym wymiarze strat i cierpień wyrządzonych przez hitlerowców . Roszczenia wobec ZSRR miały być zaspokojone ze strefy okupacyjnej radzieckiej oraz odpowiednich aktów niemieckich . Pozostałe kraje miały otrzymać reparacje z zachodnich stref okupacyjnych .
VII Rozdział
Mówił o przestępcach wojennych , potwierdzał on wolę ukarania głównych przestępców , wyrażoną w deklaracji moskiewskiej z 1943r.
VIII Rozdział
Poświęcony był Austrii i ustalał kwestie podziału tego kraju na strefy okupacyjne .
X Rozdział
Dotyczył zawarcia traktatów pokojowych i przyjęcia do ONZ sojuszników Niemiec . Sygnatariusze umowy podkreślili „ za rzecz pożądaną by by obecne nienormalne położenie Włoch , Bułgarii , Finlandii , Węgier i Rumunii uległo zakończeniu w drodze zawarcia traktatu pokojowego”.
XIII Rozdział
Dotyczył przesiedleń ludności niemieckiej z obszarów Polski , Czechosłowacji i Węgier . Mocarstwa uznały , że „należy przystąpić do przesiedlania do Niemiec ludności niemieckiej lub jej elementów pozostałych w Polsce , na Węgrzech i w Czechosłowacji .” Kładziono przy tym nacisk na właściwe zachowanie podczas tych działań , stwierdzając , że „ wszystkie przesiedlenia , które następują , winny odbywać się w sposób pokojowy i ludzki.”
Postanowienia rozdziału VI i IX dotyczyły rozstrzygnięć terytorialnych , tak ważnych dla Polski . W Rozdziale VI była mowa o przyznaniu Polsce i ZSRR Prus Wschodnich . Tereny na północ od linii Baraniewo - Gołdap do styku granic z Litwą przejął ZSRR , a na południe od tej linii Polska . W Rozdziale IX , w dyspozycji dotyczącej części B zatytułowanej „Polska” , zawarto porozumienie dotyczące zachodniej granicy Polski , czyli granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej . W części A Rozdziału IX wspomniano , że mocarstwa udzieliły poparcia tymczasowemu Rządowi Jedności Narodowej oraz propozycji przeprowadzenia w Polsce wolnych wyborów z udziałem wszystkich demokratycznych i antyhitlerowskich stronnictw .
Z polskiego punktu widzenia treść postanowień w sprawie granic i przemieszczania ludności niemieckiej stanowiła swego rodzaju umowę wiążącą z jednej strony cztery mocarstwa , a z drugiej Polskę . Umowa Poczdamska wraz z postanowieniami w Jałcie stworzyła w europie tzw. Ład jałtańsko - poczdamski , który przetrwał do 1989 r. Czyli do jesieni ludów w Europie i upadku muru berlińskiego . W zasadzie za koniec symboliczny tego ładu można uznać zjednoczenie Niemiec , które nastąpiło 3.października 1990 r. Przez 45 lat Europa przechodziła różne koleje losu , od zimnej wojny do odprężenia w latach 70 . , związanych z podpisaniem Aktu Końcowego KBWE w Helsinkach w 1975 r. Nowa rzeczywistość demokratyczną zaczęto kształtować na początku dekady lat 90 .
3