Masaż
dr Ryszard Pawelec
e-mail:
ryspaw@neostrada.pl
LITERATURA - Masaż
Biriukow A.: Masaż sportowy. Sport i Turystyka. Warszawa 1974.
Jankowiak J.: Masaż leczniczy. PZWL. Warszawa 1974.
Kirsch R.: Masaż sportowy. PZWL. Warszawa 1963.
Laber W.: Kompedium z masażu klasycznego. WSF. Wrocław 2003
Magiera L.: Klasyczny masaż leczniczy. Bio-Styl. Kraków 1994.
Magiera L., Walasek R.:Masaż sportowy z elem. odnowy biologicznej.Biosport. Kraków 2003.
Podgórski T.: Masaż w rehabilitacji i sporcie. AWF, Warszawa 1992.
Prochowicz Z.: Podstawy masażu leczniczego. PZWL. Warszawa 1990.
Walaszek R. (red): Masaż z elementami rehabilitacji. Rehmed. Kraków 1999.
Zborowski A.: Masaż klasyczny. AZ. Kraków 1994.
Masaż:
Z fr. massage - mieszanie, mięsienie, forma mechanoterapii wchodząca w skład fizykoterapii, sposób oddziaływania na ustrój, za pomocą bodźca mechanicznego ręcznego głównie w postaci ucisku na tkanki, w celu wywołania reakcji fizjologicznych w organizmie,
Jest to świadome, mechaniczne drażnienie tkanek, sprężyste odkształcanie tkanek i narządów, wywierające bezpośredni i pośredni wpływ na organizm, przywracające optymalny układ przestrzenny komórek, tkanek, narządów czy układów,
Jest metodą leczenia fizykalnego zewnętrznych i wewnętrznych objawów chorobowych, a w wielu przypadkach przyczyn chorobowych,
Jest egzogennym bodźcem mechanicznym, którego źródłem jest określona praca rąk masażysty na tkance masowanej. Składa się on z wielu chwytów, ruchów i opracowań, których celem jest nie tylko leczenie, lecz także zapobieganie wielu chorobom,
Jest to zespół zbiegów manualnych, które oddziaływają mechanicznie na powierzchnię ciała: skórę, powięź, więzadła, torebki stawowe, naczynia włosowate w sposób bezpośredni, natomiast w sposób pośredni na układ krążenia i nerwowy, układ pokarmowy i oddechowy, układ dokrewny i narządy wewnętrzne,
Jest formą terapii, w której energia kinetyczna jest zamieniona w energię mechaniczną ukierunkowaną na tkanki, a ta z kolei zamieniona w energię cieplną wywołującą określoną reakcję / odczyn / w organizmie,
Jest to zespół czynności manualnych wytwarzających bodźce mechaniczne działające na skórę, tkankę podskórną, powięź, mięśnie, torebki stawowe, więzadła, ścięgna, a także w postaci zmian odruchowych na wszystkie układy organizmu,
PODZIAŁ MASAŻU
Masaż klasyczny
1.Masaż leczniczy
masaż segmentarny
masaż okostnowy
masaż łącznotkankowy
masaż kontralateralny
masaż izometryczny
masaż punktowy
masaż centryfugowy (stawowy)
masaż reflektoryczny (refleksoterapia)
masaż limfatyczny zwany drenażem limfatycznym
2.Masaż sportowy
masaż treningowy
masaż przedstartowy
masaż podtrzymujący
masaż restytucyjno-odnawiający
3.Masaż higieniczno - kosmetyczny
masaż twarzy
masaż odchudzający
masaż relaksacyjny
masaż erotyczny
4.Masaż w środowisku wodnym:
masaż podwodny
masaż wirowy
masaż natryskowy np. „bicze szkockie”
5.Masaże przyrządowe
masaż wibracyjny
masaż pneumatyczny
masaż synkardialny
masaż baryczny.
6.masaż częściowy, masaż ogólny, całkowity lub całościowy
a. masaż krótkobodźcowy - wykonywany codziennie, trwa 10 - 20 min, w tym czasie należy dostarczyć taką ilość bodźców, aby uzyskać reakcję miejscową w tkankach masowanych. Tempo szybkie, mocne, ruchy rytmiczne i arytmiczne, energiczne, silne.
b.masaż średniobodźcowy - wykonywany codziennie lub co drugi dzień, trwa 20 - 30 min, w tym czasie należy dostarczyć taką ilość bodźców, aby uzyskać reakcję miejscową. Tempo średnie, siła normalna.
c. masaż długobodźcowy - wykonywany co drugi dzień, trwa 30 - 45 min. Bodźce rozłożone są w czasie przez co uzyskuje się odczyn ogólny i ogólnoustrojową odpowiedź organizmu na masaż. Tempo wolne, ruchy płynne, rytmiczne, lekkie, łagodne, spokojne.
ZASADY MASAŻU
1.Odpowiednia pozycja ułożeniowa - masaż przeprowadza się na obnażonej części ciała, na maksymalnie rozluźnionych tkankach. Pozycja ma dawać uczucie komfortu psychicznego masowanemu i ułatwiać prace masażyście.
2. Kierunkowość masażu - obowiązującymi kierunkami w masażu klasycznym są:
- dosercowy, zgodny z przebiegiem naczyń krwionośnych żylnych na kończynach
-„do najbliższych węzłów chłonnych”, zgodny z przebiegiem naczyń limfatycznych
- wzdłuż przebiegu włókien mięśniowych, od przyczepu do przyczepu mięśniowego
- wzdłuż przebiegu dużych pni nerwowych, od dystalnych części ciała do rdzenia kręgowego i mózgowia
- kończyny górne masuje się od dłoni do stawu łokciowego przez ramię do stawu ramiennego
- kończyny dolne masuje się od stopy do stawu kolanowego przez udo do stawu biodrowego
- miednica i okolica krzyżowa jest masowana w kierunku pachwin
- grzbiet masuje się od kręgosłupa na boki oraz z dołu ku górze w stronę węzłów chłonnych pachowych
- kark i obręcz barkowa w stronę węzłów chłonnych nadobojczykowych i pachowych
- szyja od żuchwy i uszu do węzłów chłonnych pod- i nadobojczykowych
- głowa do węzłów chłonnych podpotylicznych
- twarz do węzłów chłonnych przyusznych i węzłów chłonnych nadobojczykowych
- klatka piersiowa od mostka w górę do węzłów chłonnych podobojczykowych i w bok do węzłów chłonnych pachowych
- powłoki brzuszne do węzłów chłonnych pachwinowych i zgodnie ze wskazówkami zegara przesuwającymi się po tarczy.
3. Węzłów chłonnych się nie masuje, lecz ich okolice.
4. Warstwowość masażu - najpierw opracowuje się tkanki położone powierzchownie później położone głębiej i na końcu zabiegu znowu położone powierzchownie.
5. Stopniowanie siły - od słabego, średniego, mocnego do bardzo mocnego poprzez mocny, średni do słabego. Masaż nie powinien sprawiać bólu, powinien być wykonywany z siłą poniżej progu bólu. Siła masażu wzrasta z ilością wykonywanych zabiegów.
O sile bodźca mówią: reguła Arndt - Schulza, Hildebrandta, prawo Wildera i Kowarschika wg których:
Słabe i średnie bodźce działają uspokajająco i pobudzająco na układ nerwowy.
Silne i bardzo silne bodźce działają hamująco i znoszą reakcje ze strony układu nerwowego.
Przy doborze siły należy stosować zasadę:
Bodziec powinien być tak silny jak to jest konieczne i tak słaby, jak to jest możliwe.
6. Masaż wykonujemy według określonej metodyki.
7. Każdy ruch masażu powtarzamy od 8 do 10 razy.
8. Przerwany ruch masażu rozpoczynamy od miejsca wyjścia, a zabieg masażu przerwany na dłużej niż 10 min. należy rozpocząć od nowa.
9. Zasada indywidualizacji: każdy pacjent wymaga indywidualnego podejścia.
10. Po masażu obowiązuje odpoczynek
15 - 20 min. / nie należy oziębiać tkanki masowanej.
11. Po pierwszych zabiegach może wystąpić pogorszenie stanu zdrowia, efekt leczniczy odnotowuje się po około 7 zabiegach masażu. Dawkowanie masażu jest uzależnione od odczynu, czyli reakcji pacjenta na zabieg.
12. Masaż wykonuje się w seriach po 10 zabiegów, można powtórzyć 3 serie, ale później należy zrobić przerwę pomiędzy seriami.
13. Jeśli nie ma przeciwwskazań masaż można wykonywać codziennie, ale najlepiej co drugi dzień ponieważ odczyn po masażu utrzymuje się do 48 godzin.
14. Czas trwania masażu ogólnego powinien trwać od 40 do 60 min, a z ćwiczeniami nawet 70 min. Czas trwania masażu poszczególnych odcinków ciała od 10 do 15 min, po tym czasie występuje szczyt efektu terapeutycznego, przedłużanie zabiegu może doprowadzić do odczynu paradoksalnego. Uzależniony jest od jednostki chorobowej, wielkości okolicy masowanej, aktualnego stanu zdrowia pacjenta i kolejności wykonywanych zabiegów.
20. Masaż wykonujemy zgodnie ze wskazaniami i przeciwwskazaniami
do masażu.
PRZECIWSKAZANIA DO MASAŻU KLASYCZNEGO
1. Bezwzględne
podwyższona temperatura ciała
nowotwory
epilepsja
nadciśnienie tętnicze III i IV stopnia
choroby skóry - zakaźne
przerwana ciągłość skóry
świeże stany pourazowe
ostre stany zapalne
łamliwość kości
choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
kamica wątrobowa i nerkowa
skaza krwotoczna, kurczliwość naczyń krwionośnych
choroby pasożytnicze
niewyrównane wady serca
tętniaki naczyniowe
choroby zakaźne -żółtaczka, gruźlica płuc, gruźlica narządowa
choroby Bürgera III i IV stopnia
alkoholizm i narkomania
okres bezpośrednio po ogólnoustrojowym zabiegu przegrzewającym (np. sauna)
okres bezpośrednio po obfitym posiłku
okres bezpośrednio po intensywnym wysiłku fizycznym
2. Względne
menstruacja
ciąża
nerwobóle spowodowane uciskiem na nerw
choroby dróg piramidowych i móżdżku
operacje kręgosłupa
po operacjach stawu kolanowego
po złamaniach w obrębie kończyn
po złamaniach kręgosłupa
po endoplastyce stawu biodrowego
po dyskopatii
po operacjach skolioz
Warunki obowiązujące przy wykonywaniu masażu
1.Praca, jaką wykonuje masażysta, wymaga od niego pełnej sprawności fizycznej.
2. Masażysta powinien być ubrany wygodnie, aby nic nie ograniczało jego ruchów.
3. Masażysta musi szczególnie dbać o swoje ręce, paznokcie winien mieć krótko obcięte, podczas pracy nie powinien mieć na palcach biżuterii.
4. Zmiany dermatologiczne na skórze rąk masażysty są przeciwwskazaniem
do wykonywania pracy.
5. Masażysta jest zobowiązany myć ręce przed i po masażu.
6. Podczas pracy powinien mieć dobry dostęp do pacjenta.
7. W trakcie masażu rękoczyny wykonywane przez masażystę powinny być spokojne, pewne, skoordynowane, płynne, zręczne, dokładne, sprężyste, miękkie, takie same w wykonaniu prawej i lewej ręki.
8. Masażysta powinien zdobyć zaufanie pacjenta.
9. Winien troszczyć się o chorego, być wyrozumiałym i cierpliwym, komunikatywnym, umieć dochować tajemnicy zawodowej.
10.Masażysta podczas pracy powinien być skupiony i myśleć o wykonywanych czynnościach oraz obserwować pacjenta.
11. Powinien zachowywać się taktownie w stosunku do pacjenta oraz podchodzić ze zrozumieniem do jego choroby.
l 2. Skóra masowanej części ciała pacjenta powinna być czysta.
13. Podczas masażu można używać różnego rodzaju środków poślizgowych.
l 4. Środki poślizgowe wysuszające {talk} zaleca się używać początkującym masażystom, ze względu tzw. „wilgotne ręce", pocenie się dłoni.
15. Najzdrowszy i najbardziej efektywnie wykonywany masaż to masaż przeprowadzony na „sucho", bez żadnych środków poślizgowych - dotyczy doświadczonych masażystów.
16. Masaż powinien być wykonywany w pomieszczeniu zamkniętym.
17. Znajomość powyższych warunków oraz wskazań i przeciwwskazań, jak również anatomii i fizjologii człowieka pozwoli na skuteczne i bezpieczne korzystanie z masażu klasycznego.
ŚRODKI POŚLIZGOWE STOSOWANE W MASAŻU
Cel stosowania środków poślizgowych
- ułatwić pracę rąk masażysty po tkance masowanej
- znieść dolegliwości bólowe
- wspomagać działania terapeutyczne masażu
Zasady stosowania środków poślizgowych
- nie nalewać na ciało pacjenta, lecz na swoją rękę
- stosować taką ilość środka poślizgowego, aby ułatwić poślizg ręki nie zaburzając siły tarcia
przed zastosowaniem środka poślizgowego przeprowadzić test przeciwuczuleniowy
Podział środków poślizgowych
Środki ułatwiające masaż
- wszelkie środki poślizgowe chemicznie obojętne dla masowanego organizmu, nie dają alergii, nie mają wpływu terapeutycznego na organizm
- talk kosmetyczny
- zasypka dla dzieci
- oliwa z oliwek
- oliwka do pielęgnacji skóry
- olej wazelinowy
kremy do masażu
Środki wspomagające masaż
- preparaty leczniczo obojętne, ale zwiększające poślizg ręki masażysty nie zmniejszając siły tarcia
wazelina, linomag, dermosan, oliwa
- preparaty o działaniu leczniczym:
maści, kremy, żele, aerozole, emulsje, emulżel
o działaniu: rozgrzewającym
przeciwbólowym
znieczulającym
przeciwzapalnym
przeciwobrzękowym
przeciwwysiękowym
Środki wspomagające masaż
1. Preparaty dla sportowców firmy Sixtufit:
Olimpia start- olejek do mięśni - przed zawodami i treningiem
Olimpia - krem rozgrzewający - przed zawodami
Olimpia - sport fluid - do odświeżania mięśni w trakcie uprawiania sportu
Olimpia - balsam aktywny i olejek aktywny - po intensywnym wysiłku
Sixtus - olejek neutralny do różnego rodzaju masaży
2. Kremy, maści, żele przeciwzapalne:
Butapirazol (m), Naproxen (ż),
Dolgit (k), Piroxicam (m,ż),
Fastum (ż), Profenid (ż),
Feldene (ż), Voltaren (ż)
3. Maści rozgrzewające:
Bengay sport (m), Deep Heat (m), Mobilat (m,ż), Capsiderm N (m), Viprosal
4. Preparaty przeciwobrzękowe, przyspieszające wchłanianie krwiaków:
Haematoven (ż), Reparil (ż)
Heparinum (k), Veno-żel (ż),
Hirudoid (m), Aescin (ż),
Lioton 1000 (ż), Esceven (ż),
Venoruton (ż)
5. Preparaty kosmetyczne:
antycellulitowe
wyszczuplające
ujędrniające
odchudzające
Firma - ALBA THYMENT
PRZYGOTOWANIE FIZJOTERAPEUTY DO MASAŻU
CECHY MASAŻYSTY
Odpowiednie kwalifikacje zawodowe
Bardzo dobry stan zdrowia
Dobra sprawność fizyczna i psychiczna
Cierpliwość
Wyrozumiałość
Troskliwość
Komunikatywność / umiejętność nawiązania kontaktu z pacjentem
Dyskretność / umiejętność dochowania tajemnicy zawodowej
Sprawność w obserwacji miejsca zabiegowego i ogólnej reakcji chorego na masaż
Trudności z bezpiecznym wykonaniem zabiegu masażu będą miały osoby cierpiące, na:
- choroby skóry
- zaburzenia statyczne / omdlenia, zawroty głowy /
- padaczkę
- żylaki kończyn dolnych
- wady stóp i kolan
- boczne skrzywienie kręgosłupa
- alergie
- astmę oskrzelową
- zaburzenia krążenia obwodowego
- wady serca
- niestabilność emocjonalną
- nadmierną potliwość rąk,
Często schorzenia te mogą się nasilić w
związku wykonywa pracą lub całkowicie jej
przeszkadzać.
Od masażysty wymaga się szczególnego przygotowania do zabiegu masażu, dotyczy to higieny osobistej i stanowiska pracy:
- ręce powinien mieć czyste, bez zmian chorobowych, paznokcie krótko obcięte
- przed masażem ręce umyte i zdezynfekowane, pozbawione biżuterii
- jego wygląd schludny, strój czysty, wygodny, dwuczęściowy, obuwie zmienne, wygodne,
stabilne / medyczne /
Wyposażenie gabinetu masażu:
- stół do masażu z regulowaną wysokością
- taboret o regulowanej wysokości przydatny do masażu karku
- biurko na dokumentację
- szafa na pościel / czyste prześcieradła,
fartuchy, ręczniki, wałki, poduszki, kliny /
- szafa na garderobę służbową i prywatną
- szafka szklana na środki poślizgowe
- kosz na brudną pościel
- podłoga zmywalna
- umywalka z wodą bieżącą ciepła i zimną
natrysk
oświetlenie naturalne i sztuczne (75 luxów, 80 cm mierzonych od podłogi)
temperatura powietrza 20-22°C i wilgotność 40-60%
ściany pomalowane w kolorach pastelowych, jasnych, spokojnych
7