Źródła prawa konstytucyjnego:

Źródło prawa konstytucyjnego to źródło, które zawiera normy zaliczane do tej gałęzi
prawa. Są to wszystkie normy dotyczące ustroju państwa, nie tylko konstytucyjne
ale też normy zawarte w innych aktach normatywnych , o różnej mocy prawnej.
Nazwa źródła prawa konstytucyjnego uprawniona jest jedynie
dzięki przedmiotowi regulacji, a nie jej formie. Najważniejsze źródła prawa
konstytucyjnego to:
Konstytucja - najważniejszym źródłem prawa konstytucyjnego jest konstytucja. Jako ustawa zasadnicza w państwie reguluje podstawy jego ustroju i ma najwyższa moc prawną.
Ustawy konstytucyjne - ustawy konstytucyjne odróżnia od konstytucji węższy
zakres regulacji ustrojowej, a nie ranga normatywna. Ustawy wykazują cechy źródła
prawa konstytucyjnego, o ile normują jego przedmiot. Nie jest konieczne, aby
wyczerpywał on całą treść tego aktu.
Ustawy zwykłe - ustawa jest aktem normatywnym parlamentu dochodzącym do skutku w szczególnym trybie i posiadającym moc prawną ustępującą jedynie aktom konstytucyjnym.
Szczególna rangą ustawy legitymizowana jest przedstawicielskim charakterem
parlamentu. Ustawy uchwalane są w celu wykonania postanowień konstytucji i
cechuje je daleko idąca doniosłość.
Dekrety i rozporządzenia z mocą ustawy - odrębne miejsce ze względów systematyzacyjnych, a nie hierarchicznych, zajmują akty normatywne zrównane z rangą ustawy. Mogą one przyjąć nazwę dekretów lub rozporządzeń z mocą ustawy.
Regulaminy parlamentarne - źródłami prawa konstytucyjnego mogą być także uchwały
władzy ustawodawczej. Typowym przykładem są regulaminy parlamentarne, które
zwykle, Chocz nie zawsze, wydawane są w formie uchwał, a nie ustaw.

Zasady ustrojowe RP:

Zasada suwerenności narodu

Zasada ta jest podstawą państwa demokratycznego. Zgodnie z nią najwyższym źródłem władzy jest naród. Organy państwowe pełnią swoje funkcje z jego przyzwolenia. Naród wybierając swoich przedstawicieli w wyborach udziela im upoważnienia do sprawowania funkcji publicznych. Osoby te otrzymują mandat, który jest zgodny z wolą większości społeczeństwa. Mówi o tej zasadzie art. 4 polskiej Konstytucji z 1997 r.: Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

Trójpodział władz

Ustrój polski wprowadza zasadę trójpodziału władz. Władzę wykonawczą w naszym państwie sprawuje prezydent oraz Rada Ministrów, władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu, a władza sądownicza do niezależnych i niezawisłych sądów i trybunałów. O tej zasadzie mówi art. 10 Konstytucji III RP: Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. Każda w wymienionych władz sprawuje swoje funkcje samodzielnie. Żadna z nich nie ma charakteru pomocniczego czy kontrolnego nad pozostałymi władzami. Wszystkie muszą działać względem siebie komplementarnie. Obowiązuje także zasada współdziałania trzech władz dla dobra państwa i obywateli.

Społeczna gospodarka wolnorynkowa

Istnienie społecznej gospodarki wolnorynkowej jest zapewnieniem działania w państwie praw rynku oraz wolnorynkowych mechanizmów. Jest także gwarancją wolności prowadzenia działalności gospodarczej oraz ochrony własności prywatnej. O tej zasadzie mówi art. 20 naszej Konstytucji: Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.

Państwo prawa

Państwo prawa to państwo, w którym organy władzy państwowej działają zgodnie z prawem i w ramach prawa. Tworzone prawo winno być sprawiedliwe, a ponadto jego reguły dostatecznie jasne i przejrzyste. W państwie prawa istnieją i działają organy, których zadaniem jest stanie na straży przestrzegania prawa.

Pluralizm społeczny, polityczny i gospodarczy

Istnienie zasady pluralizmu politycznego zapewnia wolność tworzenia partii politycznych oraz stowarzyszeń. Obywatel może swobodnie wyrażać swoje poglądy polityczne oraz wybierać te partie, z których programem się utożsamia. W państwie, w którym panuje pluralizm istnieje wolność zakładania oraz przynależności do związków zawodowych, fundacji czy ruchów o charakterze obywatelskim. Pluralizm jest także gwarantem wolności przekonań społecznych i politycznych. Zapewnia także swobodę prowadzenia działalności gospodarczej oraz chroni własność prywatną.

Zasada samorządności

Istnienie samorządu jest podstawą dobrego funkcjonowania państwa demokratycznego. Samorząd i jego organy zapewniają obywatelom udział w rządach oraz realny wpływ na nie. Organy władzy samorządowej uczestniczą w sprawowaniu władzy. Jest także samorządność gwarantem decentralizacji w państwie.

Art. 15 Konstytucji mówi: Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej, a art. 16: Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Zasada pluralizmu mediów

Obowiązywanie w państwie demokratycznym tej zasady jest gwarantem wolności prasy. Pozwala także na wolność pozyskiwania informacji oraz jej rozpowszechniania. Pluralizm mediów nie dopuszcza cenzury oraz koncesjonowania prasy. O tej zasadzie mówi art. 14 Konstytucji: Rzeczypospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu.

Sejm - od końca XIV w. najwyższy organ władzy ustawodawczej w Polsce.

W III Rzeczypospolitej Sejm stanowi pierwszą izbę polskiego parlamentu. Składa się on z 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym (wybory pięcioprzymiotnikowe). Kadencja Sejmu, zgodnie z Konstytucją, trwa 4 lata; biegnie od dnia pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji. Zakończenie kadencji może także nastąpić w wyniku jej skrócenia przez Prezydenta RP: obligatoryjnie, jeżeli procedura zasadnicza powoływania Rady Ministrów oraz obie procedury rezerwowe zakończą się fiaskiem, lub fakultatywnie, jeżeli Prezydent, w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia projektu ustawy budżetowej Sejmowi przez Radę Ministrów, nie otrzyma jej do podpisu (na wydanie postanowienia w tej sprawie przysługuje Głowie Państwa czas 14 dni).

Budynek Sejmu i inne gmachy parlamentu usytuowane są nad skarpą wiślaną w rejonie ulic Wiejskiej, Górnośląskiej i Maszyńskiego w Warszawie. Najważniejszymi pomieszczeniami w Sejmie są Sala Posiedzeń i Sala Kolumnowa. Cały kompleks został zbudowany między 1925 a 1928 rokiem.

Obecny Sejm obraduje ciągle, jego obrady są jawne (transmitowane przez radio i telewizję). Do pomocy w jego działaniu powołana jest Kancelaria Sejmu.

ustrój sądownictwa,

Trybunał Konstytucyjny jest organem władzy sądowniczej, nie powołanym do sprawowania wymiaru sprawiedliwości, ale do orzekania o zgodności z konstytucją określonych aktów normatywnych i umów międzynarodowych.
W szczególności Trybunał orzeka w sprawach:
- zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją,
- zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
- zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,
- skargi konstytucyjnej, czyli skargi wnoszonej przez obywateli, których wolności lub prawa zostały naruszone, w sprawie zgodności z konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd albo organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o tych prawach, czy wolnościach,
- TK rozstrzyga także spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.

Od dnia wejścia w życie konstytucji RP, orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Utrata mocy obowiązującej przez akt uznany za niekonstytucyjny następuje w dniu ogłoszenia orzeczenia TK, jednak może on wskazać inny termin - nie dłuższy niż 18 miesięcy w przypadku ustaw, oraz 12 miesięcy w przypadku innych aktów.

Wnioski do TK w sprawach zgodności aktów normatywnych z konstytucją czy umowami międzynarodowymi, mogą kierować:
- Prezydent RP,
- Marszałek Sejmu i Senatu,
- 50 posłów, 30 senatorów,
- Prezes Rady Ministrów,
- Pierwszy Prezes SN,
- Prezes NSA,
- Prokurator Generalny,
- Prezes NIK,
- Rzecznik Praw Obywatelskich,
- Krajowa Rada Sądownictwa, w zakresie dotyczącym niezależności sądów i niezawisłości sędziów,
- organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego, czyli rady gmin, powiatów i województw,
- ogólnokrajowe organy związków zawodowych i organizacji pracodawców,
- kościoły i związki wyznaniowe.

Ze skargą konstytucyjną może wystąpić każdy, kogo konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone przez ostateczne orzeczenie sądu lub organu administracji publicznej, które zapadło w oparciu o przepis ustawy czy innego aktu normatywnego. Skargę wnosi się w celu stwierdzenia przez TK zgodności z konstytucją tej ustawy (jej przepisu) czy aktu.

Ponadto każdy sąd może przedstawić TK pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą - jeśli od takiej odpowiedzi zależy rozstrzygnięcie danej sprawy toczącej się przed sądem.

Organizacja Trybunału Konstytucyjnego

TK składa się z 15 sędziów, wybieranych przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Stanowisko sędziego TK można zajmować tylko raz.

Organami Trybunału konstytucyjnego są:
- Prezes,
- Zgromadzenie ogólne.

Prezesa i wiceprezesa powołuje Prezydent RP spośród kandydatów przedstawionych przez zgromadzenie ogólne sędziów TK.

Do kompetencji zgromadzenia ogólnego należy m.in.:
- uchwalanie regulaminu TK,
- wybór kandydatów na prezesa i wiceprezesa TK,
- uchwalanie projektu wydatków i dochodów TK.

Trybunał Stanu jest organem orzekającym o odpowiedzialności osób zajmujących określone stanowiska państwowe za naruszenie konstytucji i ustaw, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w okresie urzędowania.

Odpowiedzialność konstytucyjną przed TS ponoszą następujące podmioty:
- Prezydent RP,
- Prezes Rady Ministrów i jej członkowie,
- Prezes Narodowego Banku Polskiego,
- Prezes Najwyższej Izby Kontroli,
- członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
- osoby, którym Prezes RM powierzył kierowanie ministerstwem,
- Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych,
- posłowie i senatorowie - w zakresie dotyczącym naruszenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej połączonej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego oraz zakazu nabywania tego majątku.

Organizacja Trybunału Stanu

Trybunał Stanu składa się z:
- przewodniczącego, którym jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego,
- jego dwóch zastępców i
- 16 członków, wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na okres kadencji Sejmu.

W skład TS mogą być wybierani obywatele polscy, korzystający z pełni praw obywatelskich, nie karani sądownie, nie zatrudnieni w organach administracji państwowej. Co najmniej połowa członków TS powinna jednak składać się z osób posiadających kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego. Sędziowie TS przy wykonywaniu swoich funkcji sędziowskich niezawiśli i podlegają tylko ustawom; nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności karnej ani pozbawieni wolności bez uprzedniej zgody TS.

Zasady odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu

Postawienie Prezydenta PR w stan oskarżenia przed TS może nastąpić wyłącznie na podstawie uchwały Zgromadzenia Narodowego (czyli Sejmu i Senatu obradujących wspólnie), podjętej większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia (tj. 560), na wniosek co najmniej 140 jego członków. W przypadku pozostałych osób wniosek o postawienie w stan oskarżenia może złożyć Prezydent, grupa co najmniej 115 posłów, oraz komisja sejmowa powołana dla zbadania określonej sprawy ( komisja śledcza).

Wniosek powinien wskazywać osobę podlegającą odpowiedzialności konstytucyjnej oraz zajmowane przez nią stanowisko, zarzuty sformułowane przeciwko niej wraz ze wskazaniem naruszonych przepisów konstytucji lub ustawy oraz uzasadnienie.

Wniosek taki podlega złożeniu do Marszałka Sejmu, który z kolei przekazuje go do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej. Komisja ta przeprowadza wstępne postępowanie w sprawie. W tym celu może ona gromadzić dowody w drodze przesłuchania świadków i biegłych, wyjaśnień odpowiednich instytucji. Komisja może również zlecić Prokuratorowi Generalnemu lub NIK przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego co do określonych okoliczności sprawy.

Efektem końcowym prac Komisji jest - w razie potwierdzenia zarzutów - uchwalenie sprawozdania o wystąpienie z wnioskiem o pociągnięcie danej osoby do odpowiedzialności konstytucyjnej. Wniosek ten Komisja kieruje bądź do Zgromadzenia Narodowego, jeśli oskarżenie dotyczy Prezydenta RP, bądź do Sejmu - w przypadku pozostałych osób. Jeśli zaś Komisja dojdzie do przekonania, że wstępny wniosek o postawienie danej osoby w stan oskarżenia jest niezasadny, występuje do odpowiedniego organu z wnioskiem o umorzenie postępowania w sprawie.

W przypadku gdy Zgromadzenie Narodowe lub Sejm podejmie uchwałę o pociągnięciu danej osoby do odpowiedzialności konstytucyjnej, sprawa zostaje przekazana do Trybunału Stanu, który orzeka jako sąd zarówno w I jak i w II instancji.

TS rozpoznaje sprawę w granicach określonych uchwałą Zgromadzenia Narodowego lub Sejmu. Za naruszenie konstytucji lub ustaw albo za przestępstwo popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem ( w przypadku Prezydenta - za przestępstwo), o ile czyny te nie wypełniają znamion przestępstwa, TS może wymierzyć następujące kary:
- utratę czynnego i biernego prawa wyborczego na urząd Prezydenta, do Sejmu, Senatu i rad gmin - na okres od 2 do 10 lat,
- zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i organizacjach społecznych - na okres od 2 do 10 lat, albo na stałe,
- utratę wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utratę zdolności do ich uzyskania, podobnie - na okres od 2 do 10 lat.

Z uwagi na szczególne okoliczności sprawy TS może poprzestać jedynie na stwierdzeniu winy oskarżonego. W sytuacji, gdy wskazane wyżej czyny zostały przez oskarżonego zawinione, TS orzeka odpowiednio:
- w odniesieniu do Prezydenta - złożenie go z urzędu,
- w odniesieniu do pozostałych osób - utratę zajmowanego stanowiska.
Ponadto za czyny wypełniające znamiona przestępstwa, TS wymierza kary przewidziane w ustawach karnych.

Pierwsze czytanie - zasady.

Może być realizowane w dwóch formach:

na plenum sejmu

w komisjach sejmowych

Na plenum Sejmu przeprowadza się pierwsze czytanie w odniesieniu do projektów ustaw:

o zmianie konstytucji

budżetowych

podatkowych

regulujących prawo wyborcze

regulujących ustrój i właściwość władz publicznych

kodeksów

W zależności od ważności projektów Marszałek decyduje o pozostałych projektach.

Pierwsze czytanie na plenum izb ma na celu zapoznanie z ogólnymi zasadami i celami projektu. Obejmuje przedstawienie przez wnioskodawcę uzasadnienia, pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy oraz debatę w sprawie ogólnych zasad projektu. Sejm podejmuje decyzje o skierowaniu do komisji. Może jednak paść wniosek o odrzucenie projektu w całości. Pierwsze czytanie w komisjach ma na celu rozpatrzenie i zasad ogólnych i rozwiązań szczegółowych. Na tym etapie mogą być zgłaszane poprawki. Efektem pracy komisji jest sprawozdanie, które może zawierać wniosek o:

przyjęcie projektu bez poprawek

odrzucenie projektu w całości

przyjęcie projektu z poprawkami zaproponowanymi przez komisje

Pierwsze czytanie kończy wyznaczenie przez komisje posła sprawozdawcy.

Drugie czytanie - zasady.

Drugie czytanie rozpoczyna poseł sprawozdawca. Przedstawia sprawozdanie i wnioski komisji. Później jest debata, podczas której następuje ocena projektu oraz zgłaszanie poprawek. Jeżeli podczas drugiego czytania nie zgłoszono poprawek, to Sejm przystępuje do trzeciego czytania, czyli głosowania. Jeżeli są poprawki to zazwyczaj następuje ponowne skierowanie projektu do komisji. Efektem tej pracy jest dodatkowe sprawozdanie.

Trzecie czytanie - zasady.

Trzecie czytanie zaczyna się od przedstawienia sprawozdania z posiedzenia komisji. Wyrażone stanowisko komisji, czy proponowane poprawki należy przyjąć czy odrzucić. Jako pierwsze głosowane są poprawki, a następnie głosowanie nad całością.

Sejm uchwala ustawę zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

---