Monika Armuła
Rok akademicki 2009/2010
PSYCHOLOGIA ZABURZEŃ
(s. 585 - 603)
Nadużywanie substancji i uzależnienie
Często nadużywane substancje psychoaktywne:
Środki uspokajające (etanol, barbiturany) - zmniejszają napięcie, ułatwiają kontakt społeczny, wymazują zdarzenia i uczucia z pamięci
Środki pobudzające (amfetaminy) - pobudzenie, niepewność, bezsenność, zmniejszają zmęczenie, zwiększają wytrzymałość i popęd seksualny
Narkotyki (opium i pochodne, metadon - leczy się nim uzależnienie od heroiny) - zmniejszają ból fizyczny i niepokój oraz napięcie, dają odprężenie i przyjemne wizje
Środki psychodeliczne i halucynogenne (kanabinole, meskalina) - zmiana nastroju, myślenia i zachowania, rozszerzenie umysłu, stupor
Środki przeciwlękowe (trankwilizatory) (librium, miltown, valium, xanax) - zmniejszenie napięcia i lęku, odprężenie, sen
Kofeina i nikotyna - powszechnie stosowane i łatwo dostępne, silna presja społeczna do ich używania, silnie uzależniają, ich objawy abstynencyjne powodują silną frustrację, są przyczyną przedwczesnych zgonów;
Kofeina - nadużywanie prowadzić może do zatrucia, odstawienie jej nie powoduje poważnych objawów;
Zaburzenia nią wywołane to: niepokój, nerwowość, podniecenie, bezsenność, napięcie mięśni, kłopoty żołądkowe.
Nadużycie powoduje: napięcie mięśni, arytmię serca, podniecenie, bezładne myśli, konwulsje, bezdech, a nawet zgon.
Nikotyna - trujący alkaloid, składnik tytoniu, środek owadobójczy;
Przyczyny nikotynowego zespołu abstynencyjnego: codzienne używanie nikotyny przez kilka tygodni, występowanie po odstawieniu lub ograniczeniu: głodu nikotynowego, irytacji, frustracji, złości, , lęku, braku koncentracji, niepokoju, zwolnienie akcji serca, zwiększenie apetytu i masy ciała, drżenie. Objawy odstawienne utrzymują się kilka dni do kilku tygodni.
Metody leczenia nik. zesp. abst.: grupy wsparcia społecznego, środki farmakologiczne zastępujące papierosa , porady dla palaczy, leczenie specjalistyczne (psychologiczne), nikotynowa terapia zastępcza.
Opium i jego pochodne
Opium - mieszanina 18 alkaloidów; gorzki proszek, środek uspokajający i przeciwbólowy (morfina), a poddany działaniu bezwodnika kw. octowego - heroina.
Morfinę i heroinę wprowadza się do organizmu przez palenie, wdychanie, jedzenie, wstrzykiwanie pod skórę i bezpośrednio do żyły. Po iniekcji następuje spazm euforyczny („kop”) trwający ok. 60s, porównywalny do orgazmu lub nudności i wymioty. Po kopie jest „odlot” („haj”) - pogrążenie się w letargu, ograniczenie potrzeb fizjologicznych, odprężenie, euforia i wizje, trwa 4-6 godzin.
Uzależnienie następuje po ok.30 dniach. Uzależnieni od opioidów mają objawy odstawienie po 8 godzinach od ostatniej dawki.
Odstawienie narkotyku może powodować: wyciek z nosa, łzawienie oczu, pocenie się, niepokój, przyspieszenie oddechu, uczucie zimna, skurcze brzucha, rozwolnienie, drżenie, bóle kończyn i pleców, głowy, bezsenność, majaczenie, halucynacje, zachowania maniakalne.
Uzależnienie prowadzi do:
- zachowań społecznie nieprzystosowawczych (kłamstwa, kradzieże, prostytucja)
- zaburzeń zdrowia fizycznego (złe odżywianie, niesterylne strzykawki)
- przedawkowania (a w konsekwencji śpiączkę i śmierć)
- stopniowej degradacji (osobowości i zdrowia).
Przyczyny nadużywania i uzależnienia od opioidów:
chęć doznania przyjemności
pragnienie ucieczki od stresu
nieprzystosowanie
warunki społeczno - kulturowe.
Neuronalne podłoże uzależnienia fizjologicznego
Miejsca receptorowe dla narkotyków są na komórkach nerwowych.
W mózgu i przysadce organizm wytwarza endorfiny - produkowane w odpowiedzi na ból.
Uzależnienie związane z psychopatologią
Osoby uzależnione są impulsywne, niezdolne do odraczania gratyfikacji, mają antyspołeczne zaburzenia osobowości.
Uzależnienie związane z czynnikami społeczno-kulturowymi
Istnieje subkultura narkotykowa umożliwiająca narkomanom zdobywanie towaru :p (są więc konsumentami) i nałóg staje się stylem ich życia. Osoby te alienują się ze środowiska, nie identyfikują z rolą płciową, są nieprzystosowane do dorosłości i przez narkotyki wyrażają sprzeciw wobec autorytetom i wartościom.
Sposoby leczenia i ich wyniki
Objawy odstawienne łagodzi się środkami farmakologicznymi, np. koloidyną lub metadonem (zaspokaja głód ale nie uzależnia psychicznie), buprenorfiną (zastępuje heroinę, jest bezpieczniejszy od metadonu). Po ustąpieniu tych objawów pomaga się pacjentom w przystosowaniu do otoczenia (psychoterapia) i kontroluje, by nie zaczął znów przyjmować środków.
Kokaina i amfetaminy
Kokaina (krak) - produkt roślinny, przyjmuje się ją przez: wdychanie, łykanie, iniekcje. Wywołuje etan euforii trwający 4-6h po użyciu. Ten stan może poprzedzać niepokój, ból i zawroty głowy. Długotrwałemu używaniu towarzyszą objawy psychotyczne: przerażające omamy przypominające schizofrenię. Kokaina pobudza korę mózgową, wywołuje bezsenność, podniecenie, wzmacnia doznania seksualne. Kokaina uzależnia fizjologicznie i psychicznie.
Kokainowy zespół odstawienny powoduje: objawy depresji, zmęczenie, bezsenność, dziwne i nieprzyjemne sny.
Nie istnieje krakowy zespół płodowy, ale uzależnione kobiety w ciąży mogą poronić, narodzone dzieci tych osób są zwykle maltretowane i źle traktowane.
Terapia uzależnionych od kokainy: podawanie leków zmniejszających głód narkotykowy (np. dezypraminy, naltreksonu) i psychoterapia.
Utrudnienia w terapii:
- silne uzależnienie
- współwystępowanie alkoholizmu
- słaba psychika
- wycofywanie się pacjentów z terapii
- antyspołeczne zaburzenia osobowości i skłonności do psychozy.
Amfetaminy:
* benzedryna - środek do inhalacji
* dexedryna
* metedryna (speed) - najbardziej niebezpieczna, może spowodować śmierć.
Zastosowanie amfetamin:
+ przezwyciężanie zmęczenia
+ przeciwdziałanie efektom barbituranów
+ zahamowanie apetytu (dla odchudzających się).
Przyczyny nadużywania:
# źródło energii fizycznej i umysłowej.
Skutki nadużywania:
# przedawkowanie - powoduje wzrost ciśnienia krwi, rozszerzenie źrenic, niewyraźna i szybka mowa, silne pocenie, drżenie, podniecenie, utrata apetytu, dezorientacja, bezsenność;
# uszkodzenia mózgu
# zaburzenia psychiczne i psychozę amfetaminową - podobna do schizofrenii paranoidalnej;
# samobójstwa, zabójstwa, napaści itp.
Leczenie i jego wyniki
Objawy odstawienne: skurcze, nudności, biegunka, konwulsje, zmęczenie, depresja.
Barbiturany
Działanie:
ە† środki sedatywne i nasenne
† uspokajające - spowalniają aktywność OUN, ograniczają możliwość wykonywania zadań poznawczych
† wywołują uczucie odprężenia, a potem znużenia → osoba zasypia
† osłabia umiejętność podejmowania decyzji i rozwiązywania problemów
† powodują ospałość, powolną mowę, nagłe zmiany nastroju
† powodują uszkodzenia mózgu i rozpad osobowości.
Przyczyny nadużywania i uzależnienia:
- stosowanie ich jako tabletek nasennych i uspokajających gł. przez osoby w średnim i starszym wieku (nazywani są „cichymi narkomanami”)
- stosowane z alkoholem wprowadzają w stan intensywnego upojenia i mogą prowadzić do śmierci.
Leczenie i jego efekty
Trzeba odróżnić zatrucie spowodowane przedawkowaniem od zespołu abstynencyjnego!
Objawy odstawienne: lęk i niepokój, silne drżenie rąk i twarzy, bezsenność, brak sił, nudności, wymioty, skurcze jelit, przyspieszona akcja serca, podwyższenie ciśnienia, utrata wagi, majaczenie. Objawy trwają tydzień a u przyzwyczajonych do dużych dawek - miesiąc. Terapia polega na zmniejszaniu dawki i jest niebezpieczna, bo często uzależnieniu towarzyszy alkoholizm.
LSD i pochodne - halucynogeny
Halucynogeny (środki psychodeliczne) - wypaczają obrazy rzeczywiste tak, że widzi się i słyszy w dziwny i odmienny sposób. Przedstawiciele:
LSD - substancja syntetyczna, bez smaku, zapachu, bezbarwna, bardzo silnie działająca; zażycie środka wywołuje trwające 8h zmiany w percepcji czuciowej, nastroju, uczucie depersonalizacji i oderwania, zaburzenia wzroku (trwające co najmniej 2 lata), skutki jego działania bywają przyjemne lub nieprzyjemne (np. uczucie zagrożenia) i prowadzą często do prób samobójczych; LSD prowadzić może do uzależnienia psychicznego a fizycznego nie;
flashback - retrospektywny przebłysk, powrót zaburzeń percepcji i omamy mogące trwać kilka tygodni;
Pomoc uzależnionym polega na leczeniu farmakologicznym i psychoterapii, której celem jest włączenie do świadomości bolesnych doświadczeń będących skutkiem działania LSD i poradzenie sobie z nimi.
Meskalina i psylocybina - zniekształcają bodźce wzrokowe i akustyczne.
Fencyklidyna (PCP), tzw. anielski pył.
Marihuana
Marihuana („trawa”) - łagodny środek halucynogenny otrzymywany z liści konopi indyjskich; używana w formie papierosów (skrętów, jointów), jako dodatek do tytoniu fajkowego, pita jako „herbatka”
Haszysz - mocniejsza od Maryśki kleista substancja otrzymywana z soku konopi
Skutki przyjmowania marihuany (trwają 2-3h):
- wprowadza w stan lekkiego zatrucia → euforia, dobre samopoczucie, wyostrzenie zmysłów, odprężenie (odpłynięcie)
- zwiększona przyjemność seksualna
- zakłócenie poczucia czasu
- zaburzenia pamięci krótkotrwałej
- gdy przyjmuje je osoba będąca w złym nastroju - jej emocje się potęgują
- przyspieszenie akcji serca
- spowolnienie reakcji i przetwarzania informacji
- zwężenia źrenic
- zaczerwienienie skóry
- przekrwienie oczu
- suchość w ustach
- wzmożony apetyt
- zmniejszenie samokontroli
- długotrwałe używania wprowadza w stan bierności.
Marihuana nie prowadzi do uzależnienia fizjologicznego (więc przerwa w zażywaniu nie wywołuje objawów abstynencyjnych) ale może uzależniać psychicznie (silna potrzeba użycia w chwili stresu i napięcia).
Psychoterapia jest skuteczna.