Lekcja
Temat: Charakterystyka przywr.
Przywry należą do robaków płaskich. Do charakterystycznych cech przywr należy kształt ciała, który jest listkowaty spłaszczony. Przywry są przystosowane do życia w narządach wewnętrznych u różnych zwierząt i rozmnażają się przy udziale przynajmniej jednego żywiciela pośredniego.
1. Motylica wątrobowa
a) budowa zewn. - jest kształtu listkowatego, dł. 20 - 30 mm, na środku ciała znajdują się otwory płciowe męski i żeński. Z zewnątrz ciało motylicy okrywa oskórek.
b) budowa wewn.
-ukł. pokarmowy: zaczyna się otworem gębowym, który prowadzi do gardzieli. Gardziel przechodzi w przełyk, a ten w jelito środkowe, które kończy się ślepo. Otworu odbytowego nie ma. Resztki pokarmowe wydalane są przez otwór gębowy.
-ukł. wydalniczy: główną jego częścią jest środkowy kanał zbierający, do którego dochodzą liczne kanały boczne.
-ukł. nerwowy: składa się w dwóch węzłów nerwowych, położonych po bokach gardzieli. Od węzłów odchodzą 3 pary przednich i 3 pary tylnych pni nerwowych.
-ukł. rozrodczy: ma charakter obojnaczy. Motylica ma jednocześnie komplet narządów płciowych żeńskich i męskich. Żeńskie narządy rozrodcze odznaczają się złożoną budową. W skład ich wchodzi: jajnik, jajowód, 2 żółtniki, 2 przewody żółtnikowe, ootyp, gruczoł Mehlisa i macica. Jajnik rozgałęziony w postaci rogów jelenia znajduje się po prawej stronie przedniej połowy ciała. Produkuje on komórki jajowe przedostające się do jajowodu, za pośrednictwem którego łączy się z ootypem. Żółtniki zajmują boczne okolice ciała. Tworzą one bogate w żółtko komórki żółtkowe. Komórki żółtkowe przedostają się do ootypu. Ootyp jest komorą w której odbywa się zapłodnienie komórki jajowej. Poza tym do ootypu wchodzi gruczoł Mehlisa, który wydziela ciecz zwilżającą ootyp i macicę. Macica wychodzi z ootypu.
Męskie narządy rozrodcze składają się z dwóch silnie rozwiniętych jąder leżących w tylnej części ciała. Od każdego z nich odchodzi jeden nasieniowód. Obydwa nasieniowody łączą się w przedniej części ciała we wspólny przewód wyprowadzający, który otwiera się na brzusznej powierzchni ciała pasożyta.
Cykl rozwojowy motylicy.
Jaja motylicy wypływające wraz z żółcią z wątroby do jelita wydostają się wraz z kałem na zewnątrz. W każdym jaju rozwija się po pewnym czasie larwa zwana mirancidium. Spotkawszy w wodzie żywiciela pośredniego, którym jest ślimak, larwa wnika do jego wątroby i przekształca się w następną formę larwalną, sporocystę. Sporocysta przekształca się w nowe pokolenia zwane rediami. Z redii powstają ogoniaste larwy zwane cerkariami. Cerkarie czynnie opuszczają ciało ślimaka. Z cerkarii w wodzie tworzą się metacerkarie, które pobrane wraz z karmą dostają się do przewodu pokarmowego przeżuwaczy, następnie przechodzą przez naczynia krwionośne do wątroby. W wątrobie (w przewodach żółciowych) osiągają dojrzałość. Cały cykl rozwojowy trwa ok. 5 miesięcy.
Lekcja
Temat: Charakterystyka motyliczki wątrobowej.
1. Budowa zewnętrzna
Przedni koniec ciała motyliczki jest zaostrzony, a tylny zaokrąglony. Dł. pasożyta wynosi 5 -12 mm.
2. Budowa wewnętrzna
a) ukł. pokarmowy - przyssawka gębowa prowadzi do otworu gębowego i kulistej gardzieli, za którą znajduje się długi przełyk. Ten prowadzi do rozwidlonego jelita kończącego się ślepo. Brak jest bocznych odgałęzień.
b) ukł. rozrodczy - składa się podobnie jak u motylicy z narządów rozrodczych męskich i żeńskich. W skład męskich narządów rozrodczych wchodzą 2 jądra w kształcie nieregularnych kulistych i zwartych ciał. Krótkie nasieniowody łączą się w przewód wytryskowy uchodzący otworem płciowym męskim znajdującym się na stronie brzusznej motyliczki.
Żeńskie narządy rozrodcze składają się z kulistego jajnika leżącego poza tylnym jądrem. Żółtniki zajmują środkową część ciała. Macica leży w tylnej części ciała, wypełniając swoimi pętlami przestrzeń od jąder do tylnego końca ciała. Jaja wydostają się na zewnątrz przez otwór zewnętrzny macicy położony obok męskiego otworu płciowego.
c) cykl rozwojowy - jaja wydalane są wraz z żółcią z wątroby do jelita żywiciela, a następnie z kałem wydostają się na zwenątrz. Dalszy ich rozwój przebiega w żywicielu pośrednim. Pierwszym żywicielem są różne gatunki ślimaków lądowych, a drugim niektóre gatunki mrówek. Z jaj połkniętych przez ślimaka lądowego wylęgają się miracidia, co ma miejsce w jelicie żywiciela. Wnikają one do trzustko-wątroby ślimaka gdzie przekształcają się w sporocysty macierzyste. Sporocysta macierzysta wydaje ponad 100 sporocyst potomnych. Brak jest stadium reti. Cerkarie przechodzą do jamy ustnej ślimaka. Tu skłębiają się po 200 - 400 szt. i wspólnie otaczają się śluzem wydzielonym przez gruczoły ślimaka. Z jamy ustnej ślimaka zostają wydalone na zewnątrz i przyczepiają się do roślin. Następnie cerkarie zjadane są przez mrówki i przekształcają się w metacerkarie.
Lekcja
Temat: Choroba motylicza i motyliczka bydła i owiec.
1. Choroba motylicza
a) przyczyna i powstawanie choroby - zarażenie bydła i owiec chorobą motyliczą następuje przez zjedzenie roślin na których znajdują się metacerkarie motylicy wątrobowej. Do inwazji dochodzi najczęściej w późnych miesiącach letnich oraz wczesną jesienią, kiedy występują ślimaki. W okresie przenikania larw motylicy do wątroby powstaje ostry stan zapalny tego narządu. Wątroba jest przekrwiona, obrzękła i bolesna. Proces przewlekły zaczyna się z chwilą usadowienia się większej liczby motylic w przewodach żółciowych, wówczas większość dużych przewodów żółciowych ulega znacznemu rozszerzeniu, a ścianki ich grubieją i twardnieją na skutek odkładania soli wapniowej. Powstaje zastój żółci. Narząd wątrobowy staje się twardy, kruchy, czyli ulega marskości.
b) objawy - pierwsze objawy mogą wystąpić już po 2 - 3 miesiącach od rozpoczęcia wypadów. W pierwszym okresie zwierzęta tracą apetyt i stwierdza się bolesność w podżebrzu w wyniku przebijania się pasożytów do wątroby. W drugim okresie zweirzęta coraz bardziej chudną, błony śluzowe są blade.
Lekcja
Temat: Charakterystyka tasiemców.
Tasiemce należą do robaków płaskich. Mają ciało spłaszczone w kierunku grzbietowo-brzusznym. Ciało tasiemców składa się z główki, szyjki i członka.
1. Budowa zewnętrzna
Główka tasiemców służy wyłącznie jako narząd czepny, za pomocą którego pasożyt przytwierdza się do ściany jelita cienkiego żywiciela. Do tego celu ma na główce dwie bruzdy lub 4 przyssawki. Niektóre tasiemce mają dodatkowo haczyki. Człony tasiemców mają rozmaity kształt. Każdy człon jest do pewnego stopnia jakby oddzielnym organizmem wyposażonym we własny komplet narządów. Ciało tasiemców pokryte jest oskórkiem, pod którym jest warstwa mięśni.
2. Budowa wewnętrzna
U tasiemców brak jest układu pokarmowego. Pasożyty odżywiają się sokami pokarmowymi żywiciela, wchłaniając je całą powierzchnią ciała.
a) układ wydalniczy - składa się z głównych przewodów przebiegających po obu stronach członów. W ostatnim członie znajduje się otwór wydalniczy.
b) układ rozrodczy - jest typu obojnaczego. W każdym członie występuje jednocześnie komplet narządów męskich i żeńskich. Męskie narządy rozrodcze składają się z dwóch jąder, które zbudowane są z licznych gruczołów pęcherzykowatych. Od tych gruczołów odchodzą cieniutkie przewody wyprowadzające. Łączą się one ze sobą i tworzą nasieniowód, który biegnie do narządu kopulacyjnego, których wychodzi na powierzchni brzusznej członu.
3. Rozwój tasiemców
Jest on bardzo złożony i do tego przebiegu konieczny jest jeden lub dwaj żywiciele pośredni.
a) rozwój tasiemców niższych - złożone w jelicie żywiciela jaja tasiemców wraz z kałem wydostają się na zewnątrz. Dalszy ich rozwój przebiega w wodzie. W jaju wykształca się orzęsiona latwa, tzw. onkosfera. Onkosfera opuszcza skorupkę jajową i jako choracidium prowadzi wolny tryb życia w wodzie. Dla dalszego rozwoju choracidium musi być zjedzone przez słodkowodnego raczka. W raczki przekształca się w procetoid. Dalszy rozwój procetoidu uzależniony jest od zjedzenia go wraz z raczkiem przez rybę słodkowodną. Procetoid w rybie przekształca się w plerocerkoid. Żywiciel ostateczny zaraża się przez zjedzenie ryb, gdzie w jelicie żywiciela wytwarza się postać dojształa tasiemca.
b) tasiemce wyższe - jajo zawiera charakterystyczny zarodek, tzw. onkosferę. W środowisku zewnętrznym jaja po wydostaniu się z członów dostają się na rośliny lub do wody. Z pokarmem lub wodą jaja dostają się do żywicieli pośrednich. W przewodzie pokarmowym żywicieli pod wpływem soków trawiennych skorupka jajowa ulega rozpuszczeniu i uwalnia się onkosfera. Przedostaje się ona przez ścianę jelita i przekształca się w odpowiednim miejscu w wągra w postaci pęcherza wypełnionego płynem. W zależności od budowy wągra rozróżnia się 4 podstawowe jest postacie:
-wągr cysticercus - ma postać pęcherzyka, w którym powstaje tylko jedna główka wpuklona do jego wnętrza.
-wągr cysticerkoid - składa się on z dwóch części - szerszej z wpukloną główką i tylnej w kształcie ogonka.
-wągr cenurus - wygląda jak pęcherzyk wewnątrz którego jest wiele główek.
-bąblowiec - jest to złożony pęcherzyk wewnątrz którego znajduje się wiele pęcherzyków wtórnych z dużą ilością główek
Lekcja
Temat: Wągrzyca bydła i świń.
Wągrzyca bydła.
a) przyczyna choroby - pasożytem wywołującym wągrzycę bydła jest wągr bydlęcy. Jest to larwa ludzkiego tasiemca nieuzbrojonego, który żyje wyłącznie w jelicie człowieka. Wągr ma dł. 7 - 9 mm i zawiera jedną główkę umieszczoną na wewnętrznej ścianie pęcherzyka. Wągry te usadawiają się w tkance łącznej mięśni prążkowanych, w mięśniach żuchwy, języka, gardła, międzyżebrowych i serca. Wyglądem przypomina białe ziarna. Dojrzały płciowo ludzki tasiemiec nieuzbrojony ma dł. 4 - 10m. Składa się z dużej liczby członów, których ilość może dochodzić do 2 tysięcy.
b) biologia pasożyta - z kałem zarażonego tym pasożytem człowieka wydostają się na zewnątrz człony z jajami. Człony te ulegają rozerwaniu, a jaja rozniesione po pastwisku. następnie jaja zostają zjedzone przez bydło. W przewodzie pokarmowym bydła z jaja uwalnia się onkosfera. Przebija się ona przez ścianę jelit i z krwią dociera do mięśni. W mięśniach onkosfera przekształca się w wągra. Człowiek zaraża się tasiemcem nieuzbrojonym pożywając mięso wołowe zawierające żywe wągry.
c) objawy - przeważnie wągrzyca u bydła nie daje żadnych objawów.
d) rozpoznanie - tylko poubojowe. Mięso z wągrami jest niezdatne do spożycia.
2. Wągrzyca świń.
a) przyczyna - choroba wywołana jest obecnością wągra świńskiego, będącego formą larwalną tasiemca uzbrojonego, którego żywicielem jest człowiek.Wągr świński jest przezroczystym pęcherzykiem wewnątrz którego znajduje się główka uzbrojona w haczyki. Dojrzały tasiemiec ma 2 - 6 m dł.
b) biologia pasożyta - jaja rozsiewane wraz z odchodami ludzkimi są zjadane przez świnię. W żołądku uwolniona jest onkosfera, która przenika drogą krwi do mięśni. W mięśniach po ok. 3 miesiącach przeobraża się w wągra świńskiego. Człowiek zaraża się zjadając zarażoną surową lub półsurową wieprzowinę.
c) objawy - u świń wągrzyca przebiega bezobjawowo.
d) rozpoznanie - przyżyciowo niemożliwe. Wągry stwierdza się w badaniu poubojowym. Mięso z wągrami jest niezdatne do spożycia.
Lekcja
Temat: Kołowacizna owiec.
1. Przyczyna choroby
Kołowaciznę wywołuje wągr mózgowiec, będący postacią larwalną tasiemca, który pasożytuje u psów i lisów. Mózgowiec ma postać pęcherza i umiejscawia się w mózgu owiec powodując nieuleczalną chorobę. Mózgowiec rośnie bardzo powoli. Po 8 tygodniach osiąga wielkość orzecha włoskiego. Odznacza się on obecnością licznych główek wgłębionych do wnętrza pęcherzyka. Postać dojrzała tasiemca (tasiemiec kręćkowy) ma dł. 40 - 100cm.
2. Biologia pasożyta
Człony tasiemca wydalone z kałem psa ulegają rozpadowi, a jaja zarażają trawę na pastwiskach. Owce zarażają się przez zjedzenie z karmą dojrzałych jaj. W ich jelicie wychodzą onkosfery, które przez ściankę jelit dostają się do naczyń krwionośnych i z krwią zostają zaniesione do mózgu. Tu przeobrażają się w wągra. Całkowity rozwój trwa 7 - 8 miesięcy. Psy i listy zarażają się tasiemcem zjadając odpady rzeźniane.
3. Objawy
Owce zarażają się zjadając karmę zanieczyszczoną kałem psim i lisim, które zawierają jaja. Choroba rozwija się najczęściej jesienią i zimą w 4 - 6 miesiące po inwazji. Pasożyt umiejscawia się we wnętrzu mózgu owcy powodując trwałe zaburzenia nerwowe. Obraz kliniczny choroby zależy od miejsca usadowienia się pasożytów w ośrodkowym układnie nerwowym. W chorobie można wyróżnić 2 okresy:
a) pierwszy okres rozpoczyna się po 7 dniach od inwazji i cechuje się objawami ostrego zapalenia mózgu i opon mózgowych. Jest on wynikiem przebijania się onkosfer z naczyń krwionośnych do tkanki mózgowej. W tym okresie występują pierwsze objawy kołowacizny. Owce stają się osowiałe, odchodzą od stada. Często mają chwiejny chód i nie reagują na otoczenie. mają silnie przekrwione oczy i obrzękłe powieki. Często pojawiają się skurcze tężcowe (leżą z wyciągniętymi nogami i głową do tyłu. Jeśli owca przetrzyma ten okres choroby, następuje okres pozornego wyzdrowienia trwający 3 - 7 miesięcy. W tym czasie w tkance mózgowej rozwijają się wągry.
b) drugi okres - występują trwałe objawy wywołane uciskiem wągrów na mózg. Owca staje się apatyczne, przestaje jeść, jest silnie wychudzona, ma oczy szeroko otwarte, nie reaguje na otoczenie, zgrzyta zębami i ślini się. Choroba przejawia się charakterystycznymi dla kołowacizny objawami. Owca wykonuje bezcelowe ruchy kręcąc się w kółko. Występuje również zesztywnienie całych partii mięśni, napady padaczkowe, które kończą się śmiercią.
4. Rozpoznawanie.
Charakterystyczne objawy są wystarczające do postawienia diagnozy. Rokowanie niepomyślne.
5.Leczenie- nie istnieje
Lekcja
Temat: Bąblowica zwierząt domowych i człowieka.
Przyczyna choroby.
Bąblowicę wywołuje larwa tasiemca bąblowcowego, która umiejscawia się najczęściej w wątrobie, płucach bydła, owiec, świń i koni oraz człowieka. Bąblowiec przedstawia się w postaci wypełnionego płynem pęcherza. Tasiemiec bąblowcowy (postać dojrzała) ma dł. 2 - 5mm. Ciało jego składa się z gotówki i trzech członków. Tasiemiec bytuje w jelicie cienkim psa i lisa.
2. Biologia pasożyta.
Żywiciel pośredni zaraża się połykając jaja rozsiewane wraz z odchodami psów i lisów.Możliwe jest także zarażenie podczas kontaktu z psami poprzez brudne ręce. W przewodzie pokarmowym żywicieli pośrednich, z jaj wychodzi onkosfera, która poprzez naczynia krwionośne dostaje się do różnych narządów, zwłaszcza wątroby i płuc. W narządach tych onkosfera przekształca się w bąblowca. Bąblowiec rośnie bardzo powoli. Po 5 miesiącach średnica pęcherza bąblowcowego wynosi 1cm. Wzrost bąblowca może trwać kilka lat. Żywiciele ostateczni zarażają się tym tasiemcem zjadając narządy zwierząt zarażonych bąblowcami. W jelicie zwierząt z każdej główki bąblowca tworzą się dojrzałe tasiemce, które żyją ok. 6 miesięcy.
3. Objawy choroby.
Chorobotwórcze działanie pęcherza bąblowca na organizm zwierzęcy polega na mechanicznym i trującym działaniu tego pasożyta. Rozwijający się powoli pęcherz wywiera ucisk na narząd w którym się znajduje, co prowadzi do naruszenia czynności tego narządu. U zwierząt zaatakowanych bąblowcem obserwuje się powolne wyniszczenie organizmu prowadzące do śmierci. U człowieka bąblowce najczęściej spotyka się w wątrobie, płucach, jamie brzusznej, mięśniach i śledzionie. Często rozwijają się też w mózgu, kościach i nerwach. Objawy u ludzi zależą od rodzaju narządów, w których bąblowiec występuje. Najcięższe objawy występują, gdy bąblowiec rozwija się w mózgu. Dochodzi do ucisku na mózg, niedowładu, porażenia, zaburzenia świadomości i śmierci.
4. Rozpoznanie.
Klinicznie ciężko rozpoznać bąblowicę. Używa się metody serologicznej.
5. Leczenie
Nie istnieje.