3. OMÓW RODZAJE POPYTU I CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA JEGO ROZMIARY .

Popyt - ilość dobra, jaką nabywcy są w stanie nabyć w danym czasie i po danej cenie.

Rodzaje popytu:

1. efektywny - na dane dobro, pokryty funduszami,

2. potencjalny - nie musi być pokryty funduszami,

3. substytucyjny,

4. komplementarny,

5. globalny - w danym kraju, w danym czasie,

6. jednostkowy - na poszczególne dobra.

Czynniki wpływające na rozmiary popytu:

1. poziom ceny danego dobra,

2. poziom realnych dochodów konsumentów,

3. preferencje i gusta konsumentów,

4. ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych,

5. struktura i liczba ludności,

6. reklama.

4. OMÓW PRAWO POPYTU I JEGO PARADOKSY.

Prawo popytu - w przeważającej liczbie przypadków ceteris paribus, wzrost ceny powoduje zmniejszenie wielkości popytu, a spadek ceny powoduje wzrost wielkości popytu.

Paradoks Griffena - wzrost ceny danego dobra i wzrost popytu na nie. Reakcja ta jest związana z powstałą w wyniku wzrostu ceny danego dobra koniecznością rekompensowania za pomocą wzmożonych jego zakupów ubytku innych dóbr, na których zakup nie starcza pieniędzy w wyniku wzrostu ceny owego dobra. Reakcja taka ma miejsce przede wszystkim w przypadku dóbr istotnych z punktu widzenia zaspokajania potrzeb egzystencjalnych i odnosi się do grup społecznych uplasowanych na niższych szczeblach drabiny społecznej.

Paradoks Veblena - zakupy niektórych dóbr rosną w miarę wzrostu ceny. Odnosi się to prawie zawsze do dóbr będących symbolem prestiżu, za pośrednictwem których można pokazać się przed innymi członkami własnej grupy, czy szerzej, społeczeństwa w ogóle.

5. OKREŚL PODAŻ ORAZ CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA JEJ ROZMIARY. PRODUKCJA A PODAŻ.

Podaż - ilość oferowanego przez producentów dobra, dostarczona na rynek po danej cenie i w danym czasie.

Rodzaje podaży:

1. jednostkowa

2. globalna

Czynniki wpływające na wielkość podaży:

1. poziom cen danego dobra,

2. ceny czynników produkcji,

3. stosowane technologie,

4. cele działalności przedsiębiorstwa,

5. ceny innych dóbr,

6. oczekiwania dotyczące zmian cen,

7. inne przypadkowe czynniki.

* BRAK PRODUKCJA A PODAŻ

6. CENA, JEJ ELEMENTY, RODZAJE CEN.

Cena - pieniężne wyrażenie wartości danego dobra.

Rodzaje cen:

1. wolnorynkowe,

2. administrowane:

- kartelowe (lub na zasadzie kalkulacji),

- urzędowe (odpowiednie organy państwowe),

3. orientacyjne.

Elementy składowe ceny:

1. koszty materiałowe,

2. koszty amortyzacji,

3. koszty osobowe,

4. koszty finansowe (składka ubezpieczeniowa, procent od kredytów, czynsze dzierżawne)

5. akumulacja finansowa (zysk VAT, akcyza, cło).

Ceny:

1. hurtowa - cena zbytu + marża hurtowa,

2. detaliczna - cena hurtowa + marża detaliczna,

3. maksymalna - ustalana przez odpowiednie organy administracji państwowej, cena „nie wyższa niż”, D > S,

4. minimalna - ustalana przez odpowiednie organy administracji państwowej, cena „nie niższa niż”, S > D,

5. orientacyjne - zbierane przez różne organizacje.

9. OMÓW PRZYCZYNY I PRZEDSTAW GRAFICZNIE SPADEK I WZROST PODAŻY.

Na spadek lub wzrost podaży wpływają czynniki poza cenowe, takie jak:

1. podatki,

2. subsydia,

3. postęp techniczny,

4. ceny ropy naftowej,

5. ceny transportu,

6. ceny zasobów / czynników produkcji

• surowców,

• materiałów,

• płace,

• kredyty.

Popyt jest:

- doskonale nieelastyczny - sztywny, Epd = 0,

- nieelastyczny gdy Epd < 1 (cena 5%↑ i popyt 2%↓),

- elastyczny Epd > 1 (cena 5%↑ a popyt 10%↓),

- doskonale elastyczny Epd = ∝

- o elastyczności jednostkowej gdy Epd = 1 (proporcjonalny).

Popyt doskonale nieelastyczny występuje wówczas, gdy cena jest niska, a potrzeby są w pełni zaspokojone (np. sól), lub gdy pojawia się konieczność zakupu (np. leku).

Małą cenową elastycznością charakteryzują się artykuły pierwszej potrzeby, takie jak chleb, ziemniaki, mąka, mleko, powszechnie używana odzież i obuwie.

Popytem elastycznym odznaczają się przede wszytstkim dobra wyższego rzędu.

determinanty cenowej elastyczności popytu:

a. dostępność substytutów (im więcej dostępnych, tym Ep ↑)

b. poziom ceny (cena ↑ → Ep ↑),

c. znaczenie dobra dla konsumentów,

d. długość okresu przystosowawczego (im dłużej, tym Ep ↑).

Wpływ zmian ceny i współczynnika elastyczności cenowej popytu Epd na wydatki konsumentów i przychody firm.

Efekt	Epd > 1	Epd = 1	Epd < 1
Wzrost ceny	Wydatki i przychody spadają	Wydatki i przychody utrzymują się	Wydatki i przychody rosną
Spadek ceny	Wydatki i przychody rosną	Wydatki i przychody utrzymują się	Wydatki i przychody spadają

Epd < 1 - podwyższenie cen jest opłacalne dla producenta

Epd > 1 podwyższenie cen jest nieopłacalne dla producenta

Cenowa elastyczność popytu ma istotne znaczenie dla analizowania zmian, jakie zachodzą w popycie na poszczególne towary i usługi przy zmieniających się cenach rynkowych. Znajomość elastyczności popytu pozwala przewidzieć jaka będzie reakcja popytu na zmiany cen. Stosownie do przewidywanej reakcji można dokonać odpowiednich zmian w strukturze produkcji i podaży.

12. OMÓW ELASTYCZNOŚC DOCHODOWĄ POPYTU I JEJ MIARY (PRZYKŁADY DÓBR, INTERPRETACJA GRAFICZNIA).

Znajomość dochodowej elastyczności popytu umożliwia prognozowanie zmian wielkości i struktury popytu konsumpcyjnego, zachodzących pod wpływem wzrostu gospodarczego i podwyższania zamożności społeczeństwa. Ponadto badanie zmian struktury popytu pod wpływem zmian dochodów jest przydatne do obliczania wskaźnika kosztów utrzymania w różnych grupach społecznych i zawodowych ludności oraz do prowadzenia odpowiedniej polityki społeczniej.

Podział artykułów konsumpcyjnych w zależności od wartości współczynnika elastyczności dochodowej popytu

Rodzaje dóbr	Przykłady	Dochodowa Ep	Zmiana popytu	Zmiana udziału w budżecie, gdy budżet ↑
Luksusowe	Jachty	> 1	Popyt ↑ szybciej niż dochód	Wzrost
Dobra pierwsz. potrz.	Żywnośc	0,1	Popyt ↑ wolniej niż dochód	Spadek
Dobra niższego rzędu	Chleb	< 0	Popyt ↓ gdy dochód rośnie	Spadek

13. NA CZYM POLEGA PRAWO ENGLA I JAKIE WNIOSKI WYNIKAJĄ Z NIEGO DLA PRODUCENTA (INTERPRETACJA GRAFICZNA).

Prawo Engla - w społeczeństwach o niskim dochodzie podstawowe miejsce w budżetach rodzin zajmują wydatki na żywność. W miarę wzrostu dochodów udział wydatków na żywność w całości wydatków maleje, natomiast rośnie udział wydatków na dobra trwałego użytku, a następnie na zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu w zakresie kultury, rozrywki, wypoczynku, ochrony zdrowia, itp.

* jakie wnioski dla producenta?

Rodzaje elastyczności podaży:

a) Eps = 0 podaż doskonale nieelastyczna - sztywna,

- Eps = 1 podaż proporcjonalna (cena 5%↑ - podaż5%↑),

- Eps = ∝ podaż doskonale elastyczna,

- Eps < 1 podaż nieelastyczna (cena 5%↑ - podaż 3%↑),

- Eps > 1 podaż elastyczna (cena 5%↑ - podaż 10%↑).

b. determinanty cenowej elastyczności podaży

- możliwość przestawienia produkcji (Eps ↑ im większe możliwości zmian),

- stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych (im mniejszy stopień, tym Eps ↑),

- istnienie dostatecznych zasobów wyrobów gotowych (im więcej zasobów, tym Eps ↑),

- możliwość szybkiego zwiększenia importu (im większe możliwości, tym Eps ↑).

16. PRZEDSTAW I OMÓW DETERMINANTY ELASTYCZNOŚCI PODAŻY I POPYTU.

Determinanty cenowej elastyczności podaży

- możliwość przestawienia produkcji (Eps ↑ im większe możliwości zmian),

- -stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych (im wyższy stopień, tym Eps ↑),

- istnienie dostatecznych zasobów wyrobów gotowych (im więcej zasobów, tym Eps ↑),

- możliwość szybkiego zwiększenia importu (im większe możliwości, tym Eps ↑).

Determinanty cenowej elastyczności popytu:

a. dostępność substytutów (im więcej dostępnych, tym Ep ↑)

b. poziom ceny (cena ↑ → Ep ↑),

c. znaczenie dobra dla konsumentów,

d. długość okresu przystosowawczego (im dłużej, tym Ep ↑).

17. SCHARAKTERYZUJ PRAWA EKONOMICZNE, ICH RODZAJE I CECHY.

Prawa ekonomiczne są to słowne sformułowania określające związki pomiędzy poszczególnymi składnikami procesu gospodarczego. Wyróżnia się 3 rodzaje praw ekonomicznych:

1. przyczynowe,

2. współistnienia,

3. funkcjonalne.

Przyczynowe - relacje między elementami procesu gospodarczego, które polegają na tym, że po określonym zdarzeniu stale następują inne określone zdarzenia, przy czym następstwo to zachodzi w czasie. Wcześniejsze zdarzenia nazywamy przyczyną, a późniejsze skutkiem.

Współistnienia - związki polegające na łącznym występowaniu dwu lub więcej zdarzeń; występujące stale razem zdarzenia tworzą pewną strukturę zdarzeń.

Funkcjonalne - gdy istnieje związek między wymiernymi zdarzeniami, który można przedstawić za pomocą funkcji matematycznych.

Cechy praw ekonomicznych:

a. obiektywny charakter (działają niezależnie od tego, czy ludzie zdają sobie sprawę z ich istnienia, czy też nie),

b. żywiołowość działania,

c. prawdopodobieństwo praw,

d. stochastyczny charakter,

e. historyczny charakter.

18. JAKIE SĄ GŁÓWNE CECHY GOSPODARKI RYNKOWEJ I PODSTAWOWE RÓŻNICE MIĘDZY GOSPODARKĄ RYNKOWĄ, MIESZANĄ I WOLNORYNKOWĄ.

Główne cechy gospodarki rynkowej:

a. własność prywatna - prawo osób prywatnych lub firm do posiadania większości czynników produkcji, produktów oraz prawo do ich kontroli i dysponowania nimi,

b. wolność wyboru - każdy człowiek lub podmiot gospodarczy jest wolny w podejmowaniu decyzji o rozpoczęciu lub zakończeniu prowadzenia działalności gospodarczej,

c. interes własny - system gospodarki rynkowej zachęca ludzi do robienia tego, co jest najlepsze dla nich samych (firmy dążą do maksymalizowania swoich zysków, pracownicy do maksymalizowania swoich dochodów, a konsumenci do maksymalizowania swojej satysfakcji z nabywanych i użytkowanych dóbr),

d. zysk - motyw zysku jest czynnikiem napędzającym rynkowy system gospodarczy,

e. konkurencja - konsumenci mogą wybierać najdogodniejsze dla nich produkty,

f. ograniczona rola państwa - rząd ma niewiele funkcji do wypełnienia.

Główne cechy gospodarki nakazowo - rozdzielczej:

a. własność społeczna,

b. planowanie produkcji,

c. ceny ustalane przez rząd,

d. zyski - firmy nie produkowały dla zysku, tylko wytwarzały to, co rząd uznał za najkorzystniejsze.

Gospodarka mieszana - obok rynku, dużą rolę odgrywa polityka ekonomiczna państwa. Gospodarka mieszana składa się zarówno z sektora publicznego, jak i prywatnego. W świecie rzeczywistym mamy gospodarki mieszane. W gospodarkach nakazowo - rozdzielczych rozwijały się elementy gospodarki rynkowej, a w gospodarkach rynkowych od wielu lat rośnie udział rządu w kontrolowaniu działalności gospodarczej. W niektórych gospodarkach rynkowych udział sektora publicznego sięga nawet 25%.

19. SCHARAKTERYZUJ SPOŁECZNA GOSPODARKĘ RYNKOWĄ.

Społeczna gospodarka rynkowa

Kierunek zmian funkcjonowania naszej gospodarki został w 1989 roku określony jako dążenie do ustanowienia w Polsce społecznej gospodarki rynkowej. Gospodarka ta została ukształtowana w RFN i znana jest w tym kraju pod nazwą soziale Marktwirtschaft. Opiera się ona na dwóch głównych zasadach:

1. dynamika gospodarki kształtuje się na rynku, który musi mieć możliwie największą swobodę w kształtowaniu cen i płac

2. Rynek i jego prawa nie mogą być jedynym wyznacznikiem życia społecznego, konieczne jest znalezienie form korygowania nierówności, gwarantem wyrównania nierówności jest państwo rozumiane jako socjalne (Sozialstaat).

Ogólne cechy społecznej gospodarki rynkowej w Niemczech:

1. Istnieje państwowa kontrola konkurencji, która ma na celu wyeliminowanie samodestrukcyjnych tendencji nieograniczonej konkurencji (chodzi o ograniczenie bankructw firm).

2. Obowiązują określone zasady polityki stabilizacyjnej, a bank centralny ma znaczny stopień autonomii, czyli niezależności od rządu. Zasady te od 1964 roku określone są ustawą o stabilizacji i wzroście gospodarczym. Ogólnie rzecz biorąc chodzi o to, żeby rząd podejmując decyzje ekonomiczne i finansowe brał pod uwagę wymagania globalnej równowagi gospodarczej. Polityka monetarna prowadzona jest przez Niemiecki Bank federalny, który przeciwdziała wszelkim działaniom rządu, które mogą prowadzić do deprecjacji pieniądza poniżej pewnej granicy.

3. W zakresie kształtowania systemów płacowych obowiązują układy zbiorowe. Gospodarka RFN jest oczywiście oparta na zasadzie konkurencyjności na wszystkich rynkach. Jednakże nie dotyczy to rynku pracy. Od 1949 roku obowiązuje ustawa o układach zbiorowych (Tarifvertraggesetz). W ustawie tej uznaje się zrzeszenia pracodawców i związki zawodowe za instytucje autonomiczne oraz kompetentne w zakresie regulacji warunków pracy i płacy. Jest to ważny element systemu bezpieczeństwa socjalnego. Istotnym ogniwem tego systemu są również ubezpieczenia społeczne, które składają się z 4 głównych segmentów:

- ubezpieczeń emerytalnych,

- ubezpieczeń od wypadków,

- ubezpieczeń na wypadek choroby,

- ubezpieczeń bezrobotnych.

Społeczną gospodarkę rynkową w RFN charakteryzuje współdecydowanie pracowników o sprawach przedsiębiorstwa. Udział robotników w podejmowaniu decyzji dotyczących ich miejsca pracy jest jednym z podstawowych, choć wciąż kontrowersyjnych, elementów zachodnioniemieckiego ładu gospodarczego. W 1990 roku na 23 miliony zatrudnionych w RFN 20 milionów pracowało w przedsiębiorstwach, w których obowiązywała zasada współdecydowania.

---