Pedagogika - to dziedzina nauki, zajmująca się badaniem szeroko rozumianych procesów edukacyjnych i uwarunkowań dyskursu edukacyjnego - to to, czym zajmują się nauczyciele; projektuje pewne procedury badań, analizuje zgromadzony materiał empiryczny, dokonuje jego uogólnień Pedagogia - wg Śliweckiego - to zespół środków i metod wychowawczych stosowanych przez nauczycieli, odnoszą się one do sztuki, to także paradygmat edukacyjny, który może przybrać postać doktryny pedagogicznej, ideologii edukacyjnej bądź ukrytego programu wychowawczego - to obszar działania pedagogów Pedagogika, jako dyscyplina przyrodnicza traktuje wychowanie, jako proces tożsamy z procesami biologicznymi, chemicznymi i fizycznymi; odbywa się on pod wpływem stosunków i warunków środowiska, a zwłaszcza rodziny, a częściowo wraz z naturalnym dojrzewaniem organizmu; jest to proces stały i ciągły; pedagogika powinna go analizować, opisać i wykryć jego prawidłowości; tak rozumiana pedagogika ma swój przedmiot badań, którym jest naturalny, istniejący proces przekształcania się psychiki człowieka, ma własne metody badania, własne pojęcia i prawa; przykładem takiej pedagogiki jest: socjologia pedagogiczna czy tez pedagogika funkcjonalna - naturalna. Pedagogika, jako dyscyplina humanistyczna proces wychowania uważa za realny, powiązany z procesami przyrodniczymi, ale podkreśla, że w swojej istocie jest to proces psychiczny związany z istotą człowieka, a wiec humanistyczny; dąży on do uzyskania uogólnień, praw i pojęć typu strukturalnego; proces wychowania jest złożony z wielu jednostkowych, różnorodnych faktów, które tworzą jednak pewną całość, która ma swoje specyficzne cechy; np. pedagogika kultury, społeczna; tradycyjna pedagogika J. F. Herbarta; Łącząc te dwa pojęcia zakładają one, że: zadaniem pedagogiki jest poznanie i teoretyczne opracowanie procesu wychowania; czyli ważna jest teoria, którą gromadzimy. Pedagogika, jako dyscyplina technologiczna inaczej filozofia praktyczna, praktyka wychowania jest ważniejsza niż badania teoretyczne nad procesem wychowania; wychowanie uważa się za proces, w którym dąży się do uzyskania z góry powziętych, określonych celów; za ich realizację odpowiada wychowawca, dla którego najważniejsza są sposoby osiągania celów; jeśli wogóle odwołuje się on do teorii to czyni to w sposób dogmatyczny - sztywno się jej trzyma. Tok lekcji podającej wg Herbarta Wg niego składała się ona z określonych stopni formalnych- zawsze na każdej lekcji musiały wystąpić te a nie inne czynności i zawsze w tym samym porządku, nie mogło być żadnych odstępstw. Stopnie formalne: Jasność szczegółowe przedstawienie nowej wiedzy przez nauczyciela, podanie materiału, organizowanie pokazu, obserwacji Kojarzenie porównywanie tego, co uczeń wie, z tym, co do niego dociera; następuje tutaj skojarzenie, czyli asocjacja System nadawanie znaczenia nowej wiedzy, porządkowanie jej, budowanie struktury wiedzy w głowie ucznia; coś jest przyczyną coś jest skutkiem (materializm oświecony) dziś przywiązujemy do tego dużą wagę (ścieżki przedmiotowe) Metoda zastosowanie nowej wiedzy w nowych sytuacjach Wkład Herbarta w rozwój systemu pedagogicznego Istotnym wkładem Herbarta w rozwój pedagogiki było rozwinięcie jej działów takich jak: 1.Teoria nauczania - współczesna dydaktyka 2. Ideowy i teoretyczny układ wychowania - Teoria wychowania 3. Nauka historyczna - Historia wychowania Pulsujące kategorie pedagogiczne wg Rutkowiak związane z systemem Herberta Pojawia się tu kategoria „przedmiotowość i techniczność” - jest program i ustalone konkretne zasady i nie wolno nanosić żadnych zmian. Ułatwiało to prace nauczycielowi, bo jak raz się nauczył, to tak robił do końca swojej kariery pedagogicznej.

System pedagogiki progresywistycznej J.Deweya Powstał na przełomie XIX i XX wieku, na terenie Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Na zasadzie krytyki poprzedniego systemu. Opiera się w b. dużym stopniu na filozofii pragmatyzmu amerykańskiego. Ma to być pedagogika, który służy rozwojowi. Pragmatyści twierdzili, że filozofia stworzona tylko do abstrakcyjnych rozważań, czy opierająca się tylko na abstrakcyjnych rozważaniach nie ma większego sensu, ponieważ ignoruje świat zewnętrzny. Dewey twierdził, że - człowiek jest nieodłącznym elementem natury. W kontakcie człowieka ze środowiskiem, zarówno on jak i środowisko są przekształcane i rekonstruowane. Twierdzi, że pytanie dot. tego, Czym jest rzeczywistość? jest mało znaczące. Najważniejszy jest świat, ten tu i teraz. Każdy pogląd na świat ma charakter hipotetyczny, ponieważ świat ciągle się zmienia. Chodzi o rozpatrywanie rzeczywistości na bieżąco. Twierdzi, że prawda nie jest absolutna, ani odwieczna ani niezmienna. Status prawdy nadawany jest z uwagi na funkcjonalność danej formy wiedzy. Tylko to, co człowiek spostrzega jest dla niego prawdziwe i dla niego jest odwracalne. Wg Deweya nie ma wiedzy 100% pewnej, jest tylko wiedza hipotetyczna. To co większość ludzi uzna, poprzez swoje doświadczenie praktyczne, za hipotezę działającą (dającą się zweryfikować w praktyce) może zostać uznane, za prawdziwe. Dewey rozwija także psychologię, twierdząc, że operacjonizm jest nie tylko droga poznania świata, ale jest także empiryczną teoria prawdy. Być prawda tzn. mieć znaczenie dla działania. W oparciu o te rozważania pojawia się koncepcja uczenia się przez działanie. W oparciu o nią powstaje tzw. „Pełen akt myślenia”, czyli droga rozwiązywania problemów poprzez praktyczne działanie. W systemie Deweya pojawia się indywidualistyczne podejście do ucznia, ale także przygotowanie go do życia i współdziałania z innymi ludźmi (aspekt socjologiczny). Widzimy tutaj inne usytuowanie ucznia, treść nie zostaje mu z góry narzucona. Szkoła powinna być nastawiona na indywiduum, ale też aspekt socjologiczny. Nie tylko należy zapewnić rozwój dziecka na miarę jego potrzeb, ale należy tez nauczyć go współdziałania z innymi ludźmi. Dewey był wielkim zwolennikiem demokracji w edukacji, czyli zakładał równowagę między dążeniami ucznia oraz dążeniami nauczyciela. Pragnął uczynić człowieka świadomym współtwórca przemian. Odpowiedzialnym i zdolnym do samodzielnego rozwijania problemów, z którymi zetknie się w życiu. Dominujące treści w programie to treści przyrodnicze i historyczne, realizowane bądź indywidualnie przez ucznia, bądź zespołowo, wspólnie z innymi. Rekonstrukcjonizm wiąże się z rekonstruowaniem wcześniejszych doświadczeń społecznych (np. chcesz się dowiedzieć skąd bierze się chleb, to musisz zaorać pole, zasiać zboże, zebrać je, zmielić i upiec) Eksperymentalizm wiąże się z prowadzeniem różnego typu doświadczeń Myślenie oparte o działanie ma charakter rozumowy i przebiega w oparciu o określone stadia: (wytyczne dla nauczyciela przydatne do podczas przygotowania się przez niego do lekcji): 1.odczucie trudności 2.wykrycie trudności i określenie jej 3.nasuwanie się możliwego rozwiązania - hipotezy 4.weryfikacja rozumowa hipotez 5.empiryczna weryfikacja hipotezy w celu przyjęcia jej, jako prawdziwej, bądź obalenia jej, jako fałszywej. Obecnie jest to traktowane, jako pierwowzór sposobu rozwiązywania problem W oparciu o pełen akt myślenia opracowano strukturę lekcji o charakterze poszukującym - problemowym, w której wyodrębniono: 1.wystąpienie nowego nieznanego zjawiska 2.obserwację zjawiska i wykrycie problemów 3.powstanie hipotezy mającej rozwiązać problem i rozwinięcie jej przez rozumowanie 4.sprawdzenie hipotezy Dla Dewey pkt. wyjścia do realizacji procesu kształcenia było zainteresowanie ucznia, jego indywidualne potrzeby, które decydowały o doborze treści i formie jej realizacji.

Metodologia badań pedagogicznych wiąże się z różnymi sposobami badania i uprawiania pedagogiki jako nauki. Na to zróżnicowane podejście wpływają: 1.Doświadczenia przeszłości - historyczne 2.Doświadczenia teraźniejszości - związane z okresami przełomów społecznych, kulturowych, w których stawiane są pytania o istotę człowieka 3.Inspiracje poznawcze i metodologiczne z dziedziny nauk filozoficznych 4.Wzory czerpane z nauk pokrewnych o silnie zaznaczonym statusie naukowym i silnej dynamice rozwojowej (psychologia i socjologia). W ujęciu Stefana Palki współczesna pedagogika jest nauką o wychowaniu, kształceniu i samokształceniu, a procesy te są realizowane zarówno w formie działań instytucjonalnych (świadome), jak i działań incydentalnych. Zdaniem Palki tradycyjne dyscypliny pedagogiki to: 1.Pedagogika ogólna 2.Teoria wychowania 3.Dydaktyka ogólna 4.Historia wychowania Ugruntowane dyscypliny pedagogiki o średnim zasięgu to: 1.Pedagogika społeczna 2.Pedagogika zawodowa 3.Pedagogika specjalna 4.Pedagogika resocjalizacyjna 5.Pedagogika opiekuńcza Dyscypliny szczegółowe pedagogiki to: 1.Pedagogika czasu wolnego 2.Pedagogika medialna 3.Pedagogika rodziny 4.Pedagogika ekologiczna 5.Pedagogika muzealnictwa 6.Pedagogika wojskowa 7.Pedagogiki związane ze szczeblami kształcenia: Przedszkolna, Wczesnoszkolna, Szkolna, Pedagogika szkoły średniej, Pedagogika szkoły wyższej System pedagogiki tradycyjnej J.F. Herbarta System ten powstał na terenie Europy, na przełomie XVII i XIX wieku, w Prusach. Jego podstawa teoretyczną była filozofia, zwłaszcza racjonalizmu niemieckiego, a zwłaszcza etyka Kanta. W oparciu o etykę opracowano ideał wychowania i jego cele. Etyka była etyką zasad moralnych. Herbert w oparciu o nią wyróżnił idee moralne- 1.Idea wewnętrznej wolności 2.Idea doskonałości - wiązała się z silną wolą, praca nad sobą .Te 2 pierwsze idee indywidualne. Pozostałe 3 to intersubiektywne 3.Idea życzliwości 4.Idea prawa - wiąże się z tym, że życie społeczne opiera się na normach i regułach, które trzeba przestrzegać 5.Idea słuszności - osoba wychowująca ma po swojej stronie zasady, kary (nie cielesnych)i nagrody, karność (posłuszeństwo) Nadrzędnym celem wychowania w pedagogice tradycyjnej było „wszczepienie cnoty” - wychowanie człowieka moralnego. Chodziło o to żeby ten człowiek kierował się w życiu tym, co zostało mu zewnętrznie narzucone, ale było zgodne z nim wewnętrznie. Powinna nastąpić interioryzacja - przyjęcie zachowań ogólnie przyjętych za własne. Człowiek miał być dobry moralnie, aby dobrze służyć swojemu państwu. Etyka Herbarta wiązała się z indywidualizacją i socjalizacją, zakładała wewnętrzny rozwój człowieka, po to, aby dobrze służył państwu, społeczeństwu, w którym będzie żył. Herbarta przywiązywał także b. dużą wagę do rozwoju zainteresowań. Wg niego zainteresowanie powinno być skutkiem procesu uczenia się. Nie motywem, pkt. wyjścia tylko skutkiem Rodzaje zainteresowań: 1.Poznawcze a)Empiryczne - odnoszą się do poznania zjawisk przedmiotów, b)Spekulatywne - odnoszą się do poznawania przyczyn zjawisk, prawd przyrodniczych, praw zjawisk c)Estetyczne - wiążą się z poznawaniem piękna 2. Współudziału a)Sympatetyczne - odnoszą się do innych ludzi i istot b)Społeczne - odnoszą się do grup społecznych c)Religijne - odnoszą się do losów ludzkości oraz do najwyższej istoty System pedagogiki opierał się także na psychologii. Dopracowanej przez samego Herbarta i została nazwana psychologia asocjacyjną. Podstawowym pojęciem dla tej psychologii jest pojęcie „Przedstawienia”, czyli inaczej sumy wyobrażeń tworzących pojęcia, czyli przedstawienie to pojęcie, czyli twór abstrakcyjny.

Herbart twierdził, że w procesie uczenia się człowieka ma znaczenie gra wyobrażeń, czyli przedstawienie. Część wyobrażeń niepodobnych do siebie w procesie uczenia się zostaje odsunięta. Coś jest podobne sumuje się, coś jest różne odpycha się. Masa Apercepcyjna masa skojarzeniowa, składa się z pojęć, które znajdują się w świadomości człowieka, jak również tych, które znajdują się pod progiem świadomości. Wg niego należy tak organizować proces nauczania, aby odwoływać się do masy apercepcyjnej, - czyli do tego, co człowiek już wie. W oparciu o te założenia rozpoczął budowę lekcji; Instrumentalizm pedagogiczny kierunek pedagogiczny, uznający tylko taką wiedzę, która przynosi sukces w działaniu. Przedstawicielem instrumentalizmu pedagogicznego był J. Dewey, który uznawał prawdziwość myśli i koncepcji według ich skuteczności w działaniu Pragmatyzm - system filozoficzny, którego podstawowym elementem jest pragmatyczna teoria prawdy, uzależniająca prawdziwość tez od praktycznych skutków, przyjmujący wynika praktyczność za kryterium prawdy. Pragmatyzm przyjmuje wynikające z przyjmowania tez skutki i ich użyteczność za kryterium prawdy. Potocznie pragmatyzmem nazywana jest także postawa, polegająca na realistycznej ocenie rzeczywistości, liczeniu się z konkretnymi możliwościami i podejmowaniu działań które gwarantują skuteczność.

---