WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI WARUNKIEM SKUTECZNEJ EDUKACJI
mgr Mirosława Magot
nauczyciel Szkoły Podstawowej w Chylinie
Zreformowana szkoła, by mieć szansę na dobre wychowanie ucznia, na jego rozwój, na pielęgnowanie wartości ogólnoludzkich, wreszcie by mieć autorytet w swoim środowisku musi znaleźć płaszczyznę porozumienia i współpracy z rodzicami. Bowiem ogromną rolę w wychowaniu i kształceniu dzieci odgrywają rodzice. Stanowią oni rolę pierwszoplanową - i tak powinno pozostać. Domu rodzinnego, ciepła i serdeczności rodziny nie zastąpi żadna najwspanialsza placówka publiczna. Szkoła spełnia rolę drugoplanową i powinna wspierać wychowawcze funkcje rodziny.
Współczesna pedagogika priorytetowo traktuje odpowiedni udział środowiska rodzinnego we wszechstronnym rozwoju dziecka, a praca pedagogiczna nauczyciela z rodzicami jest jednym z najważniejszych elementów współczesnego wychowania i kształcenia. Coraz częściej upowszechnia się świadomość, że rodzice jako pierwsi nauczyciele swoich dzieci ponoszą szczególną odpowiedzialność za edukację, zaś edukacja szkolna ma wspierać domową, a nie ją zastępować.
Bez ścisłej współpracy z domem rodzinnym nie jest możliwe zapewnienie uczniom odpowiednich szans edukacyjnych. Dlatego każdej szkole powinno zależeć na tym, aby rodzice zechcieli w sposób konstruktywny włączyć się w jej życie. Nauczyciele zaś muszą chcieć i umieć nawiązać dobre kontakty z rodzicami uczniów.
Rozliczne akty prawne - począwszy od ustawy przez rozporządzenia czy wreszcie statuty szkół, w różny sposób gwarantują udział rodziców w życiu placówek oświatowych. Udział ten nie powinien ograniczać się do funkcji kontrolnych, pomocy w organizowaniu imprezy czy jako źródło wsparcia materialnego szkoły, ale zakłada wzrost kontaktów środowiska rodzicielskiego z nauczycielskim, a co za tym idzie tworzenie nowych pomysłów, idei i działań, które przyczynią się do zmiany szkoły w aktywny ośrodek rozwoju edukacyjnego i kulturowego, ogarniający swym zasięgiem zarówno nauczycieli i uczniów, jak i wszystkich rodziców.
Obecny stan relacji rodzice - nauczyciele nie jest zawsze zadawalający, a zakres wpływu rodziców na funkcjonowanie szkoły zbyt mały. W świadomości społecznej pokutuje wiele stereotypów i uprzedzeń. Przede wszystkim ważne są osobowości i przygotowanie zawodowe nauczycieli oraz życzliwy i partnerski stosunek nauczycieli i rodziców, wzajemne zrozumienie i zaufanie.
Rodzina i szkoła to dwa środowiska, które w szczególny sposób oddziałują na dziecko. Od jakości tej współpracy zależą efekty rozwojowe dziecka i skuteczność pracy dydaktyczno - wychowawczej szkoły. Stąd też, każdej szkole powinno zależeć na dobrym współdziałaniu z rodzicami.
W niniejszym opracowaniu przedstawię formy współpracy z rodzicami funkcjonujące w szkołach oraz propozycję nowych rozwiązań we wspólnym działaniu rodziców i szkoły.
Poszukiwanie nowych, bardziej satysfakcjonujących płaszczyzn kontaktu, porozumienia i współpracy z rodzicami stanowi zadanie współczesnej szkoły. Wypracowane przez lata formy współpracy takie jak: wywiadówki, spotkania indywidualne, uroczystości czy lekcje otwarte wymagają zmian i udoskonalenia. Szkoła jest specyficzną instytucją - oferuje usługę oświatową. Jej klientami są uczniowie i ich rodzice. Jak w każdej usłudze, jakość jest mierzona stopniem zadowolenia klientów oraz poziomem zaspakajania ich oczekiwań. Aby sprostać wymogom wysokiej jakości, dyrekcja i nauczyciele powinni poznać oczekiwania klientów. Żeby to zrobić, szkoła może o nie zapytać. O co warto pytać rodziców:
o to, jakiej formy współpracy oczekują od szkoły,
o sprawy organizacyjne - czy proponowane przez szkołę rozwiązania wydają się im właściwe,
o priorytetowe, ich zdaniem, zadania szkoły,
w jakich sprawach oczekują pomocy ze strony dyrekcji, nauczycieli itd.
Najlepszym narzędziem do pozyskiwania takich informacji są ankiety np.:
ankieta ,,Co możemy razem zrobić w szkole?”,
ankieta dla rodziców dzieci rozpoczynających naukę w szkole,
ankieta ,,Nasza szkoła”,
ankieta pytająca o stopień spełnienia oczekiwań czy znajomości obowiązujących w szkole programów, planów, SSO itp.
Wyniki takich ankiet powinny być starannie opracowane i omówione. Zarówno rodzice jak i nauczyciele powinni poznać wnioski, spostrzeżenia, do których analiza ankiety doprowadziła. Wyniki ankiet winny być także uwzględnione w dalszym planowaniu pracy szkoły.
Inną formą poznania oczekiwań rodziców jest rozmowa, najlepiej prowadząca do pewnych wspólnych ustaleń. Jej wynikiem może być uzgodniona propozycja określonych zadań szkoły.
Aby zmienić nastawienie nauczycieli dotyczące współdziałania z rodzicami oraz dobrze przygotować ich do tej roli, można zaproponować warsztaty szkoleniowe rady pedagogicznej. Celem szkolenia może być:
Przekonanie nauczycieli, że szkoła powinna inicjować i tworzyć właściwy klimat współpracy.
Wypracowanie różnorodnych sposobów włączenia rodziców w życie szkoły.
Wybranie i przygotowanie konkretnego planu działania na rzecz rodziców.
Efektami szkoleń rady pedagogicznej powinien być wzrost zainteresowania nauczycieli współdziałaniem z rodzicami. Wychowawcy w swoich planach działań wychowawczych powinni priorytetowo traktować kontakty z rodzicami i aktywnie włączać ich w pracę wychowawczą i dydaktyczną.
Budowanie dobrych relacji z rodzicami może nastąpić między innymi poprzez:
Zawiadamianie rodziców o ważnych wydarzeniach z życia klasy w formie listowej. Podobnie, zawiadamianie w formie listowej o zebraniach klasowych czy oczekiwanej pomocy w konkretnej sprawie. Serdeczny list, zastępujący ,,suchą” notatkę w dzienniczku ucznia, odsłania wspólny dla nauczycieli i rodziców cel - troskę o ucznia, stawia nauczyciela w roli sprzymierzeńca w wychowaniu.
Zadbanie o zapoznanie się wzajemne rodziców przybyłych na zebranie, zadbanie o możliwość rozmów w grupach, swobodniejszych rozmów przy herbacie.
Wprowadzenie na zebraniach form aktywizujących rodziców np.: praca w grupach nad rozwiązaniem konkretnych problemów, nad planem wycieczek czy organizacją imprez.
Budowanie dobrych relacji szkoły z rodzicami zależy również od właściwego przekazywania rodzicom zarówno dobrych, jak i złych informacji o uczniu. Właściwym rozwiązaniem w tym zakresie są np.: listy dyrektora szkoły informujące o indywidualnych sukcesach dziecka, prezentowanie rodzicom dokonań ich dzieci itp. Natomiast nieprawidłowe przekazanie przez nauczyciela rodzicom negatywnych informacji o ich dziecku stanowi często przyczynę rodzicielskich urazów. Aby temu zapobiec, tzw. trudne rozmowy dokonywane być muszą w sposób bezurazowy, według prawidłowej komunikacji:
krytyka konkretnych zachowań, nie osoby dziecka,
przekazywanie informacji rodzicom w odpowiednim miejscu i czasie,
dokonywanie rozmów w całkowitym spokoju,
niepodważanie wiary rodziców w to, że mimo wszystko są dobrymi rodzicami,
niepodawnie gotowych rozwiązań lecz wspólne dochodzenie do nich.
Niezwykle ważną sprawą w kontaktach rodziców ze szkołą jest ich wiedza na temat programu szkoły, pojmowania i rozumienia, że edukacja odbywa się nie tylko w szkole i prowadzą ją nie tylko nauczyciele. W tym celu można np.: organizować szkolenia i warsztaty dla rodziców, poświęcone zrozumieniu nowych programów, problemów wychowawczych. Ponadto włączyć rodziców w proces edukacyjny np.: poprzez nadobowiązkowe zadania, kierowane do dzieci czy grupy dzieci, w których realizację zaangażowana będzie cała rodzina (stworzenie drzewa genealogicznego rodziny, sporządzenie zielnika z roślin leśnych itp.).
Zgromadzone doświadczenia i wiedza zarówno nauczycieli jak i rodziców oparte na szkoleniach, rozmowach, ankietach mogą być podstawą do opracowania zmian w procesie współpracy szkoły z rodzicami. Rada Pedagogiczna wraz z Radą Rodziców może opracować plan w zakresie współpracy z rodzicami, plan rozwoju szkoły w sferze współdziałania czy opracować i przyjąć do realizacji np.: ,,Kodeks przyjazny rodzicom”, w którym mogą znaleźć się następujące sformułowania:
My - dyrekcja, nauczyciele i personel szkoły wyrażamy wolę współpracy z rodzicami.
Będziemy starali się poznać oczekiwania rodziców. Są one dla nas wskazówką, jak organizować pracę naszej szkoły. Zadowolenie rodziców jest miarą naszej pracy.
Będziemy uważnie słuchali informacji rodziców potrzebach ich dzieci i o warunkach, które najlepiej będą sprzyjały rozwojowi naszych uczniów.
Rodzice są pierwszymi wychowawcami swoich dzieci. Będziemy się starali realizować program wychowawczy szkoły zgodnie z wartościami uznawanymi w rodzinach naszych uczniów akceptowany przez rodziców.
W trakcie pracy coraz lepiej poznajemy swoich uczniów. Będziemy rzetelnie i obiektywnie informować rodziców o postępach dzieci. Będziemy przekazywali rodzicom informacje o sukcesach ich dzieci. Nie ukrywamy żadnych problemów, omawiamy je z rodzicami po to, aby wspólnie lepiej je rozwiązać.
Będziemy uprzejmi i życzliwi. Wiemy, jak rodzice głęboko przeżywają zarówno sukcesy, jak i porażki swoich dzieci.
Widzimy bardzo wiele miejsca dla współpracy z rodzicami. Chcemy, aby rodzice dobrze czuli się w szkole, znaleźli swoje miejsce, tworzyli grupę ludzi, którzy mają podobne problemy i mogą się wzajemnie wspierać.
Rodzice mają prawo wypowiadania opinii na temat wszystkich spraw dotyczących ich dzieci. Uwagi rodziców staną się dla nas wskazówką do stałej poprawy jakości naszej pracy.
Rodzice i nauczyciele mają wspólny cel: tworzenie warunków do jak najlepszego rozwoju uczniów. Współpraca jest warunkiem i drogą do sukcesu dzieci.
Problemy w układach dom - szkoła rodzą się również z nieprawidłowo przesyłanych informacji, niedoinformowaniu rodziców np.: o kryteriach ocen, wymaganiach z poszczególnych przedmiotów czy nieznajomości programu wychowawczego szkoły. Dobrym rozwiązaniem w tym zakresie poza tradycyjnym informowaniem rodziców na spotkaniach, wywiadówkach może być prezentacja szkoły w Internecie na stronie www. Coraz częściej rodzice doceniają wagę technologii informatycznej i w domach pojawia się komputer z dostępem do Internetu. Na stronie internetowej szkoły rodzice mogą znaleźć informacje o aktualnych wydarzeniach czy sukcesach szkoły, zapoznać się z obowiązującymi w szkole programami, systemem oceniania, statutem szkoły, organizacją roku szkolnego, rodzajami zajęć pozalekcyjnych, działalnością SU czy Rady Rodziców itp.
Oczywiście ta forma prezentacji i informacji o funkcjonowaniu szkoły nie jest obecnie dostępna dla wszystkich rodziców, dlatego innym pożytecznym i skutecznym sposobem w tym zakresie jest wydawanie gazetki szkolnej. Jest to okazja do współdziałania nauczycieli, uczniów, jak i rodziców. Uczniowie mogą gromadzić materiały do gazetki w postaci sprawozdań z uroczystości, wycieczek, wywiadów z ciekawymi ludźmi. Nauczyciele i dyrekcja przygotowują ogłoszenia i informacje o wspólnych akcjach, osiągnięciach, planach, planowanych spotkaniach itp. W takiej gazetce mogą się znaleźć również komunikaty Rady Rodziców. Wydawanie gazetki odbywać się może za pomocą sprzętu, który posiada szkoła /komputer, kserokopiarka/ z pomocą nauczyciela informatyki lub konkretnych rodziców. Informacje, które można ze spokojem przeczytać w domu docierają do wszystkich rodziców. Zatem wspólne wydawana i przygotowana gazetka jest doskonałą formą przekazywania informacji o pracy szkoły, jak i wspaniałą okazją do ścisłej współpracy uczniów, nauczycieli i rodziców.
Rodzice zawsze chętnie uczestniczą we wszystkim, co jest związane z dzieckiem. Dlatego też, szkoła przy współudziale rodziców może zorganizować wspólne wyjazdy na wycieczkę z dziećmi. Może to być wycieczka do lasu, nad wodę czy wspólny wyjazd do teatru. Swobodna atmosfera pozwala na zbliżanie się rodziców i nauczycieli, daje możliwości wzajemnego poznania się, wytworzenia przyjaznego klimatu, wzrostu zaufania i otwartości w kontaktach.
Inną jeszcze formą współpracy szkoły z rodzicami może być zapraszanie rodziców-ekspertów w celu podniesienia jakości pracy placówki. Dyrektor na spotkaniu z rodzicami podaje przykłady w jakim zakresie rodzice mogliby pomóc szkole np.: profesjonalne filmowanie i kopiowanie kaset dla uczniów i rodziców z ciekawych wydarzeń z życia szkoły, wykonywanie zdjęć, wygłaszanie pogadanek, udzielanie fachowych wskazówek, wykonanie naprawy sprzętu szkolnego itp. Powołanie w szkole grupy rodziców - ekspertów powinno odbywać się bez przymusu i dawać rodzicom satysfakcję z możliwości wykazania się swoim doświadczeniem, wiedzą i umiejętnościami.
Z kolei szkoła może dla rodziców zorganizować np.: kurs komputerowy czy spotkania prowadzone dla zainteresowanych rodziców przez pedagoga, a dotyczące ich własnych kłopotów wychowawczych w relacjach z dziećmi. Tematyka takich spotkań może dotyczyć takich zagadnień:
Dlaczego moje dziecko kłamie?
Jak komunikować się z własnym dzieckiem?
Jak pomóc dziecku w nawiązaniu dobrych kontaktów z rówieśnikami? itp.
Sądzę, że wysunięte propozycje usprawnienia współpracy szkoły z rodzicami pozwolą na pełniejsze zrozumienie problemu. Uświadomią nauczycielom i rodzicom ważność roli jaką może odgrywać ich wzajemne współdziałanie. Obowiązujące prawo oświatowe stwarza wiele możliwości, pozwala na dowolne formy współpracy. Wystarczy tylko chcieć i stworzyć odpowiedni klimat i warunki w szkole. Zreformowana szkoła nie może funkcjonować bez dobrej współpracy z rodzicami. Rodzice powinni stać się cząstką szkolnego życia dziecka.
BIBLIOGRAFIA:
Dobrzyńska Joanna, Budowanie dobrych relacji. Wychowawca 3/1999
Dzierzgowska Irena, Rodzice w szkole, CDN., Warszawa 1999
Górecka Hanna, Współpraca w trójkącie, Gazeta szkolna 38/2001
Katula S. Kierunki strategii wychowania we współczesnej szkole, Wychowanie na co dzień 7-8/1990
Kowalik Piotr, Wspólpraca i współdziałanie nauczycieli i rodziców jako jeden z czynników warunkujących podmiotowe funkcjonowanie uczniów klas I-III w: Podmiotowość ucznia w edukacji wczesnoszkolnej pod redakcją Henryka Moroza, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1995
Krawczyk Bogdan, Klarowna sprawa, Gazeta szkolna 38/2001
Kret Lidia, Puszczewicz Krystyna, Współpraca z rodzicami, Życie szkoły 4/2001
Łobocki Mieczysław, Współdziałanie nauczycieli i rodziców w procesie wychowania, Nasza Księgarnia, Warszawa 1985
9. Maksymowska Ewa, Werwicka Maria, Budowanie współpracy nauczycieli i rodziców w szkole samorządowej, Nowa szkoła 3/2000
10. Mendel Maria, Rodzice i szkoła, Jak współuczestniczyć w edukacji dzieci? WAM, Toruń 1998
Olearczyk Teresa, Rodzina i szkoła, Wychowawca 3/2000
Słomczewski Mirosław, Od petenta do klienta, Nowa szkoła 1999
13. Warzecha Iwona, Skomorowska Barbara, Rodzice w szkole, Wychowawca 9/2001
-5-