Wyższa Szkoła Gospodarki Krajowej w Kutnie

Europeistyka - II semestr 2008/2009

Studia niestacjonarne - drugiego stopnia - magisterskie

Wymiar sprawiedliwości

i

sprawy wewnętrzne

Prof. Dr A. Krzymowski

Anna Stobicka

Nr albumu 5893

Kutno, czerwiec 2009

Europejski Urząd Policji - EUROPOL

Współczesny świat staje się coraz bardziej niebezpieczny, narasta fala terroryzmu, zorganizowanej przestępczości, a narkotyki stały się towarem łatwym do zdobycia. Często ludzie czują się bezsilni wobec grożących im niebezpieczeństw. Niejednokrotnie zdarza się, że pojedyncze państwa nie dają sobie rady z rozwiązywaniem wielu problemów, ponieważ przybierają one zasięg globalny.

Na świecie działają już organizacje, które koordynują swoje działania w zakresie zwalczania i zapobiegania różnym formom przestępczości np. INTERPOL - Międzynarodowa Organizacja Policji Kryminalnej, która nie jest częścią składową po litycznej wspólnoty państw, za to zasięg jej działania obejmuje cały świat.

Ogrom problemu związanego z zwalczaniem i zapobieganiem groźnym formom przestępczości dostrzegły także państwa Unii Europejskiej. Główne cele Unii Europejskiej zakładają m.in. bezpieczeństwo i ochronę wolności praw i interesów obywateli.

„Współpraca policyjna i sądowa w Europie swym początkiem sięga do utworzonej w 1949 roku Rady Europy. W ramach tego gremium zostały dotychczas wynegocjowane liczne konwencje z zakresu prawa karnego, wśród nich porozumienia regulujące takie sprawy jak: ekstradycja, pomoc prawna w sprawach karnych, współpraca przy zwalczaniu terroryzmu, kontrola nabywania i posiadania broni palnej i przekazywania osób skazanych. Uzupełnieniem jest szereg umów wielostronnych.”

Dla współpracy w zakresie walki z przestępczością zorganizowaną istotne znaczenie miał program TREVI (nazwa pochodzi od fontanny Trevi w Rzymie gdzie zapadła decyzja, albo jest to skrót od słów: terrorisme, radicalisme, extremisme, violence, internationale), który był wynikiem zapoczątkowanego w 1975 roku w Rzymie procesu współpracy przedstawicieli resortów spraw wewnętrznych i sprawiedliwości państw członkowskich UE.  Współpraca władz bezpieczeństwa państw UE opierała się do 1992 r. na tej nieformalnej kooperacji TREVI. W wyniku odbywających się co pół roku spotkań ministrów, a także w następstwie prac w grupach roboczych, zdołano osiągnąć przede wszystkim zintensyfikowanie informacji i współpracy w zakresie terroryzmu i groźnej przestępczości, cywilnego bezpieczeństwa powietrznego i bezpieczeństwa nuklearnego, pożarów i katastrof żywiołowych, technik policyjnych i wyposażenia.

Nieporównywalny postęp integracji w omawianej dziedzinie przyniósł Traktat o Unii Europejskiej z Maastricht. Postanowienia tego Traktatu wprowadziły nową jakość w dziedzinie wspólnej polityki bezpieczeństwa wewnętrznego.

Państwa członkowskie Unii Europejskiej wiedziały o tym, że przeciwdziałać skutecznie przestępczości zorganizowanej może tylko skoordynowana działalność służb policyjnych, dlatego podjęły decyzję o utworzeniu Europejskiego Urzędu Policyjnego (EUROPOL) - instytucji ponadnarodowej działającej w systemie międzynarodowym.

Pomysł powołania organizacji obejmującej całą wspólnotę, która ułatwiłaby współpracę pomiędzy siłami policyjnymi państw członkowskich, przedstawił rząd niemiecki. Decyzja o utworzeniu EUROPOL-u zapadła na spotkaniu Rady Europejskiej w Luksemburgu 28-29 VI 1991 r., a następnie potwierdzona na posiedzeniu ministrów sprawiedliwości i spraw wewnętrznych - Grupa Trevi w Hadze 3 grudnia 1991 r. i włączona do ustaleń Traktatu o Unii Europejskiej (art. K 1, ust. 9). Traktat przewiduje „współpracę policji w celu zapobiegania i zwalczania terroryzmu, nielegalnego handlu narkotykami i zwalczania innych poważnych form przestępczości międzynarodowej, wszędzie tam, gdzie istnieją faktyczne oznaki działania zorganizowanej struktury przestępczej oraz dwa lub więcej Państw Członkowskich zostało dotkniętych wspomnianymi formami przestępczości w sposób wymagający wspólnego działania Państw Członkowskich ze względu na skalę, znaczenie i konsekwencje tych przestępstw.” W razie konieczności należy włączyć w to działanie pewne aspekty współpracy celnej, w porozumieniu ze zorganizowanym ogólnounijnym systemem wymiany informacji, w ramach Europejskiego Biura Policyjnego - EUROPOL.

Deklaracja dotycząca współpracy policji została dołączona w formie aneksu do Traktatu z Maastricht i zalecała Grupie Trevi oraz Komisji powołanie do życia EUROPOL-u jak najwcześniej". Proces tworzenia EUROPOL-u spotkał się z bardzo dużym zainteresowaniem ze strony państw Wspólnoty, które dążyły do szybkiego utworzenia organizacji zwalczającej różne formy międzynarodowej przestępczości.

Wraz z wprowadzeniem Rozporządzenia Nr 302/93 Unii Europejskiej z dnia 8.09.1993 r., które weszło w życie 30 października 1993 r., rozpoczął działalność system wymiany informacji w ramach EUROPOL-u. „Wspomniany dokument ustanowił Europejski Urząd Obserwacyjny d.s. Narkotyków i Uzależnień z siedzibą w Lizbonie. Celem Urzędu było dostarczanie państwom członkowskim Unii informacji dotyczących przepływu narkotyków, ich sprzedaży i uzależnień z nimi związanych. Zadaniem Urzędu było zbieranie wszelkich dostępnych danych, analizowanie ich i przekazywanie. Ważna była też współpraca Urzędu z instytucjami i organizacjami międzynarodowymi oraz państwami trzecimi. Obecnie Urząd Obserwacyjny d.s. Narkotyków i Uzależnień wchłonięty został przez EUROPOL.”

Wstępny etap budowy wspólnej policji został zainicjowany w lutym 1994 r. W Hadze rozpoczęła działalność Europejska Jednostka Policyjna do Zwalczania Przestępczości Narkotykowej (European Drugs Unit-EDU). EDU wśród swoich kompetencji posiadała możliwość prowadzenia dochodzeń w trudnych przypadkach przestępczości transgranicznej, głównie mającej związek z narkotykami. Uprawnienia wykonawcze obejmowały wszystkie kraje Unii Europejskiej. EDU z powodzeniem uczestniczyła w zwalczaniu przestępstw z dziedziny przestępczości narkotykowej, głównie przez koordynację tzw. dostaw kontrolowanych. Praca dochodzeniowa koncentrowała się głównie na zbieraniu danych statystycznych, analizie ulicznych cen narkotyków w poszczególnych państwach członkowskich oraz informacji o nowych trasach przemytu. Dzięki EDU policja europejska rozpoczęła swoją działalność.

26 lipca 1995 r. Stali Przedstawiciele państw członkowskich Unii Europejskiej podpisali Konwencję o Europejskim Urzędzie Policyjnym - EUROPOL, która weszła w życie w październiku 1998 r. Podstawą prawną EUROPOL-u stanowi Konwencja o Europejskim Urzędzie Policyjnym z 26.07.1995 r. oraz artykuł K 1 ustawy 9 Traktatu o Unii Europejskiej z Maastricht. Siedziba EUROPOL-u znajduje się w Hadze, pracuje tam 590 osób i 90 oficerów łącznikowych. Wielkość agencji wynika z faktu, że jest w stałym kontakcie z setkami organizacji zajmujących się egzekwowaniem prawa, z których każda ma swoją komórkę wspierającą działania EUROPOL-u. Obecnie agencja współpracuje ze wszystkimi 27 państwami członkowskimi.

Organy EUROPOL-u to:

1. Rada Zarządzająca współuczestnicząca we wszystkich ważnych decyzjach pozostających poza zakresem działań merytorycznych. Składa się ona z przedstawicieli państw członkowskich (po jednym z każdego państwa). Jej uchwały zapadają większością 2/3 głosów - chyba, że sama Rada postanowi inaczej.

2. Dyrektor, który po zajęciu stanowiska przez Radę Zarządzającą, zostaje jednogłośnie przez nią mianowany na cztery lata, z możliwością jednorazowego powtórzenia kadencji. Jest on odpowiedzialny m.in. za realizację zadań stawianych przed EUROPOL-em, a także za administrację. Na mocy decyzji Rady on i jego dwaj zastępcy mogą zostać zwolnieni większością 2/3 głosów.

3. Wspólna instancja kontrolna ochrony danych.

4. Kontroler finansowy.

5. Komisja finansowa.

Zadania EUROPOL-u

Do głównych zadań EUROPOL-u wynikających z Konwencji z 1995 r. należą: ułatwianie współpracy między urzędami policyjnymi krajów członkowskich w sprawach związanych z terroryzmem, przemytem narkotyków, nielegalnym handlem materiałami rozszczepialnymi, przerzutem osób i samochodów oraz z innymi formami przestępczości zorganizowanej, zwalczanie procesu „prania brudnych pieniędzy", kontrola nad ugrupowaniami ekstremistycznymi i terrorystycznymi z państw poza Unią Europejską ograniczanie nielegalnej imigracji na obszar Unii, stworzenie systemu informacji policyjnej.

26 września 1996 r. EUROPOL otrzymał nową kompetencję polegającą na zwalczaniu handlu dziećmi i kobietami oraz ich seksualnego wykorzystywania. Zwłaszcza ta ostatnia sprawa stanowi duże osiągnięcie we współpracy systemów sprawiedliwości państw członkowskich, bowiem do tego momentu państwa członkowskie UE strzegły niezależności swojej policji i systemów sądowniczych.

Obecnie EUROPOL ma przede wszystkim koordynować dochodzenia prowadzone przez urzędy bezpieczeństwa i policji państw członkowskich oraz zdobywać i gromadzić informacje. W tym celu EUROPOL tworzy bazę komputerową (Info-Ex) pozwalającą na budowanie i przetwarzanie danych. Wszystkie dane dochodzeniowe mogą być wykorzystywane centralnie, a koncepcje zwalczania przestępczości i planowania przedsięwzięć szkoleniowych mogą być wynikiem wspólnie wypracowanych założeń. Na podstawie jednogłośnej decyzji Rada Europejska może rozszerzyć kompetencje EUROPOL-u, na inne zjawiska kryminalne , których lista stanowi załącznik do Konwencji.

Aby skutecznie działać EUROPOL powinien mieć dostęp do następujących zbiorów danych:

• jeden system informacyjny zawierający dane osób, które z powodu przestępstwa, pozostającego we właściwości EUROPOL-u, zostały skazane, są podejrzane o popełnienie takiego czynu przestępczego lub w przypadku których fakty usprawiedliwiają przyjęcie założenia, że czyn taki popełnią;

• zbiory danych roboczych i dochodzeniowych EUROPOL otrzymuje w celu przeprowadzenia analiz. W zbiorach tych zawierających również dane częściowo nie sprawdzone, tzw. miękkie, znajdują się także informacje na temat osób branych pod uwagę jako świadkowie lub ofiary.

Podpisana Konwencja o Europejskim Urzędzie Policyjnym zawiera kilka ważnych rozwiązań mogących pomóc w realizacji zadań tej instytucji, np. EUROPOL może zbierać i opracowywać dane praktycznie o każdej osobie (art. 7 i 10), EUROPOL może przekazywać

swoje informacje również do państw trzecich (art. 27 ust. l).

Konwencja nie przyznaje jednak EUROPOL-owi żadnych uprawnień wykonawczych (operacyjnych) pozostawiając mu jedynie kompetencje koordynacyjne. Istnieją ograniczenia z zakresu prawnej ochrony danych osobowych, tajności lub poufności wielu informacji oraz ciągle niejasne jest usytuowanie instytucjonalne EUROPOL-u w Unii Europejskiej. Nieco zmian w tym względzie przewiduje Traktat Amsterdamski z 1997 r., w ciągu 5 lat od jego wejścia w życie. Ustala on dodatkowe kompetencje dla EUROPOL-u jak: prawo inicjowania dochodzeń oraz prawo udziału w operacjach prowadzonych przez organy ścigania krajów członkowskich.

Oceniając działalność młodej jeszcze instytucji Unii Europejskiej, jaką jest EUROPOL, należy wskazać na potrzebę istnienia tej ponadnarodowej organizacji. Kiedy podejmowano decyzję o utworzeniu EUROPOL-u na świecie było niebezpiecznie, ale nikt chyba nie przypuszczał, że w ciągu zaledwie kilku lat od wejścia w życie Konwencji o Europejskim Urzędzie Policyjnym, nad światem zawiśnie groźba terroryzmu o niewyobrażalnych rozmiarach. Mimo realizacji szerokich form współpracy rośnie problem przestępczości zorganizowanej. Dlatego zasadnym byłoby przyznanie EUROPOL-owi szerszych kompetencji, zwłaszcza w dziedzinie uprawnień wykonawczych, ponieważ współpraca służb policyjnych państw Unii Europejskiej w ramach EUROPOL-u może zapobiec wielu zagrożeniom XXI wieku.

BIBLIOGRAFIA:

• Konwencja sporządzona na podstawie artykułu K.3 Traktatu o Unii Europejskiej w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Policji (Konwencja O Europolu), sporządzona w Brukseli dnia 26 lipca 1995r.

• Unia Europejska: Tom II. Instytucje i organy, pod red. Janusza Ruszkowskiego, Szczecin 2000r.

• Leksykon Unii Europejskiej: Timothy Bainbridge, Anthony Teasdale, wyd. Platan, Kraków 1998r.

• Europa od A do Z. Podręcznik integracji europejskiej, praca zbiorowa.

• Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 29.12.2006; Wersje skonsolidowane „Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską”

• http://biuletyn.ukie.gov.pl

• http://przestepczosczorganizowana.republika.pl/europa.htm

---