Nowe oblicze terroryzmu

„Ameryka będzie się stawała coraz bardziej wrażliwa na atak przeciwnika, mimo swej przewagi militarnej. Państwa, terroryści i inne wrogie grupy uzyskają różne rodzaje broni masowego rażenia, i niektóre użyją jej. Bardzo prawdopodobne jest przeprowadzenie takich ataków na amerykańskiej ziemi szczególnie w obrębie wielkich metropolii co nieuchronnie pociągnie za sobą śmierć wielkiej liczby ludzi.” Współczesny terroryzm zmienia swe oblicze. Zagrożenie atakiem terrorystycznym zmienia się w sposób, który czyni go bardziej niebezpiecznym i trudnym do zwalczania. Kim zatem są międzynarodowi terroryści dziś, w jaki sposób działają?

Obecnie jest dużo mniej incydentów terrorystycznych niż jeszcze 10 czy 20 lat temu. Wiele grup, które dotąd w największym stopniu zagrażały bezpieczeństwu międzynarodowemu znikło. Blok sowiecki, który przez dłuższy czas wspierał ugrupowania terrorystyczne już nie istnieje. Kraje, które wspierały grupy terrorystyczne i podejmowane przez nie akcje, teraz je potępiają.

   Jednak, mimo iż większość państw świata jest przeciwnych terroryzmowi, to są też takie które ciągle wspierają terroryzm, lub używają go jako elementu polityki państwowej. Przykładem może tu być Iran, którego Ministerstwo Bezpieczeństwa i Wywiadu oraz Gwardia Rewolucyjna podejmują działania terrorystyczne i wspierają inne grupy terrorystyczne. Reżimy w Syrii, Sudanie i Afganistanie dostarczają terrorystom funduszy, schronienia, baz treningowych i broni. Libia, Korea Północna i Kuba kontynuują wspieranie grup terrorystycznych. Niektóre inne kraje pozwalają operować terrorystom na swym terytorium.

   Upadek dwublokowego systemu podziału świata zmusił niektóre z grup do przewartościowania, tak filozofii swego działania, jak i stosowanych metod.

   Większość organizacji terrorystycznych aktywnych w latach 70-tych i 80-tych miała jasne cele polityczne. Starali się tak pokierować swymi akcjami by zyskać zainteresowania dla swej sprawy, i jednocześnie nie spowodować międzynarodowego potępienia.

   Obecnie ataki terrorystyczne stają się coraz bardziej śmiercionośne.

   Mają one na celu zabicie tak dużej liczby osób jak to tylko możliwe. W latach 90-tych nastąpił wprawdzie spadek liczby ataków terrorystycznych, ale prawdopodobieństwo spowodowania śmierci lub ran przez zamach terrorystyczny było o 20 procent większe.

   Jednocześnie terroryzm światowy zwraca się przeciwko światowym mocarstwom.

   Raport Amerykańskiej Komisji ds. Bezpieczeństwa Narodowego w XXI wieku zawiera silne ostrzeżenia o nowych zagrożeniach dla Stanów Zjednoczonych:

   „Ameryka będzie się stawała coraz bardziej wrażliwa na atak przeciwnika, mimo swej przewagi militarnej. Państwa, terroryści i inne wrogie grupy uzyskają różne rodzaje broni masowego rażenia, i niektóre użyją jej. Bardzo prawdopodobne jest przeprowadzenie takich ataków na amerykańskiej ziemi szczególnie w obrębie wielkich metropolii co nieuchronnie pociągnie za sobą śmierć wielkiej liczby ludzi.”[1]

   Czynnikiem, który w istotny sposób zwiększa skalę ewentualnych następstw ataku terrorystycznego jest wykorzystywanie przez grupy terrorystyczne nowych środków oddziaływania. Chodzi tu przede wszystkim o możliwość wykorzystania przez broni masowego rażenia oraz środków walki cybernetycznej. Wg Josepha J. Collinsa i Michaela Horowitza dzieje się tak gdyż w obliczu doskonalenia techniki wojskowej przez światowe mocarstwa (w tym szczególnie broni precyzyjnej i systemów informacyjnych) ewentualna bezpośredni atak na nie skazany byłby na porażkę. W tej sytuacji dla grup terrorystycznych i wspierających je państw dużo łatwiejsze, a jednocześnie efektywniejsze jest dokonanie ataku pośredniego i asymetrycznego.

   Wiele krajów wrogo nastawionych do porządku światowego - tzw. państwa bandyckie (rogue states -- Iran, Irak, KRL-D, Syria, Libia) wraz z postępem technicznym uzyskuje możliwość wytworzenia broni biologicznej, chemicznej i nuklearnej a także środków jej przenoszenia. Towarzyszy temu wzrastające zarówno z powodów ekonomicznych jak i strategicznych niebezpieczeństwo proliferacji broni masowej zagłady.

   Kolejnym czynnikiem jest rozwój technologii informacyjnych oraz postępy globalizacji. Konsekwencją nadejścia ery informacji (której symbolami stały się komputer osobisty i ekspansja Internetu) jest zmniejszenie siły państw i masowych i zhierarchizowanych organizacji oraz zwiększenie możliwości jednostek i małych grup. Firmy i organizacje pozarządowe stały się ważnymi aktorami stosunków międzynarodowych. [2] Największe z grup terrorystycznych stwarzają dziś większe zagrożenie, niż niektóre z państw posiadających w swym arsenale rakiety balistyczne. Wspierane przez państwa grupy terrorystyczne mogą być w stanie spowodować masowe ofiary ludzkie. W przyszłości niewielkie grupy terrorystów będą w stanie uczynić niszczący użytek z broni masowej zagłady także bez pomocy państw.

   Postęp technologiczny przyniósł oprócz niewątpliwych korzyści dla rodzaju ludzkiego, także niebezpieczeństwo. Według agencji wywiadowczych państw zachodnich możliwość użycia przez terrorystów środków masowego rażenia wzrosła w czasie ostatniej dekady. CIA zauważa, iż zainteresowanie bronią masowej zagłady zwiększyło się wśród niepaństwowych aktorów międzynarodowych, szczególnie grup terrorystycznych. CIA także stwierdza, że wiele takich grup posiada sieci międzynarodowe i nie potrzebuje wsparcia finansowego i technicznego ze strony państw.

   Światowy terroryzm jest zatem obecnie w obliczu jakościowej zmiany. Jego efektem nie jest już bowiem „jedynie” zagrożenie porządku publicznego”, lecz zaczyna on stanowić poważne zagrożenie dla stabilności porządku światowego.

TERRORYZM A BROŃ MASOWEGO RAŻENIA

   W ciągu ostatnich zmian obserwujemy jakościowe zmiany w arsenale grup terrorystycznych. Dotąd, na wyposażeniu ich była głównie broń konwencjonalna. Jest ona stosunkowo łatwa do zdobycia i użycia. W ostatnim czasie jednak niektóre grupy terrorystyczne wykazują zainteresowanie w uzyskaniu broni masowego rażenia. Pod pojęciem broń masowego rażenia rozumie się „broń jądrową, chemiczną, biologiczną i radiologiczną (...) powoduje ona masowe rażenie ludzi i zwierząt, masowe zniszczenie i skażenie infrastruktury, terenu i pokrycia roślinnego na dużych obszarach.”[3]

   Trudno jest przewidzieć możliwość użycia środków masowego rażenia, ale większość ekspertów jest zdania, iż obecnie terroryści starają się uzyskać te środki. Grupy terrorystyczne nie wspierane wystarczająco przez państwa, spotykają się jednak z trudnościami natury technologicznej. Jakkolwiek bowiem uzyskanie niewielkiej ilości większości środków biologicznych czy chemicznych nie sprawia problemów, to jednak uzyskanie ich w ilości wystarczającej do użycia, jest już bardzo trudne.

   W przypadku broni biologicznej uzyskanie jej jest możliwe w sposób naturalny lub poprzez hodowlę laboratoryjną. Z kolei wytworzenie odpowiedniej ilości broni chemicznej wymaga posiadania odpowiedniej infrastruktury i znajomości nierzadko skomplikowanych procesów technologicznych. Problemem jest tu również konieczność posiadania środków przenoszenia, czy to w postaci specjalnej amunicji, czy też urządzeń do dyspersji. Trudności te sprawiają, iż uzyskanie takich środków jest możliwe tylko dla państw, lub grup terrorystycznych posiadających odpowiedni potencjał.

   Jeśli chodzi zaś o zagrożenie bronią jądrową, czy też radiologiczną, to jej uzyskanie jest jeszcze bardziej utrudnione, gdyż wymaga posiadania odpowiednich urządzeń. W tym przypadku możliwe jest jedynie wejście w jej posiadanie, poprzez np.: zakup skradzionych bomb walizkowych, czy też niewielkich ilości materiałów rozszczepialnych.

   Użycie sarinu przez sektę Aum Shinrikyo w tokijskim metrze w 1995 roku pokazuje trudności, z jakimi borykają się terroryści pragnący użyć broni masowego rażenia. Mimo zaangażowania kilkunastu wysoko wykwalifikowanych techników a także kosztów sięgających dziesiątków milionów dolarów, atak chemiczny spowodował jedynie śmierć mniejszej ilości ludzi, niż byłoby to możliwe w przypadku ataku konwencjonalnego.

   Użycie broni masowego rażenia, można również rozpatrywać pod względem efektu psychologicznego czy też medialnego. W takiej sytuacji nawet niewielka ilość środka wystarczy do wywołania psychozy, mogącej sparaliżować funkcjonowanie państwa.[4]

   Nowoczesna broń biologiczna posiada kilka zalet jako środek walki. Jej użycie polega na zastosowaniu organizmów żywych lub toksyn przez nie wytwarzanych, do zabijania lub powodowania ran u ludzi i zwierząt, a także zniszczeń wśród roślin. Biologiczne środki walki oferują mnogość zarówno efektów, jak i sposobów rozprzestrzenienia. Są one jednocześnie niemal idealną bronią, jeżeli chodzi o wywarcie efektu psychologicznego.

Wśród broni biologicznej możemy wyróżnić kilka kategorii:

 BAKTERIE - wąglik, dżuma, bruceloza, gorączka tyfusowa;

 RIKETSJE - tyfus, gorączka Rocky Mountain, gorączka Q 

 WIRUSY - ospa, grypa, żółta febra, encefalopatia, chikungunga, wirusy Ebola, Marburg, Lassa;

 TOKSYNY - jad kiełbasiany, shigella, aflatoksyna;

 GRZYBY - coccidiodomyocosis.

   Według raportu Amerykańskiego Center for Disease Control biologiczne środki bojowe stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwo dla bezpieczeństwa narodowego, ze względu na takie ich cechy jak np.:

 mogą być łatwo rozprzestrzenione i przenosić się z osoby na osobę;

 powodują dużą śmiertelność, stwarzając duże niebezpieczeństwo dla systemu opieki zdrowotnej;

 mogą spowodować panikę i niepokoje społeczne;

 wymagają od tak systemu opieki zdrowotnej, jak i innych służb publicznych specjalnego przygotowania, łącznie z wyposażeniem w sprzęt ochronny i dekontaminacyjny.

        Wiele spośród biologicznych środków bojowych zapewnia przeprowadzenie ataku w sposób tani, śmiercionośny i trudny do wykrycia. Dużo zależy tu jednak od jakości zarówno samego środka, jak i sposobu przeprowadzenia ataku. Siła wiatru, temperatura, obecność promieni ultrafioletowych, może wpłynąć zarówno na zwiększenie śmiercionośności środka, jak i zniszczyć zarazki.

   Rosyjscy specjaliści oceniają, że spośród biologicznych środków bojowych najbardziej prawdopodobne jest użycie ospy, dżumy, wąglika i jadu kiełbasianego. Te środki bowiem mogą być rozprzestrzeniane w postaci aerozolu, a stopień ich śmiercionośności oscyluje w granicach 30-80%. Ospa i wąglik są szczególnie atrakcyjne ponieważ są łatwe w produkcji i trudne do likwidacji (bakterie wąglika giną po 1-minutowym gotowaniu w autoklawie o temperaturze 120º, natomiast w warunkach naturalnych mogą przetrwać w uśpieniu do 20 lat).

   Terroryzm z użyciem broni biologicznej jest obecnie faktem . Do 2000 roku stwierdzono 51 przypadków bioterroru. Akty te jednak jak dotąd nie spoowodowały znacznej liczby ofiar.

   Rozmaite grupy terrorystyczne podejmowały próbę użycia broni biologicznej, czy też choćby rozważały możliwość jej użycia. Niemiecka Frakcja Czerwonej Armii, włoskie Czerwone Brygady i niektóre grupy palstyńskie rozważały produkcję i wykorzystanie broni chemicznej i biologicznej Broń chemiczna została nawet użyta przez terrorystów palestyńskich. Zatruli oni np. ładunek pomarańczy z Izraela a także chilijskie grejpfruty przy użyciu cjanku.

   W 1984 roku członek sekty Baghwan Shree Rajneesh zatruł żywność salmonellą w kilkunastu barach w Oregonie, w wyniku czego zachorowało 751 osób. W 1989 roku podczas zatrzymania członka grupy Baader-Meinhof odkryto kultury jadu kiełbasianego będące w jego posiadaniu.

   Szeroko znany jest przypadek sekty Aum Shinrikyo, która posiadając wystarczające środki finansowe oraz ekipę naukowców dokonała 11 ataków z użyciem broni biologicznej. Według niektórych źródeł sekta uzyskała kulturę wirusa Ebola w 1993 w Zairze. Jednak ataki z użyciem wąglika i jadu kiełbasianego przeprowadzane w okresie 1990 - 1993 nie spowodowały ofiar wśród ludności cywilnej.

   W związku z coraz większym niebezpieczeństwem ataku terrorystycznego z użyciem broni biologicznej ważne jest odpowiednie przygotowanie systemu reagowania kryzysowego. Ważna jest tu szczególnie rola służby ochrony zdrowia. W sytuacji bowiem ewentualnego masowego ataku z użyciem broni biologicznej opanowanie paniki i skuteczna organizacja ochrony zdrowia byłaby utrudniona. Reakcja byłaby wysoce utrudniona, a nawet w niektórych przypadkach nieskuteczna. Raport amerykańskiego General Accountant Office stwierdza:

„Tylko dla niektórych środków ataku biologicznego i chemicznego dostępne są skuteczne środki leczenia i szczepionki. Nie ma np. szczepionek przeciwko takim środkom biologicznym jak wirus Ebola i inne gorączki krwotoczne, bruceloza, itd.”

   Ataki terrorystyczne mogą również polegać na użyciu mieszanki różnych środków biologicznych, które wymagają radykalnie innego leczenia. Z powodu różnych okresu inkubacji odmiennych środków ataki takie długo mogą pozostać nierozpoznane, lub też pełne rozpoznanie ich skali może być zaburzone.

   Rozwój technologiczny następuje również w obszarze broni biologicznej. W perspektywie najbliższych lat przewiduje się wprowadzenie do arsenału biologicznego takich nowości jak np.:

 Binarna broń biologiczna - połączenie dwóch środków biologicznych wirus + wirus pomocniczy np. WZW typ D + dżuma, dyzenteria.

 Nowo wytworzone geny czy też inne formy życia - syntetyczne geny, sieci genowe. Ich wytworzenie byłoby możliwe dzięki inżynierii genetycznej.

 Bronie genowe - użycie wirusów czy też innych nośników dla zmiany kodu genetycznego zaatakowanego organizmu.

 Niewidzialne wirusy - egzystujące wewnątrz organizmu ludzkiego i ewoluujące po kilkunastu latach w śmiercionośne formy.

CYBERTERRORYZM

   Jesteśmy świadkami nadejścia ery informacji, której efekty widoczne są na każdym kroku. Rozwój nowych technologii w widoczny sposób wpływa na światową gospodarkę, jakość życia ludzi, czy też bezpieczeństwo każdego państwa. Razem jednak z udogodnieniami widoczne są również zagrożenia jakie niesie ze sobą informatyzacja świata i wprowadzanie nowych technologii.

   Głównym celem cyberataków terrorystycznych będą systemy sterowania głównymi elementami infrastruktury państwa. Takimi jednak dysponują prawie wyłącznie państwa wysoko rozwinięte. Stąd też w ich przypadki tak zagrożenie , jak i skutki ewentualnego ataku są odpowiednio większe. Państwem, które w największym stopniu opiera swe funkcjonowanie na systemach informatycznych są Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. Tam też główne obszary działalności państwa są najbardziej narażone na zniszczenia wskutek cyberataków. To właśnie w USA Departament Obrony stworzył Internet w latach siedemdziesiątych jako środek utrzymywania łączności w przypadku wojny jądrowej. Dziś system ten stanowi jeden z najsłabszych odcinków obrony narodowej USA.

   Eksperci twierdzą, iż słaby stan zabezpieczeń sieci komputerowych, czyni je wrażliwymi na ataki nawet niezbyt sprawnych hackerów. Cyberterroryści mogą spowodować chaos poprzez np.:

 niszczenie systemów telefonów alarmowych takich jak 911 czy 112 (istnieją potwierdzone przypadki takich działań),

 sterowanie nadajnikami stacji radiowych i telewizyjnych i nadawanie komunikatów mających powodować panikę wśród ludności,

 zmiany tras pociągów prowadzące do katastrof o trudnych do przewidzenia skutkach;

 zniszczenie archiwów bankowych, stanów kont, systemu kredytowego.

 powodowanie awarii w elektrowniach i fabrykach chemicznych, rafineriach;

 Uszkadzanie sieci rurociągów paliwowych i tym samym wywołanie oprócz zniszczeń materialnych, także kryzysu paliwowego.

   Według Agencji Ochrony Systemów Informacyjnych sam Pentagon stał się obiektem przeszło 250.000 ataków wymierzonych w jego tajne zasoby, z tego 160,000 powiodło się. Trudne do oszacowania byłyby też straty związane z atakiem na komputerowy system transakcji giełdy nowojorskiej.

   Analizując cyberataki można stwierdzić, iż najbardziej niebezpieczne są nie te bardzo spektakularne, lecz te których skutków nie widać. Profesjonalni cyberżołnierze po włamaniu się do określonej sieci, nie podają tego do wiadomości publicznej, tylko wykorzystują.

   Walka cybernetyczna stała się udziałem nie tylko niezorganizowanych grup czy też pasjonatów. Obecnie broń cybernetyczna została na stałe włączona do arsenału armii całego świata a w związku z tym także grup terrorystycznych.

   Wielu o tym nie wie, ale kilka miesięcy temu USA i ChRL znalazły się w stanie wojny. Nie chodzi tu jednak o tradycyjnie rozumianą wojnę, lecz o wojnę informatyczną. W maju 2001 amerykańscy hackerzy dokonali zmasowanego ataku na chińskie strony internetowe. W odpowiedzi Chińczycy zaatakowali strony amerykańskiej administracji i wielkiego biznesu. Wspomniany konflikt nie spowodował większych strat materialnych, uzmysłowił jedynie sposób w jaki będą się odbywały konflikty przyszłości. W XXI wieku cyberprzestrzeń stanie się głównym polem bitwy, stąd też głównym zadaniem armii każdego z uczestników takiej wojny będzie raczej zniszczenie systemów komputerowych przeciwnika, niż wysadzenie jego instalacji wojskowych.

   Cyberataki są poważnym problemem z jakim już obecnie boryka się społeczność światowa. Warto w tym miejscu przytoczyć kilka przykładów aktów terroru cybernetycznego.

 W kwietniu 1998 hackerzy zagrozili aktem sabotażu wobec indonezyjskiego systemu bankowego, jeżeli ta odmówi uznania wyborów we Wschodnim Timorze.

 2000 - grupa pakistańskich hackerów zniszczyła ok. 600 indyjskich stron internetowych, oraz przejściowo przejęła kontrolę nad niektórymi indyjskimi sieciami komputerowymi.

 Luty 2001 - chińscy hackerzy dokonali kilkuset cyberataków na największe japońskie firmy w odwecie za zaostrzenie przez Japonię polityki wobec Chin.

 Od marca 1999 do kwietnia 2000, dokonano 89 cyberataków na 60 agencji rządowych w Malezji. Celem ataków były głównie „wrażliwe” resorty, takie jak opieka społeczna, imigracja, skarb.

 W maju 2001 koreańska agencja bezpieczeństwa państwa oskarżyła Chiny i USA o dokonanie 164 cyberataków na jej strony internetowe. Chiny i USA użyły systemów komputerowych Korei dla wejścia do systemu przeciwnika unikając odkrycia.

   Powyższe przykłady ataków to jedynie czubek góry lodowej. Efektem wzrastającej liczby cyberataków jest pojawienie się w państwach tendencji do stworzenia kontrofensywnej osłony. Taki system poza USA i Chinami posiada Korea Północna, Wielka Brytania, Kuba, Irak, Libia, Francja i Tajwan.

WNIOSKI

   Nie można obecnie przewidzieć jak rozwiną się możliwości techniczne ekstremistów i grup terrorystycznych w ciągu następnych lat.

   Można jednak określić kilka obszarów przemian technologicznych, które w znaczący sposób mogą zwiększyć efektywność ataku asymetrycznego czy też terrorystycznego.

 Wzrost wrażliwości ważnych obszarów infrastruktury państwa.

 Obecnie systemy finansowe, komunikacyjne, użyteczności publicznej i transportu są dużo bardziej zintegrowane niż w przeszłości. Tworzone są narodowe czy nawet regionalne systemy obsługi tych dziedzin działalności publicznej, zastępujące twory bardziej autonomiczne. To w znaczący sposób zwiększa spektrum zagrożeń przed jakim stoi państwo współczesne.

 Systemy informacyjne tworzą nowe zagrożenia. Mimo rzeczywistego wzrostu zagrożeń związanych ze zwiększeniem integracji systemów, widoczne jest też jednak przecenianie jednych zagrożeń i niedocenianie innych. Przykładem jest tu wzrastająca obawa związana ze stosowaniem Internetu. Z drugiej jednak strony prawdą jest jednak że systemy informacyjne stały się ważną gałęzią infrastruktury państwa i stąd przeprowadzane wirtualnie cyberataki mogą być bardziej zabójcze niż zastosowanie ładunków wybuchowych.

 Niedocenianym środkiem walki, który może również znaleźć się na wyposażeniu grup terrorystycznych jest broń elektromagnetyczna. Zastosowanie jej mogłoby w dużym stopniu sparaliżować działanie lokalnych społeczności, a nawet całych państw.

 Wprowadzanie nowych generacji broni chemicznej i biologicznej.

Rozwój technologii produkcji kolejnych generacji broni masowej zagłady powoduje konieczność rozwoju coraz to nowych form zabezpieczenia i wykrywania coraz to nowocześniejszych środków. Chemiczny i biologiczny wyścig zbrojeń prowadzi do wytwarzania środków chemicznych trudnych do dekontaminacji, czy też wirusów-hybryd łączących w sobie śmiercionośny efekt kilku z nich i w ten sposób owocującyh nawet stuprocentową śmiertelnością.

   Już w latach 50-tych XX wieku stało się możliwe wytworzenie broni biologicznej równie śmiercionośnej jak broń nuklearna. Rozwój biotechnologii, czy przemysłu farmaceutycznego wiąże się z jej upowszechnieniem. To owocuje niestety również większym dostępem dla państw wspierających terroryzm czy też dla globalnych grup terrorystycznych.. Do tych problemów trzeba jeszcze dołączyć rozwój inżynierii genetycznej. Rezultatem tego jest wzrost dostępności środków zwalczania nie tylko ludzi, ale też zwierząt i roślin, których charakterystyki wskazują nie tylko na dużą śmiercionośność ale i trudność w określeniu podmiotu je używającego.

 Wzrost zagrożenia związanego z zastosowaniem broni nuklearnej i radiologicznej.

   Zagrożenie związane z użyciem przez terrorystów broni jądrowej wzrosło.

   Obawy budzi możliwość jej proliferacji z krajów niestabilnych (Pakistan), czy też przeżywających trudności ekonomiczne (Korea Północna). Posiadanie przez kraje Trzeciego Świata broni nuklearnej może zaowocować wzrostem świadomości technologicznej na jej temat wśród grup terrorystycznych a także łatwością pozyskania przez nie wykwalifikowanych pracowników.

 Dużo większe niebezpieczeństwo istnieje w związku z wykorzystaniem broni radiologicznej (tj. świadomym rozpowszechnieniem odpadów promieniotwórczych i zanieczyszczeniem w ten sposób powietrza czy też ujęć wody). Taki atak byłby praktycznie niemożliwy do wykrycia, a efekty jego wystąpiłyby w długim okresie w postaci ewentualnych zmian genetycznych populacji.

 Możliwość wykorzystania mediów i efektu psychologicznego zastosowania nowych rodzajów broni. W sytuacji zastosowania nawet ograniczonego ataku z użyciem broni masowej zagłady czy też ataku informacyjnego na ważne obiekty strategiczne, czy też centra władzy, dużo większe straty są zadawane w postaci efektu psychologicznego czy też politycznego. Wiąże się to też z możliwym załamaniem rynków finansowych wskutek takiego ataku. Zasięg oddziaływania psychologicznego takiego ataku zwiększa jeszcze rozwój mediów masowych, Internetu i telewizji satelitarnej.

Andrzej Pietrzak

Niezależna Inicjatyw Naukowa PARADYGMAT
Wydział dziennikarstwa i nauk politycznych UW
--------------------------------------------------------------------------------

[1] New World Coming: American Security in the 21st Century, The United States Commission on National Security/21st Century.

[2] First Annual Report of the Advisory Panel to Assess Domestic Response Capabilities for Terrorism Involving the Use of Weapons of Mass Destruction, I. Assessing the Threat, December 15, 1999, www.rand.org/organization/nsrd/terrpanel/

[3] Encyklopedia techniki wojskowej pod red. Jerzego Modrzewskiego, Wyd. MON 1987.

[4] COUNTERING THE CHANGING THREAT OF THE INTERNATIONAL TERRORISM, Report of the National Commission on Terrorism, 105th Congress.

---