Beton towarowy: nowe oblicze starego ...

Beton towarowy – nowe oblicze starego

materiału na miarę XXI wieku

READY-MIXED CONCRETE: AN OLD – NEW MATERIAL

FOR THE 21

ST

CENTURY

Streszczenie

Beton towarowy, bohater przemys³u budowlanego, ma oko³o stu lat. Nawi¹zuj¹c do tego,
co mia³o miejsce w latach osiemdziesi¹tych i dziewiêædziesi¹tych, w niniejszym referacie
przedstawiono w zarysach przewidywaln¹ przysz³oœæ betonu towarowego w ró¿nych
aspektach, uwzglêdniaj¹c projektowanie mieszanki, metody produkcji, urz¹dzenia, rela-
cje pomiêdzy odbiorc¹ a wytwórc¹, oddzia³ywanie na œrodowisko, normy i przepisy eu-
ropejskie oraz znaczenie stowarzyszeñ krajowych i miêdzynarodowych.

Abstract

Ready-Mixed Concrete, a protagonist of the construction industry, is almost one hundred
years old. Moving on from what has happened during the eighties and nineties, the
paper outlines the foreseeable future of Ready-Mixed Concrete from different points of
view covering mix design, production methods, equipment, customer-producer relation-
ships, environmental impact, the European standards and regulations and the importan-
ce of National and International Associations.

prof. Francesco Biasioli

Politechnika Turyñska

W³ochy

Sekretarz Generalny ERMCO

Belgia

biasoli.p65

2002-09-24, 19:45

115

Beton towarowy: nowe oblicze starego ...

1. Wprowadzenie

Od zarania celem przemys³u produkcji betonu towarowego by³o zapewnienie œwie¿ego
betonu dobrej jakoœci dla potrzeb budownictwa. Zdolnoœæ przemys³u produkcji betonu
towarowego, ukierunkowana na zaspokojenie potrzeb u¿ytkowników za pomoc¹ kon-
kurencyjnego produktu o okreœlonych w³aœciwoœciach, dostosowanego do zamierzonego
przeznaczenia stanowi jeden z powodów, dla których zastosowanie betonu towarowego
wzros³o w ci¹gu ostatnich lat na ca³ym œwiecie.

W niniejszym referacie opisano, w jaki sposób zrodzi³ siê i rozwija³ beton towarowy.

Podjêto próbê identyfikacji obecnej sytuacji oraz przewidywalnych, nowych wyzwañ.
Przedstawiono równie¿ idealny kierunek przemys³u u progu nowego stulecia.

2. Historia betonu towarowego

Historia betonu towarowego ,,…gatunków piasku zmieszanego z wapnem i gruzem (które)..
twardniej¹ zarówno pod wod¹, jak i w normalnych budynkach.." [1] siêga 10 000 lat wstecz.

Wydaje siê, ¿e najstarszy, znany dzisiaj kamieñ, „wytworzony ludzk¹ rêk¹", to ogrom-

ny obszar ubitej powierzchni, na który sk³ada siê piaszczyste kruszywo, wapienne spo-
iwo i woda, znajduj¹ce siê w pobli¿u Yiftah'el w Dolnej Galilei w Izraelu. Babiloñczycy i
Asyryjczycy stosowali mieszankê gliny, wapna i wody, Fenicjanie i Egipcjanie zmieszane
mielone ceg³y i wapno. In¿ynierowie rzymscy budowali ró¿norodne wspania³e budynki
i budowle, z których wiele istnieje do dziœ.

Nawet jeœli beton ma tysi¹c lat, dopiero w ostatnim kwartale dziewiêtnastego wieku

rozpowszechniono pierwotn¹ koncepcjê ,,betonu towarowego". Jak podaj¹ Ÿród³a, w roku
1872 in¿ynier brytyjski Deacons stwierdzi³ ,,niew¹tpliw¹ mo¿liwoœæ dostarczania betonu lub
zaprawy w formie gotowej do zastosowania na miejscu budowy jako du¿¹ zaletê". Nawet je¿eli
on jako pierwszy przewidzia³ wydajnoœæ wytwórni w zakresie dostarczania betonu oraz
zaprawy w potrzebnych iloœciach i o odpowiedniej charakterystyce, Niemcy twierdz¹,
nie bezpodstawnie, ¿e oni jako pierwsi wprowadzili tê koncepcjê w ¿ycie [2].

Pocz¹wszy od roku 1875 wilgotny piasek i wapno gaszone (rodzaj zaprawy wapien-

no-piaskowej) by³ przewo¿ony wozami zaprzê¿onymi w konie na place budowy w Ber-
linie. Oprócz s³ów Deacona, by³ to najprawdopodobniej bodziec, który sk³oni³ Jurgena

Fot. 1. Pierwsze w historii œwia-
dectwo patentowe z zakresu be-
tonu towarowego

biasoli.p65

2002-09-24, 19:45

117

Francesco Biasioli

Heinricha Magensa, architekta z Hamburga, do rozpoczêcia intensywnych poszukiwañ
odpowiednich sposobów produkcji œwie¿ego, urabialnego betonu, z dala od miejsca bu-
dowy i transportowania go na znaczne odleg³oœci.

Wed³ug zapisów, znanego ówczeœnie pod nazw¹ ,,Niemieckiego Komitetu ds. ¯elbe-

tu”, Magens, urodzony w roku 1857, by³ niemieckim „ekspertem” z zakresu problematy-
ki betonu i materia³ów budowlanych. Po za³o¿eniu w³asnego przedsiêbiorstwa w roku
1896, (na podstawie swojej wiedzy i doœwiadczeñ, ¿e beton nie twardnieje w temperatu-
rach poni¿ej zera), opatentowa³ pocz¹tkowo koncepcjê betonu sch³adzanego. 10 stycznia
1903 jest dat¹ jego pierwszego ,,Cesarskiego Patentu”, któr¹ mo¿na uznaæ za dzieñ uro-
dzin betonu towarowego.

Fot. 2. Odbiór mieszanki beto-
nowej spod mieszalnika - zaprzê-
giem konnym

Fot. 3. Roboty betoniarskie - z kart historii

biasoli.p65

2002-09-24, 19:45

118

Beton towarowy: nowe oblicze starego ...

Magens bardzo wczeœnie uœwiadomi³ sobie, ¿e zamiast ch³odzenia œwie¿ego betonu

do temperatury krzepniêcia, taki sam efekt mo¿na uzyskaæ przechowuj¹c po prostu sk³ad-
niki betonu w ch³odnym miejscu i/lub spryskuj¹c kruszywa zimn¹ wod¹. Wtedy uzyska³
kolejny patent. Kilka lat póŸniej, w roku 1907, dokona³ ostatecznego odkrycia, stwierdzaj¹c
¿e czas potrzebny do transportowania mo¿na przed³u¿yæ nie tylko poprzez ch³odzenie
œwie¿ego betonu, lecz równie¿ poprzez poddawanie go wibracjom w trakcie transportu.
Wykaza³, ¿e wibracje równie¿ poprawia³y w³aœciwoœci betonu, z tytu³u czego otrzyma³
nastêpny patent. Beton towarowy zosta³ ostatecznie zdefiniowany, w zwi¹zku z czym w
Hamburgu i Berlinie za³o¿ono kilka wytwórni.

Pierwszy eksport idei betonu towarowego poza granice Niemiec zosta³ zrealizowany

do Stanów Zjednoczonych tu¿ przed wybuchem I wojny œwiatowej. Rosn¹ca dostêpnoœæ
specjalnych pojazdów transportowych, dostarczanych przez now¹ i szybko rozwijaj¹c¹ siê
ga³¹Ÿ przemys³u - przemys³ samochodowy – odegra³a pozytywn¹ rolê w rozwoju przemy-
s³u produkcji betonu towarowego. W Europie beton towarowy wytwarzano w roku 1926
w Danii; w tym samym roku pierwsza betoniarka transportowa pojawi³a siê w Stanach
Zjednoczonych, a pocz¹wszy od wczesnych lat trzydziestych w Wielkiej Brytanii [3].

Po zakoñczeniu II wojny œwiatowej, przemys³ produkcji betonu towarowego rozpo-

wszechni³ siê w ca³ej Europie i obecnie, dysponuj¹c 13 000 wytwórni, przy produkcji
wynosz¹cej 350 milionów m

3

, w przewarzaj¹cej czêœci zaspokaja zapotrzebowanie na

œwie¿y beton u¿ywany w pracach budowlanych w Europie. Jakie wyzwania staj¹ przed
t¹ ga³êzi¹ przemys³u u progu nowego stulecia?

3. Od przepisów krajowych do norm europejskich

Budynki i budowle musz¹ bezpiecznie funkcjonowaæ i zapewniaæ ochronê zarówno
dóbr, jak i ¿ycia ich u¿ytkowników. We wszystkich krajach prawodawstwo budowlane
odnosi siê do projektu konstrukcyjnego, wykonania i wyrobów. Wspólny rynek euro-
pejski oznacza, ¿e w sektorze budownictwa, tak jak i w innych sektorach, trzeba prze-
nieœæ wiele dzia³añ normalizacyjnych ze szczebla krajowego na ponadnarodowy po-
ziom europejski.

Komisja Europejska podkreœli³a znaczenie normalizacji dla rosn¹cej konkurencyjnoœci

w przemyœle europejskim w oficjalnych dokumentach, zw³aszcza w tak zwanych Dyrekty-
wach ,,Nowego Podejœcia". U podstaw tych dyrektyw le¿y koncepcja, wg której przy poda-
waniu charakterystyki produktów nale¿y ograniczyæ do minimum wymogi obowi¹zuj¹-
cych przepisów, sprzyjaj¹c tym samym stosowaniu na szersz¹ skalê norm ustalonych przez
Krajowe Stowarzyszenia Bran¿owe. Doprowadzi³oby to do wzrostu zarówno jakoœci pro-
duktu, jak i konkurencyjnoœci w bran¿y.

Takie podejœcie stanowi podstawê Dyrektywy 89/106 (CPD) nt. Wyrobów Budowla-

nych. Jej celem jest utworzenie sieci ujednoliconych norm europejskich dla wyrobów
budowlanych zakwalifikowanych do 33 grup.

Beton jako g³ówny materia³ budowlany beton jest znacz¹cym podmiotem procesu

normalizacji wraz z jego sk³adnikami: cementem, kruszywami, domieszkami i dodatka-
mi. EN206, nowa norma europejska dla betonu, zosta³a opublikowana w grudniu 2000 r.,
po oko³o 20 latach prac przygotowawczych [4]. Niniejsza norma, istotnie wyprzedzaj¹ca
wczeœniejsz¹ normê ENV206, dotyczy wszystkich rodzajów betonu, zarówno towarowe-
go, jak i mieszanego w miejscu przeznaczenia, lub wytwarzania prefabrykowanych ele-
mentów konstrukcyjnych na potrzeby budynków i budowli.

biasoli.p65

2002-09-24, 19:45

119

Francesco Biasioli

Je¿eli nawet norma reguluje zasady obrotu materia³ami sk³adowymi ujêtym w in-

nych normach europejskich, beton, jako materia³ budowlany w du¿ym stopniu bazuje
przecie¿ na materia³ach dostêpnych lokalnie. Na podstawie doœwiadczeñ lokalnych
mo¿na stwierdziæ, ¿e w kilku krajach stosuje siê obecnie produkty uboczne procesów
produkcyjnych, materia³y recyklowane itp. Do momentu udostêpnienia specyfikacji eu-
ropejskich dla tych materia³ów norma EN206 nie bêdzie uwzglêdniaæ zasad ich zasto-
sowania i odsy³a do norm lub przepisów krajowych obowi¹zuj¹cych w miejscu wyko-
rzystania betonu.

Norma musi byæ stosowana w Europie w ró¿nych warunkach klimatyczno-geogra-

ficznych, w zwi¹zku z czym normê rozbudowano poprawionymi definicjami tzw. klas
ekspozycji, tj. klas odnosz¹cych siê do warunków œrodowiskowych, które mog¹ uwzglêd-
niaæ ró¿ne uwarunkowania krajowe.

Wymogi dotycz¹ce trwa³oœci, betonu w nawi¹zaniu do jego sk³adu, wy¿sze klasy

wytrzyma³oœci, rozpatrzenie dodatków, ulepszone kryteria zgodnoœci oraz wyraŸne okre-
œlenie, jakie wymagania stawia siê kontroli produkcji w fabryce, to tylko niektóre pozy-
cje, które charakteryzuj¹ now¹ normê. Norma wyraŸnie precyzuje zadania dla osoby
ustalaj¹cej specyfikacjê betonu, jego wytwórcy i u¿ytkownika, jak równie¿ zakres nie-
zbêdnej wymiany informacji miêdzy ró¿nymi stronami celem unikniêcia pomy³ek. Przy-
pisuje tak¿e odpowiedzialnoœæ za wszelkie istotne decyzje.

Nawet je¿eli beton bêdzie identyfikowany, komponowany i kontrolowany w sposób

jednolity w ca³ej Europie, obecnie trudno przewidywaæ rzeczywiste skutki wprowadze-
nia normy EN206 dla przemys³u produkcji betonu towarowego. Trzeba przy tym wzi¹æ
pod uwagê fakt, ¿e na przemys³ produkcji betonu towarowego tworz¹ w wiêkszoœci
ma³e i œrednie przedsiêbiorstwa i funkcjonuje w nim jedynie kilka du¿ych grup poszerza-
j¹cych zasiêg swojej dzia³alnoœci w kilku krajach. Bardzo ma³e firmy mog¹ mieæ trudno-
œci, w bie¿¹cym rozpoznawaniu prawa i przepisów technicznych, je¿eli ró¿ni¹ siê one w
znacznym stopniu od tych, które stosowano w przesz³oœci.

4. Od przepisów technicznych do systemów jakości

Opracowywanie i aktualizacjê norm dla cementu i betonu prowadzono równolegle
z wprowadzaniem systemów jakoœci w bran¿y betoniarskiej. Wdro¿enie systemu jakoœci
mo¿e wp³yn¹æ na poprawê konkurencyjnoœci bran¿, prowadz¹c do udoskonalenia pro-
dukcji, zmniejszenia opóŸnieñ, iloœci odpadów oraz, ogólnie rzecz bior¹c, przyczyniæ siê
do wiêkszej motywacji œrodowiska pracy. Pocz¹wszy od Stanów Zjednoczonych, syste-
my jakoœci przyjê³y siê w latach szeœædziesi¹tych w Japonii, a obecnie s¹ stosowane w
kilku sektorach przemys³u.

Przemys³ produkcji betonu towarowego ró¿ni siê znacznie od innych ga³êzi przemy-

s³u budowlanego, lecz przyjmuje siê w nim niektóre z koncepcji ,,jakoœciowych” - a mia-
nowicie:

• na ka¿dym szczeblu procesu produkcyjnego musz¹ byæ sprecyzowane zakresy odpo-

wiedzialnoœci, ka¿da czynnoœæ musi byæ zdefiniowana za pomoc¹ odpowiednich pro-
cedur, w których zadania i kompetencje s¹ œciœle okreœlone;

• ze wzglêdu na fakt, ¿e dla wyprodukowania du¿ej liczby ró¿nych mieszanek w jed-

nym zak³adzie mo¿na u¿yæ wielu ró¿nych materia³ów, ogromne znaczenie ma kontro-
la produkcji w wytwórni.

biasoli.p65

2002-09-24, 19:45

120

Beton towarowy: nowe oblicze starego ...

Wed³ug definicji zawartej w EN206 [4], kontrola produkcji obejmuje ,,…wszystkie œrodki

niezbêdne do utrzymania jakoœci betonu w zgodnoœci z okreœlonymi wymogami …". Aby kon-
trola produkcji by³a efektywna, nale¿y braæ pod uwagê rodzaj oraz wielkoœæ produkcji
i urz¹dzeñ, jak równie¿ procedury i zasady obowi¹zuj¹ce w miejscu zastosowania betonu.
Popularnoœæ praktyki certyfikacji kontroli produkcji w wytwórni roœnie we wszystkich kra-
jach i mo¿e ona staæ siê wymogiem obowi¹zkowym do uzyskania poœwiadczenia zgodno-
œci betonu z kryteriami przysz³ej, ujednoliconej i skorygowanej wersji normy EN206.

W wielu krajach Europy u wytwórców funkcjonuj¹ ju¿ systemy kontroli jakoœci, któ-

re z ogromnym prawdopodobieñstwem doprowadz¹ do zgodnoœci betonu z niekwestio-
nowanymi i jednoznacznymi wymogami [5]. W przypadku takich wytwórców mo¿na
spodziewaæ siê kolejnego kroku w kierunku bardziej œcis³ego przestrzegania wymogów
serii norm EN ISO 9000 oraz VISION 2000.

5. Beton towarowy: produkt ekologiczny

Wznoszenie budowli oddzia³uje na œrodowisko naturalne. Materia³y budowlane wytwa-
rza siê przekszta³caj¹c zasoby naturalne, a sam proces produkcji powoduje emisje do
powietrza i wody. Jest to dziedzina, której dotyka, czêsto poœrednio, wiele inicjatyw praw-
nych w UE. Prawa i przepisy dotycz¹ce jakoœci wody i powietrza, gospodarki odpadami
oraz ogólnych zagadnieñ w zakresie krajobrazu odzwierciedlaj¹ zasadnicz¹ troskê o ja-
koœæ œrodowiska, w którym ¿yjemy oraz zmierzaj¹ do zmiany kierunku procesu indu-
strializacji.

Od roku 1960 w Unii Europejskiej przyjêto ponad dwieœcie dyrektyw. Podstaw¹ jest

wymóg unikania wytwarzania odpadów, a jeœli nie ma takiej mo¿liwoœci, odpady musz¹
byæ ponownie wykorzystywane. Natomiast je¿eli, i tylko w przypadku, gdy nie ma mo¿-
liwoœci ponownego wykorzystania, mo¿na je sk³adowaæ. Komisja Europejska okreœli³a
d³ugoterminowe cele Wspólnoty, staraj¹c siê przenieœæ punkt ciê¿koœci polityki ochrony
œrodowiska wzglêdem przemys³u z podejœcia nakazowego do wspó³pracy. Obecnie prze-
mys³ uwa¿a siê nie tylko za czêœæ problemu w zakresie ochrony œrodowiska, lecz równie¿
za czêœæ jego rozwi¹zania.

Przekonanie, ¿e produkcja przemys³owa œwie¿ego betonu w niewielkim stopniu od-

dzia³uje na œrodowisko, nie jest powszechne. Jednak we wszystkich krajach zarówno bran-
¿a produkcji betonu towarowego, jak i bran¿a wydobycia w kamienio³omach zosta³y zmu-
szone do usprawnienia sposobów dzia³ania, tj. odzysku, utylizacji œcieków i innych
produktów ubocznych produkcji przemys³owej, obni¿enia poziomu ha³asu i py³ów, po-
nownego wykorzystania materia³ów rozbiórkowych itp. Inwentaryzacje Cyklu ¯ycia (LCI)
jako podstawa bardziej zaawansowanej Analizy Cyklu ¯ycia (LCA) zaczynaj¹ byæ brane
pod uwagê w celu lepszej identyfikacji potencjalnych Ÿróde³ obci¹¿enia dla œrodowiska [6].

Proces produkcyjny z poszanowaniem œrodowiska mo¿e daæ przewagê konkuren-

cyjn¹ poprzez bardziej efektywne wykorzystanie zasobów. W przypadku przemys³u pro-
dukcji betonu towarowego:
• przetwarzanie œcieków procesowych oraz ich ponowne wykorzystanie na potrzeby

wewnêtrzne nie jest ju¿ celem, lecz rzeczywistoœci¹ w wielu wytwórniach w Europie;

• wzrasta zastosowanie popio³ów lotnych, zmielonych granulowanych ¿u¿li wielkopie-

cowych i py³u krzemionkowego w produkcji betonu (jeden z najlepszych przyk³adów
ekonomicznej utylizacji materia³ów stanowi¹cych w przeciwnym wypadku potencjal-
ne zagro¿enie dla zdrowia);

biasoli.p65

2002-09-24, 19:45

121

Francesco Biasioli

• poszerza siê równie¿ zakres utylizacji tworzywa w produkcji betonu (recykling za-

miast procesu „down-cycling” wymagaj¹cego udoskonalonych technik i okreœlonych
domieszek).

G³ówne cele przemys³u produkcji ekologicznego betonu towarowego na przysz³oœæ

obejmuj¹ w dalszym ci¹gu optymalne zu¿ycie materia³ów, zmniejszenie odpadów z pro-
dukcji surowców i betonu oraz utylizacja pozosta³ych materia³ów. Bran¿a wyra¿a jednak
obawê, czy ze wzglêdu na potwierdzone ograniczanie czasu trwania i wielkoœci produk-
cji, inne metody wytwarzania betonu, zw³aszcza betonu mieszanego w miejscu przezna-
czenia, nie wychodz¹ niejako poza granice silnej kontroli ekologicznej.

Rosn¹ca z³o¿onoœæ zagadnieñ ekologicznych, jak równie¿ presja ze strony konkuren-

tów, odbiorców i organizacji rz¹dowych zmusza przemys³ do sformalizowania prowadzo-
nej gospodarki ekologicznej. Stanowi to powód, dla którego, w najbli¿szej przysz³oœci, mo¿na
przewidywaæ wprowadzenie systemów gospodarki ekologicznej na szersz¹ skalê. Systemy
te, aby by³y rzeczywiœcie skuteczne, powinny zostaæ zintegrowane z systemami jakoœci dla
wykazania siê zainteresowanym stronom wewnêtrznym i zewnêtrznym zarówno dobr¹
produkcj¹, jak i gospodark¹ ekologiczn¹.

6. Wpływ informatyki

Tak jak w przypadku innych bran¿, przemys³ produkcji betonu towarowego na prze-
strzeni ostatnich dwóch dekad zosta³ opanowany przez tzw. rewolucjê informatyczn¹,
poprzez wprowadzenie na wczeœniejszym etapie urz¹dzeñ sterowanych elektro-mecha-
nicznie, a nastêpnie przez systemy komputerowe.

Przy zwiêkszonej iloœci nowych materia³ów kluczowe znaczenie ma zarz¹dzanie ba-

zami danych dotycz¹cych surowców, jak równie¿ rzetelna kontrola procesu produkcyj-
nego. Z tych powodów w prawie wszystkich wytwórniach betonu towarowego stosuje
siê obecnie programy komputerowe.

Programy komputerowe stosuje siê zwykle do porównywania i badania nowych ma-

teria³ów, badania skutków modyfikacji proporcji oraz porównywania ró¿nych Ÿróde³ pro-
dukcji. Ich zastosowanie, o ile nie wypar³o, to obni¿y³o iloœæ prób laboratoryjnych wyma-
ganych do okreœlenia w³aœciwoœci, magazynowania oraz ³atwej aktualizacji podstawowych
zale¿noœci produkcyjnych: wodo¿¹dnoœci i zawartoœci kruszywa w stosunku do zawar-
toœci cementu, 7- i 28-dniowej wytrzyma³oœci betonu w stosunku do wskaŸnika wodno-
cementowego itp.

Obecnie trudno sobie wyobraziæ wytwórniê nie wyposa¿on¹ w technologiê kompu-

terow¹, steruj¹c¹ ca³oœci¹ produkcji. Sterowanie cyklami mieszania i urz¹dzeniami na-
wa¿aj¹cymi, rejestracja zu¿ycia materia³ów i gospodarki magazynowej dla potrzeb ksiê-
gowych, kontrola betoniarek samochodowych oraz identyfikacja odbiorców to tylko
niektóre z zadañ realizowanych obecnie przez konkretne programy komputerowe.

Do symulacji i lepszego projektowania mieszanek betonowych opracowano wyszu-

kane modele komputerowe. Najbardziej obiecuj¹ce z nich oparte s¹ na koncepcji interfe-
rencji cz¹stek, w ramach której nastêpuje progresywne ³¹czenie ró¿nych materia³ów, po-
cz¹wszy od najdrobniejszych z uwzglêdnieniem mo¿liwoœci wype³niania ich pustek, jak
równie¿ konsekwencji wynikaj¹cej z rozmiarów [7].

biasoli.p65

2002-09-24, 19:45

122

Beton towarowy: nowe oblicze starego ...

Wobec powy¿szego czego mo¿na oczekiwaæ w najbli¿szej przysz³oœci? Tak jak w

niemal wszystkich sektorach przemys³u, w przemyœle produkcji betonu towarowego
mo¿na przewidywaæ siln¹ integracjê technologii informacyjnej z komunikacyjn¹.

Nawet jeœli zastêpuje siê radiotelefony w szoferkach betoniarek samochodowych bar-

dziej oszczêdnymi telefonami komórkowymi umo¿liwiaj¹cymi wiêksz¹ elastycznoœæ,
nale¿y sobie uœwiadomiæ, ¿e jest to pocz¹tek rewolucji. Na rynku dostêpne s¹ niekoszto-
we aparaty lokalizacji geograficznej GPS, przesy³aj¹ce dane przy u¿yciu sieci telefonii
komórkowej. Te zintegrowane systemy nie tylko kontroluj¹ po³o¿enie betoniarki samo-
chodowej, lecz równie¿ kieruj¹ si³ownikami pok³adowymi. Takie zintegrowanie pozwala
na sterowanie czynnoœci¹ betoniarki w szerokim zakresie w taki sposób, ¿e sam betono-
wóz mo¿na uznaæ za prawdziw¹, zdalnie sterowan¹, czêœæ wytwórni.

Oznacza to na przyk³ad, ¿e kluczowe zadania w procesie produkcyjnym, takie jak

dodawanie wody i domieszek celem dostosowania konsystencji mieszanki w mniejscu
betonowaia, czas spustu itp mo¿na bezpiecznie monitorowaæ z odleg³ych miejsc, zamiast
powierzania tego wy³¹cznie odpowiedzialnoœci kierowcy betoniarki.

Rozwój telekomunikacji komórkowej stanowiæ bêdzie równie¿ nowy impuls dla tech-

nologii takich, jak produkcja betonu w bezobs³ugowych, zdalnie sterowanych wytwór-
niach. Próby z tego zakresu w ostatnich latach siedemdziesi¹tych utknê³y w martwym
punkcie ze wzglêdu na trudnoœci w obs³udze produkcji w trybie nieci¹g³ym, a zastoso-
wanie do tego sieci kablowych okaza³o siê nieekonomiczne.

7. Materiały i produkcja

Wiek dwudziesty ,,…zapisze siê w pamiêci z uwagi na postêp w zakresie nauki i technologii
materia³ów. Beton, chocia¿ jest produktem prostej technologii, posiada z³o¿on¹ mikrostrukturê
wra¿liw¹ nie tylko na jakoœæ materia³ów sk³adowych i proporcji mieszania, lecz tak¿e na metody
obróbki zastosowane w praktyce budowlanej…” [8]. Z tych powodów, w przypadku betonu
towarowego, materia³y i procesy produkcyjne s¹ ze sob¹ tak œciœle powi¹zane.

Oprócz ró¿nych rodzajów cementu, bran¿a betonu zebra³a rozleg³e doœwiadczenia w

zakresie wykorzystywania ró¿nych rodzajów materia³ów w sposób oszczêdny. Projekto-
wanie konstrukcji umo¿liwiaj¹cych najlepsze wykorzystanie betonu i projektowanie beto-
nu umo¿liwiaj¹cego najlepsze wykorzystanie dostêpnych materia³ów zosta³o powszechnie
uznane za podstawê udanej produkcji betonu. Przemys³ betoniarski w dniu dzisiejszym
mo¿e korzystaæ z produktów gotowych do u¿ytku lub uzyskaæ takie same wyniki, stosuj¹c
poszczególne sk³adniki w procesie dozowania. Z³o¿onoœæ nie stanowi ju¿ problemu przy
za³o¿eniu, ¿e stosowane s¹ skomputeryzowane metody optymalizacji.

Wœród ró¿nych materia³ów specjalna wzmianka nale¿y siê dodatkom i domieszkom.

W ci¹gu ostatnich dwóch dekad ich zastosowanie prowadzi³o do przewagi technicznej,
ekonomicznej i ekologicznej, co wp³ywa³o na siln¹ poprawê ostatecznych wyników w
zakresie betonu.

Przemys³ betoniarski, ze wzglêdu na swoj¹ wielkoœæ, jest naturalnym „kandydatem”

do zagospodarowania ubocznych produktów przemys³u. Wykorzystanie dodatkowych
materia³ów cementytowych, takich jak ¿u¿el, popió³ lotny czy py³ krzemionkowy jako do-
datków jest jednym z najlepszych przyk³adów oszczêdnej i ekologicznej utylizacji materia-
³ów stanowi¹cych w innym przypadku odpad przemys³owy o znaczeniu krytycznym dla
œrodowiska. Zmniejszaj¹c przenikalnoœæ betonu i poprawiaj¹c odpornoœæ na korozjê wbu-
dowanej stali, oraz zamra¿anie-odmra¿anie, reakcjê alkaliczno-krzemianow¹ czy agresjê

biasoli.p65

2002-09-24, 19:45

123

Francesco Biasioli

siarczanow¹, dodatki wspieraj¹ dzia³ania bran¿y, na rzecz promowania betonu jako oszczêd-
nego, lecz trwa³ego materia³u. ,,W œwiecie przemys³owym trudno bêdzie wskazaæ podobne przy-
k³ady doskonale uzupe³niaj¹cych siê sk³adników uk³adu, z których jeden okazuje siê byæ odpadem
przemys³owym, wrêcz ich symbiozy [8].

Udoskonalona aplikacja domieszek stymulowa³a wykorzystanie betonu towarowe-

go pod k¹tem nowych wyzwañ: beton samozagêszczalny czy beton natryskowy ze wzglê-
dów ekonomicznych, a czasem technicznych, nie mog¹ byæ wytwarzane przez bran¿ê
bez u¿ycia odpowiednich domieszek.

Przemys³ wytwórczy domieszek równie¿ proponuje ekonomiczne rozwi¹zania w za-

kresie utylizacji i recyklingu zwrotu œwie¿ego betonu oraz maksymalnego zmniejszenia
wysokozasadowych œcieków p³uczkowych. Wzrost wytrzyma³oœci w czasie pozostaje
wci¹¿ g³ównym kryterium oceny dzia³ania prawie wszystkich domieszek. Tak¿e para-
metry dotycz¹ce procesu tê¿enia i zawartoœci powietrza maj¹ rangê w nowych, europej-
skich, normach dla domieszek [9].

8. Nowe wyzwania na XXI wiek

Poza wytrzyma³oœci¹, zarówno w przypadku ma³ych, jak i du¿ych projektów, trwa³oœæ
znajduje coraz wiêksz¹ akceptacjê jako podstawowy wymóg dla konstrukcji betonowych;
konstrukcje powinny s³u¿yæ przynajmniej przez ustalony okres u¿ytkowania, nie wyma-
gaj¹c znacznych nak³adów na naprawy. Nawet w przypadku jednoznacznego uznania
tego celu, który jest obecnie uwzglêdniany w prawie wszystkich normach projektowych
i materia³owych, inne w³aœciwoœci betonu maj¹ równie wysokie znaczenie dla przemys³u
budowlanego: zatrzymywanie opadu, dobra urabialnoœæ w po³¹czeniu z brakiem wy-
dzielania siê mleczka cementowego, nisk¹ wartoœæ skurczu i pe³zania.

Obecnie w przypadku betonowego szkieletu budynku formowanego w miejscu bu-

dowy koszty robocizny (przygotowanie formy, zbrojenie, beton, rozebranie formy) s¹
prawie równe kosztom materia³u. Z tego powodu, ze wzglêdu na wzmo¿one stosowanie
betonu wbudowywanego w miejscu zastosowania, zwraca siê uwagê na techniki i roz-
wi¹zania pozwalaj¹ce zmniejszyæ liczbê zaanga¿owanych pracowników. Przyk³adem mo¿e
byæ beton samozagêszczalny, tj. beton, który bez segregacji ma du¿¹ mobilnoœæ pod dzia-
³aniem niewielkich si³ aktywizuj¹cych. Taki beton wytwarzany jest obecnie w wielu wy-
twórniach betonu towarowego, a w wielu krajach jego udzia³ w rynku siê zwiêksza.

Zwiêksza siê równie¿ zakres zastosowania betonu wysokowartoœciowego [High Per-

formance Concrete (HPC)] o wytrzyma³oœciach przekraczaj¹cych 100 N/mm

2

, zw³aszcza

w krajach skandynawskich. W celu spe³nienia wymogów nie tylko w zakresie podwy¿-
szonej wytrzyma³oœci, lecz tak¿e zwiêkszonej trwa³oœci, beton wysokowartoœciowy sto-
suje siê w podporach mostów, wysokich budynkach, konstrukcjach morskich, elemen-
tach wstêpnie sprê¿onych. Wyzwaniem dla przemys³u produkcji betonu towarowego
jest wytwarzanie i dostawa takiego betonu z lokalnie dostêpnych materia³ów, w³aœciwe
zastosowanie dodatków i domieszek nowej generacji.

Mo¿na równie¿ wyobraziæ sobie nowe rynki niszowe na: beton modyfikowany poli-

meramii, fibrobeton jedynie przyk³ady tego, czego oczekiwaæ siê bêdzie od producentów
betonu towarowego i bran¿y budowlanej w niedalekiej przysz³oœci.

Nowe produkty i nowe wyzwania wymagaj¹ nowej organizacji przemys³u. Dotyczy

to równie¿ przemys³u produkcji betonu towarowego XXI wieku. Z punktu widzenia pro-

biasoli.p65

2002-09-24, 19:45

124

Beton towarowy: nowe oblicze starego ...

dukcji, wytwórnia betonu towarowego jest wci¹¿ w du¿ej mierze uzale¿niona od indy-
widualnych mo¿liwoœci pracowników, którzy prowadz¹ j¹ obs³uguj¹.

W przysz³oœci nie powinno tak dziaæ siê, poniewa¿ optymalizacja zasobów wymaga

koncentracji nie tylko na ,,wewnêtrzne” czynniki produkcji (surowce, personel, urz¹dze-
nia), lecz tak¿e na tzw. czynniki ,,zewnêtrzne”. Obejmuj¹ one wszystkie zasoby, na które
w jakikolwiek sposób oddzia³uje proces produkcji. W zwi¹zku z tym wytwórnie betonu
towarowego bêd¹ coraz bardziej zorganizowane w sposób przemys³owy, maj¹c na celu
optymalizacjê wszystkich zasobów ludzkich i materia³owych oraz zagwarantowanie sta-
³ej jakoœci produkcji.

Taki zindustrializowany proces produkcyjny bêdzie integrowa³ indywidualne umie-

jêtnoœci pracowników w ramach organizacyjnych, co zmniejszy mo¿liwoœci wyst¹pienia
b³êdów cz³owieka. Podzia³ pracy na wyspecjalizowane funkcje oraz skoncentrowanie roli
pracowników na planowaniu, zarz¹dzaniu i kontrolowaniu sterowanego komputerowo
procesu produkcyjnego oznacza, ¿e w najbli¿szej przysz³oœci przemys³ betonowy odej-
dzie od wytwórni betonu towarowego „w kierunku fabryk betonu towarowego”.

9. Parę słów na temat ERMCO

ERMCO, The European Ready Mixed Concrete Organization (Europejska Organizacja
Producentów Betonu Towarowego) jest federacj¹ krajowych stowarzyszeñ na rzecz prze-
mys³u produkcji betonu towarowego w Europie.

Za³o¿ona w roku 1967, skupia obecnie 20 pe³noprawnych cz³onków z krajów cz³on-

kowskich Europy Zachodniej i Wschodniej oraz z Izraela, dwóch cz³onków korespon-
dentów Rosjê i Kubê oraz dwóch cz³onków stowarzyszonych: Federacje z Ameryki Pó³-
nocnej i Po³udniowej: NRMCA - The National Ready Mixed Concrete Association (Krajowe
Stowarzyszenie Producentów Betonu Towarowego) oraz FIHP - Federacion Iberoameri-
cana del Hormigon Premezcaldo.

W szeregach cz³onków ERMCO znajduj¹ siê obecnie prawie wszystkich kraje Unii

Europejskiej i cz³onkostwo stale siê poszerza wraz z przysz³ym rozszerzeniem Unii Euro-
pejskiej o kraje Europy Wschodniej.

Na przemys³ produkcji betonu towarowego sk³adaj¹ siê g³ównie ma³e i œrednie przed-

siêbiorstwa. W roku 2000 cz³onkowie ERMCO zg³osili oko³o 2200 firm. Kilka wytwórni
mo¿e byæ kontrolowanych przez jedn¹ firmê; w chwili obecnej liczbê wytwórni w Euro-
pie mo¿na oszacowaæ na oko³o 12 000, a ³¹czn¹ produkcjê w przybli¿eniu na 370 milio-
nów metrów szeœciennych. Mo¿na to przedstawiæ w postaci szeœcianu o boku d³ugoœci
ponad 700 metrów.

Niniejsza bran¿a w Europie zatrudnia w przybli¿eniu 82 000 pracowników, a ³¹czne

obroty brutto wynosz¹ oko³o 12 500 milionów euro.

Jaka jest rola organizacji europejskiej, takiej jak ERMCO? Mo¿na j¹ sprowadziæ do

prostych dzia³añ: reprezentacji, promocji i informacji.

,,Reprezentacja" oznacza stra¿ i ochronê, okreœlonych interesów bran¿y na szczeblu

europejskim. Trzeba to realizowaæ z zachowaniem odpowiedniego poszanowania dla
instytucji i naszych kontrahentów.

Przemys³ produkcji betonu towarowego jest w znacznym stopniu bran¿¹ lokaln¹,

œciœle powi¹zan¹ z zasadami i tradycjami danego kraju. Chocia¿ tê ,,narodow¹ to¿sa-
moœæ" trzeba kultywowaæ, z wy¿szego, europejskiego poziomu nadchodz¹ nowe wy-
zwania i zadania. W tym aspekcie ERMCO reprezentuje bran¿ê produkcji betonu towa-

biasoli.p65

2002-09-24, 19:45

125

Francesco Biasioli

rowego w CEN i innych, istotnych organach europejskich, zw³aszcza w dziedzinie stan-
daryzacji, certyfikacji i ochrony œrodowiska.

W odpowiedzi na zapotrzebowanie i inicjatywy ze strony œrodowiska producentów

oraz celem identyfikacji i ochrony interesów bran¿y, ERMCO utworzy³o trzy Komitety:
Komitet ds. Technicznych (Technical Committee) (ETC), Komitet ds. Œrodowiska (Envi-
ronment Committee) (EEC) oraz Komitet ds. Strategii i Rozwoju (Strategy and Develop-
ment Committee) (SDC). Poprzez dzia³alnoœæ Komitetów ERMCO w sposób ci¹g³y od-
grywa znacz¹c¹ rolê w tworzeniu realistycznych norm dla produkcji i kontroli jakoœci
betonu, w ochrony œrodowiska oraz zdrowia i bezpieczeñstwa pracowników, a tak¿e
s³u¿y poprawie stanu wiedzy ogólnej na temat betonu towarowego i jego zastosowania.

ERMCO zwraca uwagê i zabezpiecza interesy bran¿y produkcji betonu towarowego,

chroni¹c pozycji normy europejskiej EN206-1, zwartej normy dla wszystkich betonów
bez wzglêdu na metodê produkcji. ERMCO uwzglêdnia równie¿ interesy i stanowiska
krajowe, o ile nie stoj¹ one w opozycji do interesów ogólnych.

ERMCO ma szczególn¹ œwiadomoœæ szeroko pojêtej koniecznoœci przyjêcia przez

bran¿ê odpowiedzialnej postawy wobec kwestii œrodowiska naturalnego. Komitet ds.
Œrodowiska z ramienia ERMCO, od momentu jego utworzenia, kszta³towa³ pozytywne
nastawienie podczas definiowania œrodków kontroli stanu œrodowiska w dziedzinie pro-
dukcji œwie¿ego betonu.

Co oznacza ,,promowanie"?
Pomimo, ¿e integracja techniczna, naszych spo³eczeñstw, przebiega szybciej od integracji
politycznej, nie istnieje model organizacyjny naszej bran¿y, który mo¿na by uznaæ za
obowi¹zuj¹cy w ca³ej Europie. Nasz produkt prawie wcale nie jest eksportowany, w zwi¹z-
ku z czym zgodnoœæ nie jest obowi¹zuj¹cym narzêdziem promocji porównywania z inny-
mi doœwiadczeniami.

W szeregach ERMCO s¹ rynki dojrza³e, bardziej rozwiniête oraz rynki wschodz¹ce.

Jeœli przyjrzymy siê tym pierwszym, mo¿emy dostrzec pewne cechy wspólne, które wy-
promowa³y akceptacjê betonu towarowego przez przemys³ budowlany. Do najwa¿niej-
szych z nich nale¿¹:
- przoduj¹ca obecnoœæ naszej bran¿y tam, gdzie podejmuje siê istotne decyzje;
- porozumienie dotycz¹ce zasad miêdzy producentami, wykonawcami a w³adzami kra-

jowymi;

- mo¿liwoœæ proponowania i wspierania rozwi¹zañ w zakresie betonu na wczesnym

etapie decyzyjnym;

- zorientowanie systemu produkcyjnego na jakoœæ oraz wdro¿enie certyfikowanych pro-

gramów produkcji.

Pozycje przedstawione powy¿ej sk³adaj¹ siê na podstawê korzystnego rozwi¹zania

w zakresie betonu towarowego, a nie jako jego konsekwencjê. Wraz z wprowadzaniem
wspólnych zasad obowi¹zuj¹cych w naszej bran¿y w Europie, ERMCO promuje wymia-
nê u¿ytecznych informacji i doœwiadczeñ miêdzy ró¿nymi krajami.

,,Informowanie”: kto, kiedy i co?
Przyzwyczailiœmy siê ju¿ do etykiety ,,spo³eczeñstwa informacyjnego". Informacja jest
potrzebna dla postêpu, jednak by by³a u¿yteczna musi byæ trafna, istotna, a przede wszyst-
kim podana we w³aœciwym czasie. My wszyscy - nie tylko ERMCO, lecz równie¿ stowa-
rzyszenia krajowe - jesteœmy ,,informatorami" dla naszych Cz³onków. Uruchamiamy szyb-

biasoli.p65

2002-09-24, 19:45

126

Beton towarowy: nowe oblicze starego ...

kie i skuteczne po³¹czenia komunikacyjne miêdzy nami oraz tymi wszystkimi, którzy
interesuj¹ siê rozwi¹zaniami, jakie mo¿emy zapewniæ na rzecz œwiata budowlanego.

ERMCO uczyni³a du¿y krok naprzód, chocia¿ wci¹¿ mo¿na zrobiæ wiêcej i lepiej.

W trybie ci¹g³ym dokonujemy aktualizacji strony internetowej posiadaj¹cej linki do stron
stowarzyszeñ krajowych. Czêsto wykorzystuje siê komunikacjê elektroniczn¹ miêdzy Se-
kretariatem a stowarzyszeniami krajowymi, jak równie¿ miêdzy cz³onkami Komitetów
ERMCO.

Istotne, szybsze, lepsze to g³ówne s³owa ERMCO. Model ERMCO oraz wszystkie

narzêdzia opracowane przez ERMCO s¹ udostêpniane nowym i niedawno za³o¿onym
stowarzyszeniom krajowym. Wspó³praca miêdzy ERMCO a stowarzyszeniami krajowy-
mi ma najwy¿sze znaczenie. Elastycznoœæ, krótki czas reakcji oraz mo¿liwoœæ wspó³pracy
s¹ i pozostan¹ przymiotami o najwy¿szym znaczeniu oraz jednym z najsilniejszych punk-
tów ERMCO.

10. Wnioski

Od przynajmniej 6000 lat beton dominowa³ na „scenie przemys³u budowlanego”, g³ów-
nie ze wzglêdu na swoj¹ dostêpnoœæ, wszechstronnoœæ i niskie koszty. W obecnym stule-
ciu beton towarowy, produkowany i dostarczany ,,z pó³ki" w sposób uprzemys³owiony
jest coraz szerzej uznawany za skuteczne i efektywne pod wzglêdem kosztów rozwi¹za-
nie do realizacji prac budowlanych.

Oczywiœcie podstawowym interesem bran¿y produkcji betonu towarowego jest pro-

mocja betonu w ró¿nych sektorach budownictwa. W celu zwiêkszenia udzia³u rynkowe-
go betonu wzglêdem innych materia³ów przy budowie sieci infrastrukturalnych, jak rów-
nie¿ budynków przemys³owych i mieszkalnych trzeba, zarówno od strony technologicznej,
jak i ochrony œrodowiska, zmierzyæ siê z nowymi wyzwaniami w postaci:
- nowych produktów i materia³ów,
- udoskonalonych systemów produkcji i zagadnieñ organizacyjnych,
- wdro¿enia bezpiecznych norm technicznych i poszanowania dla przepisów w zakresie

ochrony œrodowiska.

Zgodnie z tym, co napisa³ P.K. Mehta ,,…(XXI wieku) przysz³oœæ przemys³u cementowe-

go i betoniarskiego bêdzie w du¿ej mierze zale¿eæ od zdolnoœci godzenia jego rozwoju z celem w
postaci zrównowa¿onego rozwoju …" [9]. Fakt, ¿e przemys³ betoniarski jest przygotowany
do podjêcia wszelkich starañ, aby beton uznawany by³ w dalszym ci¹gu za optymalny
materia³ budowlany, a beton w formie towarowej za najlepszy sposób jego dostawy, nie
pozostawia ¿adnych w¹tpliwoœci.

W takich warunkach uznanie znacz¹cej roli ERMCO i zwiêkszanie szeregów jego

cz³onków przyczyni siê do poprawy publicznego wizerunku przemys³u produkcji beto-
nu towarowego i konkurencyjnoœci naszego produktu. Organizacja wspiera i bêdzie wspie-
raæ dzia³ania na rzecz betonu towarowego, tak aby pozosta³ on najbardziej nowoczesnym
i ekonomicznym materia³em budowlanym dla potrzeb budownictwa w XXI wieku.

biasoli.p65

2002-09-24, 19:45

127

Francesco Biasioli

Literatura

[1]

VITRUVIUS P., "De Architectura" Tom II rozdzia³ IV - w przek³adzie J. Gwilta, London 1826.

[2]

BONNER M., The origins of Ready-mixed concrete („Pocz¹tki betonu towarowego”), Prezentacja
podczas Dorocznego Zjazdu Przedstawicieli ERMCO, Drezno 1996.

[3]

DEWAR J.D., ANDERSON R., Manual of ready-mixed concrete - 2nd edition (Podrêcznik betonu
towarowego - wydanie drugie"), Blackie Academic and Professional, 1992.

[4]

EN206 Concrete - Performance, production and conformity (Beton - funkcjonowanie, produkcja, zgod-
noϾ), Bruksela 2000.

[5]

QSRMC - Manual of Quality Systems for Concrete - The Quality Scheme for Ready-mixed concrete,
(Podrêcznik systemów jakoœci dla betonu - program jakoœci dla betonu towarowego), Hampton 1986.

[6]

BIBM - Cembureau - EFCA - Eisa - ERMCO - UEPG: Joint Project Group on Concrete Sustainability -
Final Report (Wspólny zespó³ projektowy do prac nad przysz³oœci¹ rozwoju betonu), Bruksela 2002.

[7]

DEWAR J.D., Numerical methods for Concrete - (Metody numeryczne dla betonu) Blackie Academic
and Professional, 1998.

[8]

MEHTA P.K., Bringing the concrete industry into a New Era of Sustainable Development (Wprowa-
dzenie przemys³u betoniarskiego w now¹ erê rozwoju zrównowa¿onego) Mario Collepardi Sympo-
zjum dotycz¹ce postêpów w wiedzy i technologii betonu - Materia³y z V Miêdzynarodowej Konferen-
cji CANMET/ACI, Rzym 1997.

[9]

EN934-2 - Admixtures for concrete, mortars and grouts - Part 2 (Domieszki do betonu, zapraw i
zaczynów cementowych - czêœæ druga), Bruksela 1998.

biasoli.p65

2002-09-24, 19:45

128