Rozdział XII misteria eleuzyńskie
MIT
Homerycki hymn „Na Demeter”
Kora zrywając kwiatki na równinie Nysy porwana przez Hadesa, Demeter szuka jej 9 lat nie pijąc ambrozji, Helios jej wyznaje, że Zeus postanowil wydać ją za Hadesa, Demeter w rozpaczy, przybywa dio Eleuzis nad źródło dziewic, mówi córko króla Keleosa, że nazywa się Doso i uciekła piratom, przyjmuje zaproszenie królowej Metaniry żeby opiekować się dzieckiem, ale na razie siedzi na taborecie w milczeniu, rozśmiesza ją służąca Iambe, Demeter zjada kykeon - papkę z wody, mąki jęczmiennej i mięty (!!!!!!!!!!!!!).
Naicera ambrozją dziecko - Demoofonta, w nocy chowa go w ogniu, bo chce go uczynić nieśmiertelnym, ale widzi ja Metanira. Demeter „nie mogła wyrwać go śmierci”, objawiła się w majestacie, zażądała świątyni, a w niej ołtarza, tam nauczy ludzi jej rytów (!!!!!!!!!!!)
Gdy ja zbudowano, schowała się do środka, więc nastała straszna susza. Zeus ją błaga, żeby wróciła międzyu bogów, ale ona chce, żeby jej najpierw oddać Persefonę, co tez Hades robi, ale najpierw zmusza ją do przełknięcia ziarnka granatu (!!!), więc przez 4 mce w roku ma być w podziemiach. Demetr szczęśliwa, uczy ludzi - Triptolemosa, Dioklesa, Eumolposa, Keleosa (do cholery z tymi imionami) jej misteriów, nie wolno ich pogwałcić!!!!
Homer wyjaśnia powst misteriów jako efektu spotkania się dwóch bogiń i fiaska próby uczynnienia Demoofonta nieśmiertelnym (chciała go zaadoptować po utracie Persefony). To miała być zemsta na Zeusie, ogień - środe do uczynienia nieśmiertelnym
Ale ogień raczej nie grał w misteriach roli bezpośredniej. Centralne misterium zakłada obecność obu bogiń.
Inicjacja zmienia kondycje ludzka ale nie jak u Demoofonta (niesmiert), tylko ma przynieść pośmiertną szczęśliwość inicjowanych „tylko ci będą żywi” - Sofokles, nigdy nie stanie się smutnym cieniem - pod warunkiem, że zobaczy misteria w Eleuzis
Aluzja do rolnictwa: Demeter wysyła Triptolemosa, żeby nauczył ludzi rolnictwa. Wg różnych tekstów Demeetr stworzyła pszenicę po tragedii Persefony (stworz zboża przez śmierć bóstwa - symboliczna śmierc Persefony). Persef staje się pośredniczką między Olimpem i Hadesem, wpływa na los ludzi śmiertelnych
INICJACJE
Trakowie pierwszymi mieszkańcami Eleuzis, 1581-1500 pne -kolonizacja Eleuzis, pierwszy sw przybytek - z XV w, komora z 2 filarami, tam inauguracja misteriów eleuz
Odprawiane przez 2 tys lat, po drodze modyfikacje, prestiż rośnie, centrum zycia relig całej Hellady (bo Ateny były blisko)
Pierwsze etapy inicjacji - nie objęte tajemnicą, można przedst je na wazach
Kilka stopni - małe, wielkie misteria i dośw końcowe, dwa ostatnie = tajemnica!
Małe misteria - w Agra, na wiosnę, miesiąc Anthesterion, ryty (posty, oczyszczenia, ofiary) pod kierunkiem mystagoga
Wielkie misteria - wrzesień - paźdz, 8 dni, ludzie o czystych sercachm, mowiący po grecku, + kobiety i dziecie mogą brać w nich udział - po rytach wprowadz z wiosny
1 dzień - przynoszenie sakralnych przedm do Eleuzinionu ateńskiego
2 dzień - procesja do morza, każdy kandydat ma prosiaka (!) myje go , składa ofiarę
3 - archont Basileus z żoną dokonują wielkiej ofiary
5- moment kulminacyjny, procesja z Aten, kapłanki niosą hiera, o zmroku faceci z pochodniami wchodzą na zewn podwórze sanktuarium, śpiewy, tańce na cześć obu bogiń
nast. Dzień - posty i ofiary, ryty tajemne - teletai
mystowie odtwarzaja wędrówke Demeter w poszukiwaniu Kory
formuły liturgiczne - legomena (więc trzeba mówic po grecku)
w nocy najprawdop. Wizja dla wtajemniczonych od roku, nast. Dzień - libacje na cześć zmarłych, 9 dnia powrót do Aten
próba rekonstrukcji rytuału wtajemniczenia; formuła synthema „pościłęm, piłem kykeon, wyjąłem to z koszyka” - zw z Demeter poszczącą i pijąca ten kykeon. W tym koszyku nie wiadomo co (hipotezy, że przedstawienia fallusa i macicy, to by było zw z płodnościa, rolnictwem, ale nie wiadomo - w końcu były tam dzieci)
możliwy rytualny posiłek po wypiciu kykeonu. Hipolit twierdzi, że wielki sekret misteriów to słowa wypowiada przez mystów „padaj” - patrząc w niebo i „poczynaj” patrząc w ziemię
biskup Asterios pk 440r ne mówi o podziemnym korytarzy, gdzie spotykał się hierofant z kapłanką, ale badania nie wykazały żadnego korytarza
możliwe, że oglądali kłos pszenicy w uroczystej ciszy, ale jest to wątpliwe, bo ponoć przynosili je ze sobą. Ale ten kłos jakoś się z misteriami łączy. Kos dojrzewający z nienaturalną szybkością, jest to jakis cud.
UWAGA!
TEN GOŚĆ RAZ COS PISZE, A POTEM SOBIE ZAPRZECZA, WIĘC NO OSTRZEGAM, ŻEBY POTEM NIE BYŁO. ALBO PISZE, ZE NIE JEST PEWIEN, ALBO ŻE JEST TO HIPOTEZA. WIĘC WSZYSTKO TO JEST TYLKO PRAWDOPODOBNE, LI I JEDYNIE. WRR!
Wszystko sprowadza sie do tego, że raczej mało o tym wszystkim wiemy
- To, co wiemy na pewno, to to, że końcowa wizja, epopteia miała miejsce w oślepiającym świetle - ogień palący się w małym budynku był widziany z daleka
- możliwe, że hierofant uderzał w gong i wołał Korę (znak otwarcia się królestwa zmarłych)
SEKRETY I MISTERIA
Epifania i spotkanie Persefony z matką = centralny epizod końcowej wizji, nie wiemy jak i co było potem, ale było to epoptes (chyba ten co brał w tym udział) był „adoptowany” przez bóstwa, ujawniona była bliskość ze światem bogów i ciągłość życia i śmierci (to raczej istotne). Wtajemniczeni nie tworzą Kościoła!
charakter soteriologiczny, więc łatwo zaakceptowany przez Ateńczyków
Demeter: bogini najstarsza i najb popularna na terenie Gracji, pod wzgl struktury kontynuacja bogiń neolitu
Vw, Ateny, misteria tracko-frygijskie boga Sabaziosa - 1 ekspansja orientalnych kultur na zachodzie
Mało wiemy i mist eleuzyńskich, bo przecież ryty inicjacyjne były tajemne
Relig i kulturowe znaczenie sekretu -nieznane
Ale np. rolnictwo po kilku tys lat po rozprzestrzenieniu się zachowuje strukture rytualną, ale sekrety zawodu łatwo poznawalne drogą inicjacji (na początku były zarezerwowane dla wtajemniczonych, mniejszego grona)
Mist eleuz wiązały się z mistyką agrarną, sakralnym charakterem aktywności seksualnej, sakralnościa pożywienia
Cieszyły się sławą z powodu „objawień” obu bogiń
Ważne!!!!!!!
Sekret eleuzyński stał się wzorcem kultów misteryjnych, punkt wyjścia licznych spekulacji
Wkład w hist kultury europejskiej : interpretacje inicjacyjnego sekretu (baaardzoliczne)
Symbol pogańskiej religijności - spalenie sanktuarium, zniesienie misteriów = oficjalny kres pogaństwa - teoretycznie (raczej przysłonięcie)